Kou activeert de bruine vetcellen
Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht gaat uit van de natuurlijke stimulans ‘kou’. In een proef met mannen met een normaal gewicht en met overgewicht vertoonde het bruine vet bij kamertemperatuur geen activiteit. In een kamer waar het 16°C was, gingen de bruine vetcellen na twee uur echter aan de slag, al was dat bij de te zware mannen wat minder. ‘Maar het bruine vet kan ook bij te zware mensen geactiveerd worden, en helpen bij het wereldwijde obesitasprobleem,’ aldus Wouter van Marken Lichtenbelt.
In een groot, nog lopend onderzoek onder leiding van professor Leslie Kozak van het Pennington Biomedical Research Center in de VS worden mannen met een normaal gewicht een week lang elke dag blootgesteld aan een koushock van 15 minuten. Nu blijkt dat sommige mannen meer warmte gaan produceren, zelfs bij een normale kamertemperatuur. Dat komt vermoedelijk door het bruine vet, maar bewezen is dat nog niet.
Wouter van Marken Lichtenbelt vindt niet dat te zware mensen elke dag een ijskoud bad moeten nemen. Hij gelooft meer in een intelligente regulering van de temperatuur in kantoren en huizen, waarbij de warmte voortdurend wordt aangepast aan de buitentemperatuur.
‘Koel is koud genoeg om bruine vetcellen te activeren,’ zoals hij het uitdrukt.
Stephan Herzig hoopt meer op een geneeskundige behandeling met als doel een koureactie in het lichaam te forceren – zelfs bij aangename temperaturen. Samen met zijn collega’s heeft hij een muis genetisch gemanipuleerd, zodat die grotere hoeveelheden van het hormoon prostaglandine ging aanmaken. Midden in het witte vet ontstonden nu eilandjes van bruin vet – en de muizen vielen af.
Met dit soort experimenten proberen de onderzoekers te achterhalen wat er op moleculair niveau gebeurt als ‘slecht’ vet wordt omgezet in ‘goed’ vet, of als het lukt om het bruine vet te activeren. Het doel is een medicijn te ontwikkelen dat dezelfde werking heeft. Een andere optie is het maken van bruine vetcellen uit stamcellen en die daarna onder de huid in te spuiten. Dit is met succes getest op muizen. Maar het duurt nog lang voordat dit soort methoden ook bij mensen zijn toe te passen. Dus we moeten ons erbij neerleggen dat afvallen nu het beste gaat met gevarieerd voedsel en veel beweging.
Van ijle lucht word je dun
Een goede aanvulling is echter een flinke dosis berglucht. In een experiment van een onderzoeksteam van het universitair ziekenhuis van München vielen te zware mensen af op de hoogste Duitse berg, de Zugspitze – zonder honger of sport.
De onderzoekers stuurden 20 mannen met overgewicht een week lang naar onderzoeksstation Schneefernerhaus, 2600 meter hoog op de Zugspitze. Hier mochten ze eten zo veel als ze konden. De enige eis was dat ze niet actiever mochten zijn dan normaal, wat met een stappenteller gecontroleerd werd. De mannen vielen gemiddeld 1,5 kilo af. Normaal zouden ze daarvoor ruim 10.000 calorieën moeten laten staan of zo’n 30 uur aan lichte duursport moeten doen.
‘In de ijle lucht zit er minder zuurstof in het bloed,’ legt de onderzoeksleider Florian Lippl uit. De pols gaat omhoog en je moet sneller ademhalen. Daarbij komt dat het lichaam meer leptine afscheidt, een hormoon dat het hongergevoel remt en de vetstofwisseling activeert.
Vier weken na het onderzoek waren de deelnemers nog niet aangekomen, vermoedelijk omdat ze meer bewogen dan daarvóór. Net als sporters die voor een grote wedstrijd in ijle lucht trainen hadden ze hun conditie verbeterd.
Kou maakt slechte vetcellen goed
Bij lage temperaturen scheiden de zenuwcellen de signaalstof bèta-3-agonist af, die zich hecht aan receptoren op de witte vetcellen – die daarna het weefselhormoon prostaglandine gaan aanmaken. Daardoor veranderen ze in bruine vetcellen, die in tegenstelling tot witte vetcellen geen vet ophopen, maar het juist verbranden.
