FLIRTEN - De eerste uren of dagen
Emoties op de roulettetafel
Flirten is net roulette spelen of drugs gebruiken. Het beloningscentrum van de hersenen is verantwoordelijk voor de hevige emoties die je gedrag sturen.
Het gebiedje NAcc (nucleus accumbens) voor in de hersenen scheidt dopamine uit, een signaalstof die je zo’n tevreden gevoel oplevert dat je de handeling die daartoe leidde, graag wilt herhalen.
In tests maten onderzoekers een verhoogd dopamineniveau in de NAcc bij proefpersonen die ze geld beloofden, en bij heteroseksuele mannen die naar foto’s keken van vrouwen die ze aantrekkelijk vonden.
Hersenactiviteit in de eerste 12 maanden:
In de eerste uren en dagen wordt een bepaald hersengebied geactiveerd, terwijl drie andere in het eerste jaar overuren maken.
Nucleus accumbens
Beloont je met dopamine
Gyrus angularis
Schat de gevoelens van de ander in
VTA-gebied
Reageert op het zien van je vlam
Voorste deel frontaalkwab
Beoordeelt of de partner de juiste is
VERLIEFDHEID - De eerste zes tot twaalf maanden
Geluk levert stress op
De verliefdheidsroes wordt meestal positief ervaren, maar gaat ook samen met onzekerheid en twijfels. Die stresstoestand is goed te zien in je hersenen als je net verliefd bent.
Het gehalte aan stresshormonen is hoog, en de hersengebieden die keuzes moeten maken en inschatten wat je vlam van jou vindt, zijn roodgloeiend.
Verliefde maakt moeilijke keuze
Verliefdheid gaat gepaard met grote twijfel. In 2011 legde psycholoog Xiaomeng Xu van de Stony Brook University in New York 18 pas verliefde jonge vrouwen en mannen onder de hersenscanner.
Bij het zien van de uitverkorene werd het voorste deel van de frontaalkwab (OFC) heel actief. Dit gebied bepaalt mede of een bepaalde handeling voor herhaling vatbaar is.
Het zien van de vlam leidde ook tot activiteit in de rechterhelft van het beloningscentrum (VTA); bij het zien van een familielid reageert de linkerhelft.
De hersenen maken dus onderscheid tussen romantiek en liefde voor een familielid.
Bij het zien van een vlam reageren de gebieden OFC en VTA.
Graad van verliefdheid is te meten
Verliefde mensen vragen zich voortdurend af of hun gevoelens wederzijds zijn.
De gyrus angularis, een gebiedje tussen de occipitaal- en pariëtaalkwab achter in de hersenen, schat onder meer de gemoedstoestand en de bedoelingen van de ander in (de zogeheten theory of mind), en is bij verliefden heel actief.
Stephanie Ortigue van de University of California in Santa Barbara scande de hersenen van 29 verliefde vrouwen die dachten aan hun grote liefde.
Hoe verliefder ze zich voelden, des te groter de activiteit in de gyrus angularis was.
VASTE RELATIE - Vanaf één jaar
Hormoon geeft veilig gevoel
Na een half tot een heel jaar vol verliefdheid met stress en euforie gaat de relatie over in een stabiele fase, die door andere chemische stoffen wordt aangestuurd.
De stresshormonen cortisol en NGF dalen tot een normaal niveau, maar de hoeveelheid oxytocine stijgt.
In de kleine amandelvormige kern in de temporaalkwabben, de amygdala, dempt dit hormoon stress en angst, en in een stabiele relatie geeft het een gevoel van veiligheid en kalmte.
Prairieveldmuis monogaam met oxytocine
Veruit de meeste zoogdieren hebben tijdens hun leven een aantal verschillende partners. Maar de kleine prairieveldmuis is zijn leven lang monogaam, en dat komt waarschijnlijk door het hormoon oxytocine. De prairieveldmuis heeft meer receptoren voor oxytocine in zijn hersenen dan andere zoogdieren, en als onderzoekers die blokkeren, neemt de muis er snel wat andere partners bij.
Oxytocine maakt de ander mooi
Het hormoon oxytocine speelt een sleutelrol in het menselijke liefdesleven. De Duitse psychiater René Hurlemann van de universiteit van Bonn publiceerde in 2013 opzienbarende testresultaten met deze stof.
