De waarheid over liefde: Mijn brein klopt alleen voor jou

Je hebt lief op drie manieren

Je kunt op verschillende manieren van iemand houden. De liefde die je voelt voor je moeder en je vriend is niet hetzelfde, en de reden daarvoor moeten we zoeken in de scheikunde achter de verschillende varianten van het gevoel.

Globaal kennen we drie soorten liefde: begeerte, aantrekkingskracht en gehechtheid. Ze verschillen fundamenteel van elkaar, maar één persoon in je leven kan er best meerdere tegelijk teweegbrengen.

Iedere vorm beïnvloedt je gedrag op zijn eigen manier, en iedere vorm dient zijn eigen evolutionaire doel.

Bij begeerte zoeken we naar seksuele bevrediging. Dit gevoel kan heel spontaan ontstaan, en je hoeft degene naar wie je verlangt, niet persoonlijk te kennen.

Het gevoel wordt vaak getriggerd door de geur of het uiterlijk van de ander, en uit onderzoek blijkt dat kenmerken die ons opwinden, vaak samenhangen met een hoge vruchtbaarheid, of een signaal zijn dat iemand een goede genetische match is. Het doel van het gevoel is dus om je te helpen je genen door te geven.

Aantrekkingskracht gaat daarentegen niet over seks – hoewel aantrekkingskracht en begeerte soms hand in hand gaan. Maar aantrekkingskracht is meer de behoefte om tijd met een ander door te brengen, en het evolutionaire doel is het creëren van een sociaal vangnet.

Doordat dit gevoel de beloningscentra van de hersenen sterk activeert, gaan we nieuwe hechte relaties met mensen aan. We voelen ons in hun gezelschap goed, veilig en geaccepteerd. Ook helpen ze ons door moeilijke tijden heen.

Bij gehechtheid, de laatste vorm van liefde, gaat het – anders dan bij de andere twee vormen – niet om het zoeken naar nieuwe relaties, maar om het versterken van de relaties die we al hebben.

Gehechtheid is nauw verbonden met het hormoon oxytocine, dat vrijkomt in de hersenen tijdens intieme activiteiten, zoals tijdens seks en het baren en zogen van een kind. Na verloop van tijd ontstaat er een speciale band tussen twee mensen doordat het oxytocineniveau blijft stijgen.

Deze band zorgt ervoor dat we veel andere behoeften opzij zetten en onze energie vooral richten op de belangrijkste mensen in ons leven.

Vuurwerk in je brein

Het hart wordt gezien als de zetel van de liefde, en niet zonder reden. We voelen het bonken als we bijvoorbeeld verliefd zijn. Maar de verhoogde activiteit van het hart is niet de oorzaak van het gevoel – het is slechts een neveneffect.

De bron van de liefde is te vinden in de hersenen en in de hormonen en signaalstoffen die ze afgeven. Liefde ontstaat als de hersenen een mengseltje maken van al je gewaarwordingen en ervaringen – zonder dat je je daarvan bewust bent.

Als je verliefd wordt, komt dat doordat de hersenen je uitverkorene beoordeeld hebben op een paar simpele parameters, zoals gezichtssymmetrie, lichaamsbouw en geur, maar ook op complexere, zoals gedrag en persoonlijkheid.

Deze parameters worden vergeleken met aangeleerde voorkeuren en je eigen ervaringen – en komt dat allemaal samen, dan is het vuurwerk in je hersenen.

Tot de boodschappers van het brein behoren hormonen – chemische stoffen die in het bloed circuleren en zich binden aan receptoren op de lichaamscellen. Hier brengen ze een kettingreactie op gang die bijvoorbeeld de activiteit van je organen – zoals je hartslag – kan beïnvloeden of zenuwsignalen in gang kan zetten die je gedrag veranderen.

Vooral de geslachtshormonen spelen een grote rol bij de liefde. Bij vrouwen is vooral oestrogeen belangrijk, bij mannen testosteron – hoewel beide hormonen bij vrouwen én mannen voorkomen.

Het niveau van geslachtshormonen is cruciaal voor de liefde, in de eerste plaats omdat het onze geslachtsdrift beïnvloedt. Een hoog testosteronniveau bij zowel mannen als vrouwen maakt dat ze meer zin in seks hebben. Wel blijkt uit studies dat mannen met weinig testosteron eerder trouwen en serieuze relaties aangaan.

