Shutterstock
Her er vinderne af nobelpriserne i medicin eller fysiologi, fysik og kemi.
Mens

Hier zijn de Nobelprijswinnaars voor Geneeskunde, Natuurkunde en Scheikunde

Het Nobelcomité heeft deze week de prijswinnaars in de categorieën Geneeskunde, Natuurkunde en Scheikunde bekendgemaakt. De wetenschappers die in december de prijzen in ontvangst nemen, hebben baanbrekende ontdekkingen gedaan over de invloed die zuurstof op cellen heeft. Ze hebben de kosmologie van giswerk tot wetenschap gemaakt - en de wereld een ander aanzien gegeven met lithiumionbatterijen.

Gepubliceerd op 10.10.19
Door Michael Leander

De belangrijkste onderscheiding in de wetenschap, de Nobelprijs, is deze week aan verschillende wetenschappers toegekend.

De prijswinnaars die het eerbewijs op 10 december in ontvangst nemen, hebben de manier waarop we leven - en komen te leven - voor altijd veranderd.

Geneeskunde of Fysiologie

Drie wetenschappers, namelijk William G. Kaelin jr., sir Peter J. Ratcliffe en Gregg L. Semenza, hebben een aantal baanbrekende ontdekkingen gedaan.

Hun onderzoek is zo grensverleggend, dat we een groot aantal ziekten en fysieke toestanden zoals zwangerschap nu beter begrijpen, maar ook zaken als kanker, een hartstilstand en de manier waarop wonden helen. Dat schrijft het Nobelcomité in zijn persbericht.

Artsen overal ter wereld hebben door deze wetenschappers meer kennis gekregen over hoe kankercellen reageren op verschillende concentraties zuurstof. In feite reageren de cellen zo sterk, dat men nu wil nagaan in hoeverre het mogelijk is om kanker in het lichaam te ‘verstikken’, schrijft The Guardian.

Natuurkunde

Ook in de categorie Natuurkunde kunnen drie wetenschappers zich verheugen op een gouden medaille, een diploma en de aanzienlijke som van 9 miljoen Zweedse kroon, oftewel ongeveer 1 miljoen euro. Eén persoon ontvangt de helft van het bedrag, terwijl de twee anderen per persoon genoegen moeten nemen met elk een kwart.

De natuurkundige die er met het grootste bedrag vandoor gaat, is James Peebles, die al 50 jaar baanbrekend werk verricht in de kosmologie. Hij veranderde de kosmologie van giswerk in wetenschap, schrijft het comité in zijn persbericht.

James Peebles is bijvoorbeeld degene die heeft vastgesteld dat we maar maximaal een twintigste deel van het universum kennen. De rest bestaat uit donkere materie en donkere energie, waar we nog niets over weten.

De laatste twee natuurkundigen zijn Michel Mayor en Didier Queloz. Zij ontdekten in 1995 de eerste exoplaneet in een baan rond een andere ster dan de zon. Sindsdien hebben deze astronomen meer dan 4000 exoplaneten in het heelal in kaart gebracht.

Scheikunde

John B. Goodenough, Stanley Whittingham en Akira Yoshino delen de prijs in de categorie Scheikunde, maakte het comité bekend in zijn persbericht.

Whittingham deed in de jaren 70 van de vorige eeuw onderzoek naar fossielvrije energietechnologieën. Hij vond een lithiumionbatterij uit waarvan de anode voornamelijk bestond uit metallisch lithium en de kathode uit titaniumdisulfide. De batterij had bij twee volt goede eigenschappen, maar was ook reactief en in het ergste geval explosief.

In de jaren 80 lukte het Goodenough om de batterij dubbel zo krachtig te maken en veel minder explosief. Maar het was Yoshino die uiteindelijk het batterij-estafettestokje overnam en in 1985 de finish bereikte. Hij ontdekte dat petroleumcokes veel veiliger en krachtiger zijn dan lithium.

Het resultaat was een lichtgewicht batterij die honderden keren kan worden opgeladen en die begin jaren 90 van de vorige eeuw gemeengoed werd.

Het was de voorloper van de batterij waardoor je dit artikel nu op je smartphone kunt lezen.