Het artikel is bijgewerkt op 27 april 11.32, nadat Wetenschap in Beeld werd gewezen op onjuistheden in de oorspronkelijke verklaringen van Lars Arendt-Nielsen bij de publicatie van het onderzoek.
Cannabis als pijnbestrijding kan op dit moment niet worden aanbevolen.
Dat concludeert de International Association for the Study of Pain (IASP) in een nieuw onderzoek, tot nu toe het grootste op dit gebied.
Op basis van klinische dierproeven waren onderzoekers eerder optimistisch over het positieve effect van cannabis op pijn bij mensen. Maar de nieuwe studie van de IASP, waaraan 2,5 jaar is gewerkt, benadrukt dat cannabis op basis van het huidige onderzoek niet kan worden aanbevolen voor medicinaal gebruik.
Uit het onderzoeksproject blijkt zelfs dat het risico op bijwerkingen groot is bij het gebruik van cannabisproducten, die de stof THC bevatten.
Kenmerkende bijwerkingen zijn vermoeidheid en duizeligheid, maar ook ernstiger bijwerkingen als psychose, concentratieproblemen en depressie kunnen zich voordoen.
Goedgekeurd door de EU
Op 13 februari 2019 kreeg de plant steun uit officiële hoek.
Op deze datum nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin de lidstaten van de EU worden opgeroepen de productie van en het onderzoek naar legale, medicinale cannabis te vergemakkelijken.
De resolutie is niet bindend, maar diverse landen hebben al maatregelen en opties voor patiënten die geen baat hebben bij reguliere medicijnen.
Dat kunnen bijvoorbeeld mensen zijn met kanker, alzheimer, multiple sclerose of het syndroom van Gilles de la Tourette.
Dezelfde formule, ander effect
De twee meest onderzochte moleculen van cannabis, of cannabinoïden, tetrahydracannabinol (THC) en cannabidiol (CBD), spelen een belangrijke rol in de wetenschap – en voor patiënten.
THC en CBD zijn twee van de in totaal 113 cannabinoïden die cannabis bevat. De twee moleculen hebben dezelfde formule: C21H30O2. Dat wil zeggen 21 koolstofatomen, 3 waterstofatomen en 2 zuurstofatomen.
De structuur van CBD en THC is echter een klein beetje verschillend, zoals hierboven is te zien. En dat microscopisch kleine verschil bepaalt welke invloed cannabis op de gebruikers ervan heeft.
De hersencellen, neuronen, wisselen voortdurend elektrische signalen uit.
Dat doen ze onder meer met behulp van CB1-receptoren, die de signalen tussen de hersencellen regelen al naargelang de input die ze krijgen.
Deze input wordt geleverd door de natuurlijke vetzuren anandamide en 2-arachidonoylglycerol, 2-AG. Deze twee vetzuren passen precies op de CB1-receptor – als een sleutel in een slot.
Maar er is ook een andere stof die zich perfect bindt aan een CB1-receptor. En dat is THC.
De binding tussen THC van buitenaf en de CB1-receptoren van de hersencellen beïnvloedt de hoeveelheid natuurlijke signalen. Hierdoor ontstaat een euforisch gevoel.
‘Zendmast’ geeft signalen door
Door de THC in cannabis krijg je rode ogen, een droge mond, verstoringen van de zintuigen, een hongergevoel, de slappe lach of raak je in paniek. Als THC in het lichaam komt, bindt de stof zich aan twee celreceptoren: CB1, die vooral op de neuronen van de hersenen voorkomt, en CB2, die in de rest van het lichaam te vinden is.
De receptor CB1 werkt als de zendmast van de hersenen en zorgt ervoor dat cannabis effect heeft op het lichaam. CB1 ontvangt voortdurend signalen, zoals een zendmast, en geeft die door aan zijn eigen cel en andere cellen.
Als THC zich aan een CB1-receptor bindt, worden de verkeerde signalen doorgegeven en krijgt de cel meer of minder signalen dan gewoonlijk.
Dit kan op veel verschillende plaatsen in de hersenen, bijvoorbeeld in de basale ganglia, die de coördinatie aansturen. Het kan ook in de amygdala zijn, die een gevoel van angst opwekt of juist dempt, of in de hippocampus, ook bekend als het geheugencentrum, waar herinneringen worden opgeslagen.
Omdat CB1-receptoren onder invloed van de THC in cannabis veel verkeerde signalen versturen, raakt je gevoel van tijd en plaats verstoord, worden zintuiglijke indrukken versterkt of verdraaid en ga je je ontspannen voelen.
Cannabis tegen kanker
Maar de twee geestverruimende stoffen THC en CBD, die uit de planten cannabis sativa en cannabis indica komen, werken niet alléén ontspannend.
De lijst van ernstige ziekten die naar verluidt met cannabis behandeld kunnen worden, is namelijk erg lang. Vooral bij kankerpatiënten lijkt cannabis een positief effect te hebben.
Het molecuul CBD uit cannabis kan tumoren tegengaan, zo blijkt uit meerdere kleinschalige onderzoeken. Het kan zieke cellen helpen doden en het kan voorkomen dat tumoren zich uitzaaien en in de rest van het lichaam nieuwe tumoren veroorzaken.
De onderzoeken zijn echter niet bijster omvangrijk. De onderzoekers hebben niet meerdere groepen gedurende enkele jaren gevolgd, en de bijwerkingen van cannabis als geneesmiddel zijn nog niet bekend.
Twijfelachtig als pijnstiller, maar goed als eetlustopwekker
Eind 2018 publiceerde een internationaal onderzoeksteam in het tijdschrift Pain een meta-analyse van verschillende cannabisonderzoeken bij patiënten met chronische pijn die geen kanker hadden.
De meta-analyse, die is gebaseerd op 104 studies met in totaal 9958 proefpersonen, trekt het gangbare beeld dat de groene plant een pijnstellende werking heeft in twijfel. De conclusie is namelijk dat de pijnstillende functie van cannabis bij patiënten die geen kanker hebben, ‘beperkt’ is en dat cannabis geen ‘significante werking’ heeft.
Een ander metaonderzoek, dat zich richtte op kankerpatiënten met chronische pijn, noemt het effect van cannabis twijfelachtig.
De meeste geleerden zijn het er inmiddels echter wel over eens dat het molecuul THC uit cannabis een gunstig effect heeft bij kankerpatiënten na chemotherapie, waarbij misselijkheid en pijn kunnen optreden.
THC wekt namelijk de eetlust op, hoewel gebruikers zich wel verzadigd voelen. Hersencellen die ons moeten vertellen dat je genoeg gegeten hebt, raken in de war van de THC in cannabis. Ze raken zelfs zodanig de kluts kwijt dat ze het tegenovergestelde signaal afgeven: dat je moet eten.
Daarom kan THC kankerpatiënten helpen weer op krachten te komen na een ingrijpende chemokuur door ervoor te zorgen dat ze zin krijgen in eten.