Bloedgroepen zijn ontstaan doordat mensen verschillende moleculen hebben op hun rode bloedlichaampjes.
Er zijn allerlei indelingen in bloedgroepen, maar als het gaat om het vinden van een geschikte bloeddonor is het AB0-systeem het belangrijkste.
Er zijn in totaal vier bloedgroepen in het AB0-systeem:
- Bloedgroep A
- Bloedgroep B
- Bloedgroep 0
- Bloedgroep AB
Suikermoleculen bepalen je bloedgroep
Mensen met bloedgroep 0 hebben op het oppervlak van hun rode bloedlichaampjes een koolhydraat, het H-antigeen.
Bij mensen met bloedgroep A is er een suikermolecuul aan het H-antigeen gebonden, dat we N-acetyl-galactosamine noemen.
Bij mensen met bloedgroep B zit het suikermolecuul galactose op het H-antigeen. Mensen met de bloedgroep AB hebben zowel galactose als N-acetyl-galactosamine op het H-antigeen.
Naargelang hun bloedgroep hebben mensen verschillende genen voor enzymen die de suikermoleculen aan het H-antigeen koppelen.
Mutaties zijn oorzaak van verschillende bloedgroepen
Het A-gen codeert voor een enzym dat N-acetyl-galactosamine bindt aan het H-antigeen, het B-gen voor een enzym dat er galactose aan bindt.
Het A-gen bestond het eerst, het B-gen is er op een zeker moment uit ontstaan door toevallige mutaties. Het 0-gen is ook uit het A-gen ontstaan door toevallige mutaties, maar vernietigde het gen, zodat er geen enzym wordt gevormd.
Mutaties in het DNA ontstaan voortdurend door uv-straling, chemische stoffen of door fouten als het DNA bij de celdeling wordt gekopieerd.
Meestal wordt de mutatie niet doorgegeven aan de volgende generatie, want veel genen zijn van levensbelang – en een bevrucht eitje met een mutatie kan dan niet tot kind uitgroeien.
De verschillende bloedgroepen worden gekenmerkt door hun antigenen of het ontbreken daarvan.
Je bloedgroep biedt voordelen
Er zijn ook wel genen die niet direct van levensbelang zijn, maar toch handig. Van dat soort genen kunnen mensen ook een defecte variant hebben, maar deze is erg zeldzaam.
Bloedgroep 0 is veroorzaakt door zo’n defect gen, maar is raar genoeg niet zeldzaam: circa 46% van de Belgen en Nederlanders heeft bloedgroep 0.
Er moet dus een voordeel aan het defecte gen zitten. Een mogelijke verklaring is dat de antistoffen tegen de A- en B-vormen van het H-antigeen, dat in het bloed van mensen met bloedgroep 0 zit, een rol speelt in de strijd tegen sommige bacteriële infecties, en tegen malaria beschermt. Mensen met bloedgroep 0 zijn echter gevoeliger voor andere bacteriën en cholera.
Er zitten dus voor- en nadelen aan de goed functionerende genen A en B en het defecte gen 0, en dat is de reden dat alle drie de genen voorkomen bij mensen.
Het AB0-systeem komt voor bij mensen en bij chimpansees, gorilla’s, orang-oetans en bavianen.
Het is bij een gemeenschappelijke voorouder ontstaan en kent verschillende varianten bij verschillende soorten, omdat er mutaties zijn geweest.
Bij de mens zijn er nog andere bloedgroepsystemen; andere dieren hebben heel andere bloedgroepsystemen.
Zo is het belangrijkste systeem bij honden het DEA-1: dog erythrocyte antigen.