Hersenschudding leidde tot zelfmoord
Op 17 februari 2011 pleegde de voormalige American Football-speler Dave Duerson zelfmoord door zichzelf in de borst te schieten.
In zijn afscheidsbrief vroeg hij of zijn hersenen konden worden onderzocht op ‘chronische traumatische encefalopathie’ (CTE) – hersenschade als gevolg van hersenschuddingen.
De scans van zijn hersenen wezen inderdaad uit dat Dave Duerson leed aan CTE als gevolg van de vele hersenschuddingen die hij in zijn carrière had opgelopen. De ziekte had ervoor gezorgd dat deze voormalige topatleet al op zijn 50e dement was.
Een paar maanden na het overlijden van Dave Duerson klaagden 75 voormalige spelers de American Football-bond NFL aan, omdat ze nooit waren gewaarschuwd voor de gevaren van hersenschuddingen.
Wat is een hersenschudding?
Hersenschudding zet giftige kettingreactie in gang
Hersenschuddingen vormen niet alleen een gevaar voor American Football-spelers.
In de EU lopen jaarlijks zo’n 2.563.000 mannen, vrouwen en kinderen een hersenschudding op.
Als het hoofd een directe of indirecte klap moet verwerken, kan de kracht de hersenen laten bewegen, waarbij ze heen en weer schudden in het hersenvocht tussen de schedelbeenderen.
Door het schudden ontstaat een ontsteking in de hersenen, die een giftige kettingreactie met signaalstoffen in en buiten de zenuwcellen in gang zet. De signaalstoffen onttrekken energie uit cellen en verstoren hun vermogen om met elkaar te communiceren.
De energiecrisis in de zenuwcellen leidt ertoe dat je bijvoorbeeld hoofdpijn krijgt of dat je erg moe bent of dingen niet goed kunt onthouden.
Bij de meeste mensen functioneren de hersenen binnen drie maanden weer zoals normaal, maar ongeveer 15 procent van de slachtoffers houdt langdurige klachten over aan een hersenschudding. Dit kan enkele jaren duren en zelfs chronisch worden.
Bovendien kan een hersenschudding het risico van dementie verhogen. Volgens een Deens onderzoek kan een lichte hersenschudding het risico van dementie al met 17 procent verhogen, terwijl dit bij een ernstige vorm zelfs 35 procent is.
Het hoofd krijgt een klap
Bij een klap tegen het hoofd botsen de hersenen eerst tegen de binnenzijde van de schedel bij het contactpunt. Vervolgens worden de hersenen weggeduwd, zodat ze de schedel aan de andere kant raken.
Ionen schieten zenuwcellen in en uit
Door de klap raken de zenuwcellen verwrongen, zodat het celmembraan kapotgaat. De beschadigde zenuwcellen lekken en grote hoeveelheden kaliumionen (groene bolletjes) schieten uit de cellen, terwijl calciumionen (blauwe bolletjes) vanuit de omgeving naar binnen stromen.
Signaalstoffen veroorzaken explosie
Tegelijk geven de cellen grote hoeveelheden van de signaalstof glutamaat af en dit veroorzaakt een explosie aan zenuwsignalen in de omringende cellen.
Door reiniging loopt er energie uit de cellen
Om de balans te herstellen moeten de kaliumionen (groene bolletjes) worden teruggepompt in de zenuwcellen. Hiervoor zijn grote hoeveelheden energie nodig, waardoor er geen zuurstof meer in de cellen overblijft. Daarnaast heeft het hoge aantal calciumionen invloed op de energieproductie van de cellen. Hierdoor ontstaat een energiecrisis in de hersenen, waardoor het reinigingsproces nog langzamer gaat.
Ontsteking zorgt voor stress in de hersenen
Schade aan de cellen zorgt ervoor dat immuuncellen (grote groene cellen) giftige cytokinen (groene bolletjes) afgeven die de cellen zo ernstig kunnen belasten dat sommige afsterven. Tegelijk maken de cellen zogeheten vrije radicalen aan die nog meer schade aan kunnen richten onder de cellen.
Wat moet je doen na een hersenschudding?
Te veel rust kan een hersenschudding verergeren
Als je een hersenschudding hebt, heeft het geen enkele zin om maandenlang in een donkere kamer te gaan liggen, totdat de symptomen wegtrekken.
Je kunt je hersenen het beste één à twee dagen rust geven. Vervolgens kun je weer dingen gaan doen, zolang de klachten niet verergeren.
Dit blijkt uit een Deens onderzoek onder 112 patiënten in de leeftijd van 15-30 jaar die nog steeds symptomen hadden na een hersenschudding die twee tot zes maanden eerder was ontstaan.
De patiënten die actiever werden, hadden minder last van symptomen dan de patiënten die die hun hersenen rust gaven.
