10 ideeën over de zomer

Idee: ‘Je moet plassen op een kwallenbeet’

Een ontmoeting met de meterslange tentakels van een kwal kan tot vuurrode zwellingen en spierkrampen leiden en elke strandvakantie in het water laten vallen. Maar urine is niet de oplossing. Kwallententakels zijn bedekt met duizenden netelcellen die naaldjes met een verlammend zenuwgif door de huid schieten.

Die naaldjes zitten goed vast met weerhaken en kunnen zelfs lang na de steek gif in de cellen van het lichaam blijven pompen. Volgens de wetenschap maakt urine het er alleen maar erger op.

Onderzoekers van de universiteit van Hawaï in Manoa en NUI Galway in Ierland hebben in 2017 onderzocht welke uitwerking naspoelen met respectievelijk zeewater, azijn en urine had op het effect dat het gif op de zuurstoftransporterende rode bloedcellen van het lichaam heeft, hemolyse genoemd.

Urine bleek het slechtst uit te pakken. Plassen op de wond leidde tot drie keer zo veel hemolyse als niet spoelen, en maakte de verbranding er alleen maar erger op. Ter vergelijking: zeewater resulteerde in anderhalf keer zo veel hemolyse, terwijl de azijn de hemolyse fors verlaagde.

DE MYTHE OVER PLASSEN OP EEN KWALLENBEET IS: ONWAAR

Idee: ‘De zon maakt je vrolijk’

We zien alles zonniger in als we in de zomermaanden in het zonlicht baden. Het licht beïnvloedt onze innerlijke chemie, en de belangrijkste moleculen die ons in zo’n goede bui brengen, zijn vitamine D en de neurotransmitters serotonine en melatonine, die allemaal worden gereguleerd door zonlicht.

Waarom de moleculen ons humeur precies beïnvloeden, is niet helemaal zeker. Volgens een studie van onderzoekers van de Georgia State University in de VS uit 2010 is het risico op depressiviteit groter bij mensen met een tekort aan vitamine D.

En in een andere studie, uitgevoerd in het Union Memorial Hospital in Baltimore, VS, merkten de wetenschappers dat mensen met een winterdepressie opknappen wanneer het vitamine D-gehalte toeneemt, wat een natuurlijk gevolg is van meer zon. Daarom worden mensen met een winterdepressie vaak behandeld met lichttherapie, waarbij speciale lampen de zonnestralen imiteren.

DE MYTHE OVER VROLIJKHEID IN DE ZON IS: WAAR

Idee: ‘Sommige mensen zijn muggenmagneten’

Een zwerm muggen op het terras kan elke gezellige zomeravond verpesten. En als je denkt dat jij net wat vaker de klos bent dan je gezelschap en vaker van die jeukende bulten op je huid hebt, kan dat kloppen. De bloeddorstige insecten zetten hun steeksnuit niet in de eerste de beste.

Fysiologische parameters als lichaamswarmte, geur, uitgeademde lucht en bloedgroep kunnen de insecten met hun dunne steeksnuit jouw kant op sturen. Volgens onderzoeken heeft naar schatting 20 procent van de mensen de pech dat ze bijzonder smakelijk zijn voor de muggen in vergelijking met de rest van de bevolking.

Muggen gebruiken speciale antennes met honderden verschillende sensoren om de aantrekkelijkste slachtoffers te identificeren, en deze sensoren kunnen geuren en uitgeademde stoffen als koolstofdioxide en aceton op een afstand van maar liefst 50 meter opsporen.

DE MYTHE OVER MUGGENMAGNETEN IS: WAAR

Idee: ‘Je slaapt ’s zomers minder’

Je dag- en nachtritme wordt geregeld door het zonlicht. Hoe lichter het is, des te minder je slaapt, dankzij het hormoon melatonine, dat in het donker in de hersenen en het netvlies wordt gevormd en je lichaam in de slaapstand brengt.

Een onderzoek uit 2012 van de universiteit van Tromsø in Noord-Noorwegen wijst uit dat de Noren in de wintermaanden gemiddeld 20 minuten langer per etmaal slapen. En er was vrijwel geen verschil in het slaappatroon bij proefpersonen uit Ghana, waar het aantal lichte uren per seizoen nauwelijks verschilt.

DE MYTHE OVER SLAAP IS: WAAR

Idee 5: ‘Je bent ’s zomers minder vaak ziek’

Hoewel het pollengehalte in de lucht in de zomer toeneemt en half Europa aan het niesen brengt, komt snotterigheid nog altijd meer voor in de wintermaanden. De reden is dat virussen als verkoudheid en griep beter gedijen in koude en droge winterlucht dan in warmte en vocht.

Kou verhoogt niet alleen de levensduur van de virussen, maar ook de kans om een besmetting op iemand anders over te dragen. We zitten namelijk meer binnen, waar we dezelfde lucht inademen en dezelfde oppervlakken aanraken. Een andere reden is dat de slijmvliezen in je mond en neus koud worden.

Dat vermindert de bloeddoorstroming, waardoor er minder afweercellen en antistoffen aanwezig zijn om de virussen te doden. Zelfs in de genen zie je seizoensverschillen. ’s Winters zijn de genen die ontstekingen veroorzaken als deel van je immuunsysteem actiever.