Hij liet 20 jonge mannen met een vaste, duurzame relatie een stapel foto’s van vrouwen bekijken. Er zaten foto’s van hun partner bij, maar ook van onbekende vrouwen, en de mannen moesten elke vrouw een cijfer geven voor aantrekkelijkheid.
Daarna herhaalde Hurlemann de test, maar nu kregen de mannen neusspray met oxytocine toegediend. En wat bleek: door de invloed van het hormoon vonden de mannen hun partner aantrekkelijker dan zonder hormoon, maar andere vrouwen beoordeelden ze hetzelfde.
Uit hersenscans bleek dat oxytocine het gebied nucleus accumbens (NAcc) beïnvloedt, een deel van het beloningscentrum.
Andere tests tonen aan dat dit gedeelte van de hersenen bijdraagt aan het goede gevoel van een liefdesrelatie, dus het hormoon schept een band tussen de partners.
Deze hersengebieden zijn actief tijdens een vaste relatie
Pariëtaalkwab
Lagere activiteit geeft veiligheid
Temporaalkwab
Lagere activiteit geeft veiligheid
Amygdala
Lagere activiteit dempt angst
Nucleus accumbens
Zorgt voor het liefdevolle gevoel
Voorste deel frontaalkwab
Lagere activiteit als je je verliefd voelt
Vaste relatie dempt negatieve gevoelens
Neurobioloog Semir Zeki van het University College in Londen heeft hersenscans van andere onderzoekers bestudeerd, waarbij de proefpersonen foto’s van hun partner bekeken.
Hij stelde vast dat verschillende hersengebieden minder actief worden als je een stabiele, gelukkige relatie hebt.
Het gaat onder meer om de amygdala, die betrokken is bij angst, en delen van de hersenschors van de pariëtaal- en temporaalkwabben, die je een negatief gevoel geven.
Weinig activiteit daar leidt tot veiligheid, rust en evenwicht – de gevoelens die in een gelukkige relatie overheersen.
Uit de hersenscans blijkt ook dat bij mensen met een langdurige relatie het voorste deel van de frontaalkwab minder actief is als ze foto’s van hun partner bekijken.
Dit gebied is actief als we bedenken wat anderen van ons zullen vinden, en volgens Semir Zeki betekent een geringe activiteit hier dat mensen in een vaste relatie, anders dan verliefden, het vaste vertrouwen hebben dat ze geliefd zijn, en niet zoveel hoeven te piekeren over de gevoelens van de ander.
Drie lusthormonen
Het seksleven wordt gestuurd door drie hormonen: de mannelijke en vrouwelijke geslachtshormonen testosteron en oestrogeen, en oxytocine. Die leiden alle tot genot en saamhorigheidsgevoel.
MAN:
De lust wordt sterk gestuurd door het geslachtshormoon testosteron. In proeven waarbij dit bij jonge mannen medicinaal geblokkeerd werd, nam de lust na twee weken sterk af, en ook de seksuele fantasieën en masturbatie verminderden.
VROUW:
Waarschijnlijk geeft oestrogeen direct of indirect zin in seks. Uit sommige tests blijkt dat vrouwen met veel partners meer testosteron in het bloed hebben dan vrouwen met een vaste relatie.
BEIDEN:
Het hormoon oxytocine, dat een band tussen de verliefden smeedt, blijkt ook de zin in seks te bevorderen. Oxytocine komt tijdens het orgasme zowel bij mannen als vrouwen vrij en zorgt voor het gevoel van genot.
DE BREUK
Ongelukkige liefde deprimeert
A ls een langdurige relatie uit gaat, is dat in de hersenen te zien. Psychiater Christina Stoessel van de Duitse Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg, vergeleek de hersenscans van 12 mensen die door hun partner waren verlaten met die van 12 gelukkige mensen.
De verlaten personen hadden minder activiteit in de insula en gyrus cinguli (ACC), hersengebieden voor het verwerken van positieve en negatieve gevoelens, die ook minder actief zijn bij patiënten met depressiviteit. Dat kan verklaren waarom het zo’n verdriet doet als een relatie op de klippen loopt.
Na een breuk (onderste afbeeldingen) zijn de ACC en insula in de hersenen minder actief.