Tot dusver was het verhaal van de Vikingen en hun reizen gebaseerd op archeologische vondsten, schriftelijke bronnen en vrije interpretatie.
Maar nu voegen skeletten nieuwe hoofdstukken toe. Het DNA uit de skeletten is in kaart gebracht in het grootste onderzoek ooit van genomen uit de Vikingtijd. Daaruit blijkt hoe de genen tussen 750 en 1050 van en naar Scandinavië reisden.
De skeletten komen van vindplaatsen in heel Europa, zoals een massagraf in Zuid-Engeland.
Het onderzoek rekent af met mythen en tekent een stamboom van de Vikingen die wijdverspreide wortels heeft en vertakkingen die zich uitstrekken tot aan het heden.
Het onderzoek van een internationaal team onder leiding van de Deense hoogleraar Eske Willerslev is gepubliceerd in Nature.
Volg het DNA-spoor vanaf de Vikingtijd:
Deense genen veroverden Noorwegen en Zweden
De genenflow in Scandinavië ging vooral naar het noorden, waarbij Deense Vikingen naar Zweden en Noorwegen trokken. Zo hadden de Vikingen in Zuidwest-Zweden meerdere genen gemeen met Deense en Oost-Zweedse Vikingen. In huidige Scandinaviërs in heel Scandinavië zijn veel sporen van migratie te vinden.
Zweedse eilanden waren smeltkroes
Gotland en Öland kenden de grootste aanvoer van buitenlandse genen, omdat hier meer contact was met o.a. de Baltische landen. De Vikingen op Gotland hadden meer genen gemeen met de toenmalige Engelse, Deense en Finse bevolking dan met de Zweedse Vikingen.
Noren hebben veel Viking-DNA
Maar liefst 64% van de huidige Noren, en bijna evenveel Denen, hebben sporen van Noorse Vikingen in hun DNA. De vermenging van genen vond vooral plaats in bepaalde kustgebieden. In Midden-Noorwegen, Jutland en op eilanden in de Atlantische Oceaan was het contact met de buitenwereld beperkt.
Deense Vikingen maakten verre reizen
Nu is Viking-DNA buiten Scandinavië vrij zeldzaam, maar Deense Vikingen lieten wel veel meer genetische sporen na dan de Zweden en Noren. In Italië is 2-5% van de genen afkomstig van Deense Vikingen, in Polen 2% en in Groot-Brittannië 16-37%, voor een groot deel door migratie in het verleden.
Mythe van unieke Viking doorgeprikt
Het onderzoeksproject, dat ruim vier jaar duurde, is het grootste onderzoek van Viking-DNA ooit en levert nieuwe inzichten op in de migratieroutes en het contact met de buitenwereld van de Vikingen.
Het onderzoek trekt vijf harde conclusies:
- 1. Vikingen waren geen afzonderlijk volk zonder genetische invloed van buiten Scandinavië.
- 2. In elk Scandinavisch land had de bevolking 1000 jaar geleden al haar eigen genetische samenstelling
- 3. Zweedse Vikingen gingen naar het oosten, Noren trokken naar het noordwesten (Groenland, Ierland en IJsland) en Deense Vikingen teisterden Engeland, zoals eerder al gedacht. Het onderzoek nuanceert het beeld echter ook, met genetische sporen van Zweedse Vikingen in het uiterste westen van Europa en van Deense Vikingen in het oosten.
- 4. Al voor de Vikingtijd kwamen er vreemde genen uit het zuiden naar Denemarken en Oost-Zweden, vanwaar ze zich naar de rest van Scandinavië verspreidden.
- 5. In de Vikingtijd kwamen er Finse en Baltische genen naar Gotland, Britse genen naar West-Scandinavië en Zuid-Europese genen naar Denemarken en Zuidwest-Zweden.
De Vikingen vormden dus geen homogene etnische groep met hetzelfde DNA, maar telden meerdere bevolkingsgroepen met elk hun eigen genetische samenstelling.
De migratiesporen gaan beide kanten op en zijn nu nog te zien. Zo heeft 3-10 procent van de huidige Scandinaviërs genetische sporen van Italianen uit de Vikingtijd en heeft zo’n 4 procent van de huidige Britten sporen van Deense en Noorse Vikingen.
Met skeletten uit de periode vanaf de bronstijd uit heel Europa werd de reis van het DNA in de Vikingtijd vastgelegd.
442 skeletten brengen genenpool uit de Vikingtijd aan het licht
Genetici onttrokken DNA uit 442 skeletten uit de Vikingtijd. Dit werd vervolgens onderling en met bijna 4000 nu levende mensen vergeleken.
De complete DNA-code van de mens, het genoom, kan op miljoenen punten variëren. Mensen van dezelfde etnische groep hebben doorgaans dezelfde varianten.
De vergelijkingen lieten zien dat de Vikingen uit elk Scandinavisch land hun eigen genetische samenstelling hadden en dat er genen uit het zuiden en oosten binnenkwamen. Ook was te zien waar de diverse Vikingen voornamelijk naartoe reisden en hun DNA verspreidden.