DE MYTHE OVER ZIEKTEN IS: WAAR

Idee 6: ‘Zonnebrand is net zo slecht als de zon’

Elk jaar krijgen 2 tot 3 miljoen mensen wereldwijd huidkanker. En bij 9 van de 10 gevallen van melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker, is het ultraviolette zonlicht – uv-licht – de boosdoener. De stralen dringen door de verschillende lagen van de huid heen en zorgen voor mutaties of beschadigingen in het DNA van de huidcellen.

Het lichaam kan de schade over het algemeen prima herstellen, maar als dat niet op tijd gebeurt, kunnen cellen gaan woekeren. Zonnebrandcrème is samengesteld uit chemicaliën die het schadelijke zonlicht absorberen of weerkaatsen.

Zonnebrandcrème vermindert het risico op verbranden en huidkanker, maar kan ook problemen geven. De stof oxybenzone, die in de meeste zonnebrandcrèmes zit, kan de hormonenbalans ontregelen. In een test uit 2013 kregen ratten per dag meer dan 1500 mg oxybenzone per kilo lichaamsgewicht toegediend, waardoor ze veel meer van het geslachtshormoon oestrogeen aanmaakten, wat het risico op kanker kan verhogen.

De doses in het experiment waren echter onrealistisch hoog – voor een vergelijkbaar niveau zou je je er 277 jaar mee in moeten smeren. In zeldzame gevallen kan de stof allergische reacties veroorzaken. In een proef was slechts 1 procent van de 24.000 mensen allergisch voor zonnebrandcrème. Maar in 70 procent van deze gevallen was oxybenzone de schuldige.

DE MYTHE OVER ZONNEBRAND IS: ONWAAR

Idee: ‘Er worden ’s zomers meer kinderen geboren’

Volgens de statistieken is het in de zomermaanden spitsuur in de kraamkamer. In Scandinavië wordt ruim 35 procent van alle kinderen in een jaar geboren in de periode van mei tot augustus.

Het aantal piekt in juli en is het laagst in december. De breedtegraden zijn cruciaal voor het geboortepatroon – hoe verder van de evenaar, hoe vroeger het geboorteaantal zijn hoogtepunt bereikt, terwijl er in gebieden dicht bij de evenaar in de herfst meer kinderen worden geboren.

In Finland piekt het aantal dus al in april, op Jamaica pas in november.

DE MYTHE OVER GEBOORTES IS: WAAR

Idee: ‘Laat warme dranken staan in de zomer’

Hoewel koude dranken verleidelijk zijn in de zomer, is het lichaam beter af met een kop thee. Dit ontdekten onderzoekers van de universiteit van Ottawa in 2016. De reden is dat warme dranken de lichaamstemperatuur verhogen.

De hypothalamus registreert dat. Dit gebied midden in de hersenen stuurt van alles aan, van je organen tot je lichaamstemperatuur, en verzendt signalen naar de bloedvaten en zweetporiën van je huid, die dan uitzetten en zich openen. Daardoor kan je huid de warmte afvoeren in de vorm van damp. Daarbij is het van belang dat de lucht niet te vochtig mag zijn, wil je van je transpiratievocht af komen.

DE MYTHE OVER WARME DRANKEN IS: ONWAAR

Idee: ‘Je moet het gif uit een bijensteek zuigen’

‘Snel het gif eruit zuigen!’ Dat is vaak het advies bij een pijnlijke bijensteek. Maar de meeste experts ontmoedigen gretige pogingen om het gif weg te krijgen. Voor de pijn maakt het niet uit, en in het slechtste geval maak je de situatie er alleen maar erger op doordat je de wond vervuilt. Wel is het belangrijk om de angel van een bij snel los te krijgen, omdat die na de steek nog aan het gifzakje vastzit.

Wespen laten hun angel niet in de huid achter en spuiten daardoor minder gif bij hun slachtoffers in – maar ze kunnen wel meerdere keren steken.

DE MYTHE OVER BIJENSTEKEN IS: ONWAAR

Idee: ‘Je haar groeit ’s zomers sneller’

Het zomerse weer stimuleert de haargroei, luidt een wijdverspreid idee, en er zit wat in. De warmte en de zonnestralen creëren gunstige omstandigheden voor je haar, waardoor het in de zomer iets sneller groeit dan op grijze en koude winterdagen. In een Chinese studie uit 2014 ontdekten de onderzoekers dat het haar in de zomer gemiddeld 0,4 millimeter per dag groeit, terwijl de groei in de winter daalt tot 0,375 millimeter.

Een van de redenen voor de haargroei is te vinden in de hoeveelheid haren. In maart is ongeveer 90 procent van alle haarzakjes in de hoofdhuid actief, terwijl dat aantal geleidelijk afneemt tot september.

Dit komt doordat we net als veel pelsdieren haaruitval krijgen wanneer de zon de temperatuur verhoogt. De haaruitval piekt in augustus en september met gemiddeld 60 haren per dag, wat ruim twee keer zo veel is als in de winter.

Met minder haren blijft er meer voedsel voor de rest over in de vorm van bijvoorbeeld suiker, mineralen en aminozuren, waardoor ze sneller groeien. En niet alleen het hoofdhaar maakt grote sprongen in de zomer. Volgens een onderzoek kan een baard in deze periode tot 60 procent sneller groeien.

DE MYTHE OVER HAARGROEI IS: WAAR