‘Als je merkt dat de symptomen na een hersenschudding blijven voortduren, is er niets dat erop wijst dat ze verdwijnen als je veel rust neemt. Sterker nog, na verloop van tijd worden de symptomen erger, als je te veel rust neemt,’ aldus neuropsycholoog dr. Mille Møller Thastum over het onderzoek dat begin 2020 in The Lancet werd gepubliceerd.
Nieuw onderzoek bij behandeling van hersenschudding
Cannabis kan hersenschudding verlichten
In het American Football ontstaan er gemiddeld 0,4 hersenschuddingen per wedstrijd.
Daarom zijn ze daar nu ook naarstig op zoek naar geneesmiddelen die hersenschuddingen kunnen tegengaan en daarnaast het risico van ‘chronische traumatische encefalopathie’ (CTE) kunnen verminderen, wat Dave Duerson en wellicht vele van zijn oud-collega’s tot zelfmoord dreef.
Misschien moet er eens worden gekeken naar wat de spelers tot op heden zelf hebben verzonnen. Een groot deel van de NFL-spelers rookt naar eigen zeggen marihuana om de fysieke klachten te verlichten die ontstaan na de vele duizenden klappen die hun lichamen te verduren hebben gekregen.
Een Amerikaans onderzoek uit 2017 toonde aan dat muizen die na een hersenschudding met cannabidiol (chemische stoffen van de cannabisplant) werden behandeld, minder problemen hadden met de fijne motoriek en hun geheugen.
Dit komt doordat cannabidiol de afbraak van zenuwcellen door het immuunsysteem na een hersenschudding afremt, want de stof bindt zich aan receptoren op het oppervlak van immuuncellen, waardoor ze zich niet verder delen.
De medische wetenschap heeft zich de afgelopen jaren op cannabidiol gericht. Wetenschappers onderzoeken niet alleen het effect bij hersenschuddingen, maar ook bij angst, de ziekte van Parkinson en bijwerkingen bij de behandeling van kanker.
Onderzoekers van de Miami University hopen binnenkort uitsluitsel te kunnen geven of de stof net zo goed werkt bij mensen met hersenschuddingen en ‘chronische traumatische encefalopathie’ (CTE).
Ze onderzoeken op dit moment de effectiviteit van cannabidiol bij mensen met een hersenschudding. De eerste resultaten worden in 2022 verwacht.
Bloedtest kan hersenschuddingen blootleggen
De meeste hersenschuddingen worden vastgesteld op basis van het ziektebeeld en symptomen bij een patiënt. De symptomen kunnen van patiënt tot patiënt echter nogal variëren in aantal en de ernst van de aangerichte schade. Daarom kan een arts soms moeilijk een diagnose stellen.
Amerikaanse onderzoekers hebben echter drie eiwitten in het bloed gevonden, die als biologische indicatoren - zogeheten biomarkers - kunnen worden gebruikt en bijdragen aan het vinden van een hersenschudding bij patiënten.
De onderzoekers namen sportgerelateerde hersenschuddingen als uitgangspunt en onderzochten 264 atleten die ooit een hersenschudding hadden gehad.
Dankzij bloedonderzoek konden de onderzoekers achterhalen dat de atleten een verhoogd niveau van bepaalde eiwitten in hun bloed hadden, nadat ze hun hersenschudding opliepen.
Ter controle werden ook atleten onderzocht die geen hersenschudding hadden gehad en die geen contactsport bedreven. Bij deze controlegroep werden geen verhoogde niveaus waargenomen.
De drie eiwitten die worden onderzocht, staan erom bekend dat ze in aantal toenemen als cellen in het zenuwstelsel zijn beschadigd.
Het eiwit GFAP wordt afgescheiden bij schade aan de ondersteunende cellen van het zenuwstelsel, de zogeheten gliacellen. Het tweede eiwit, Ubiquitin C-terminal hydrolase-L1, signaleert schade aan zenuwcellen. En de aanwezigheid van het tau-eiwit, toont aan dat de vertakkingen van de zenuwcellen, zogeheten axons, beschadigd zijn. Deze drie eiwitten waren eerder al op de radar verschenen tijdens onderzoeken naar mogelijke biomarkers in verband met ernstige hersenschade.
Ondanks dat er veel aanwijzingen zijn dat deze drie eiwitten iets te maken hebben met hersenschuddingen, hebben we nog een lange weg te gaan voordat ze daadwerkelijk als biomarkers kunnen worden ingezet.
De wetenschappers achter dit onderzoek onderstrepen nogmaals dat ze nog niet weten hoe snel ze op deze eiwitten kunnen testen en welke combinatie de beste aanwijzingen voor een hersenschudding geeft.
Bovendien was het overgrote deel van de proefpersonen man, en is het van belang dat dergelijke onderzoeken ook onder vrouwen worden uitgevoerd voordat er een definitieve conclusie kan worden getrokken.