Geslachtshormonen komen volgens een vast patroon vrij. Oestrogeen kent een cyclus over een periode van ongeveer een maand, terwijl testosteron op één dag behoorlijk fluctueert. Die schommelingen beïnvloeden niet alleen je geslachtsdrift, maar ook wie we opzoeken.

Onderzoekers van de universiteit van Californië toonden aan dat vrouwen die ovuleren en dus veel oestrogeen in hun bloed hebben, zich meer aangetrokken voelen tot mannen met zeer mannelijke trekken dan vrouwen die niet ovuleren.

Naast de regelmatige cyclus van de hormoonspiegels kunnen invloeden van buitenaf tot schommelingen leiden.

Zo blijkt uit een Amerikaanse studie dat mannen kunnen ruiken wanneer een vrouw ovuleert en dat het lichaam van een man reageert door de hoeveelheid testosteron in het bloed te verhogen. Hierdoor verlangt de man vooral naar de vrouw op het moment dat ze de meeste kans heeft om zwanger te worden.

Liefde werkt verslavend

Sekshormonen beheersen slechts één aspect van het liefdesleven. Veel andere chemische stoffen zijn net zo belangrijk, zoals de neurotransmitter dopamine.

Dopamine komt vrij tussen de cellen van de hersenen en geeft je een gevoel van welzijn en plezier. Dat kan gebeuren als iemand voor wie je al gevoelens hebt, je aanraakt en al zijn aandacht op je richt.

Door het fijne gevoel verlang je naar iemand zoals een drugsverslaafde naar zijn favoriete drug hunkert.

Dit verlangen kan intens zijn en je gedrag en gedachten volledig beheersen. Je kunt nergens anders aan denken dan aan die ene, en je ijsbeert misschien, terwijl je wacht op een bericht of een telefoontje.

Het najagen van de dopamineroes kan ook dopamine vrijmaken. Het vooruitzicht om tijd door te brengen met je ware liefde is dus ook een roes van vreugde.

Bovendien bepaalt de aanloop naar jullie tijd samen hoeveel dopamine er precies vrijkomt tijdens de ontmoeting. En volgens sommige studies wekt een vleugje onzekerheid meer dopamine op.

Misschien is dat de reden waarom een nieuwe liefdesrelatie – waarbij je nog niet weet wat er gaat gebeuren – intenser voelt, en het verklaart ook waarom je minder plezier beleeft aan een relatie die is uitgekristalliseerd tot een routine.

Je hebt dus spanning en verrassing nodig om de liefde levend te houden.

Liefde voor een lang leven

Hoewel liefde een verslavingsachtige toestand oproept, is het, in tegenstelling tot drugsverslaving, niet schadelijk. Sterker nog, het heeft een positief effect op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Zo hebben mensen die getrouwd zijn minder kans op depressies en verslaving aan drugs en alcohol dan ongehuwden – waarschijnlijk vanwege de beschermende werking die liefdesstofjes als dopamine bieden tegen psychische problemen.

Uit een Amerikaanse studie blijkt ook dat mensen in een gelukkig huwelijk een lagere bloeddruk hebben dan alleenstaanden, en een lage bloeddruk hangt samen met een lager risico op ernstige hart- en vaatziekten. Het huwelijk alleen is echter niet voldoende om de bloeddruk te verlagen, want mensen met een ongelukkig huwelijk hebben een hogere bloeddruk dan alleenstaanden.

Uit andere analyses blijkt dat mensen in een langdurige, liefdevolle en veilige relatie minder angst hebben en beter met stress omgaan. Ze hebben ook een beter immuunsysteem, waardoor ze wonden en verkoudheid beter kunnen bestrijden.

Over het algemeen draagt de liefde bij tot een gezonder en vooral langer leven. Maar misschien wel het belangrijkste is dat liefde de kwaliteit van leven verbetert – veel meer dan bijvoorbeeld geld doet.

Dus als je niet genoeg liefde krijgt, is er een goede reden om die op te zoeken – en om een helend en verheffend shot C₈H₁₁NO₂ in je prefrontale cortex te krijgen.