Eenzaamheid laat onze hersenen krimpen
Onderzoekers zien dat er een verlies van hersenweefsel en cognitieve vaardigheden optreedt bij mensen in sociaal isolement.
Bij de deelnemers die voor de start van het onderzoek sociaal geïsoleerd waren, en steeds eenzamer werden tijdens de follow-up van zes jaar, werd er een grotere krimp in de hippocampus waargenomen dan bij deelnemers die niet eenzaam waren.
Dat onze hersenen kleiner worden, hoort bij het verouderingsproces, en het gaat dan vooral om het deel dat het geheugen en leervermogen regelt. Bijvoorbeeld de hippocampus.
Maar dit proces kan ook versneld worden. Dat hebben Duitse onderzoekers aangetoond in een groot onderzoek waarbij 1335 gezonde oudere mannen en vrouwen zes jaar lang gevolgd werden.
912 van de deelnemers werden aan het begin van het onderzoek gescand met neuroimaging, en zes jaar later nog eens. Neuroimaging is een type MRI-scan van de hersenen waarbij veranderingen in de structuur ervan te zien zijn.
Met behulp hiervan konden de onderzoekers duidelijk meten dat sommige deelnemers een relatief grote krimp in hun hippocampus en een verminderde corticale dikte hadden. Corticale dikte heeft betrekking op de cortex – of hersenschors – namelijk het deel van de hersenen dat onder meer onze bewegingen, gedachten en emoties bestuurt.
Grootste verlies bij eenzaamste mensen
Blijkbaar waren het verlies van hersenweefsel en de cognitieve achteruitgang het grootst bij degenen die sociaal geïsoleerd waren. Met andere woorden, eenzaamheid wordt in verband gebracht met versnelde achteruitgang.
Het onderzoek, gepubliceerd in eLife](https://elifesciences.org/articles/83660), bevestigt eerdere onderzoeken die aantonen dat een sociaal isolement de cognitieve achteruitgang bij oudere volwassenen kan versnellen. Veel van deze onderzoeken zijn echter relatief klein en gaan niet over een langere periode.
Daarom wilden de Duitse onderzoekers meten hoe sociaal isolement de grootte van de hippocampus over een langere periode beïnvloedt, vooral omdat een groot verlies van cognitieve vaardigheden kan leiden tot de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie.
‘Er is onderzoek gedaan naar medicijnen tegen dementie, maar tot nu toe heeft het nog niet geleid tot iets van klinisch belang. In het beste geval zijn slechts kleine verbeteringen van de symptomen mogelijk,’ legt Laurenz Lammer uit, die verbonden is aan het Universitair Ziekenhuis Leipzig en het Max Planck Institute for Human Cognitive and Brain Sciences in Duitsland. Lammer was de onderzoeksleider van de nieuwe studie.
Preventie is belangrijk
Hij zegt verder dat het cruciaal is om te kijken naar preventieve strategieën tegen dementie. Het is ook heel belangrijk om factoren te identificeren die het risico op deze ziekten kunnen verhogen.
De deelnemers zaten al in de grote LIFE-Adult-Study, waar meer dan 10.000 Duitse volwassenen tussen 40 en 79 jaar aan meededen. Er werden gegevens verzameld over de deelnemers in de periode 2011-2014, en zes jaar later opnieuw (tussen 2017 en 2020).
Laurenz Lammer en zijn collega’s konden deze verzamelde data vervolgens analyseren en de MRI-scans gebruiken om te zien hoe snel of langzaam de kritieke delen van de hersenen van de deelnemers krompen.
Slechter in planning en besluitvorming
De onderzoekers ontdekten in hun analyse dat deelnemers die niet alleen woonden, getrouwd waren, werk hadden en niet ver verhuisd waren, zich over het algemeen minder eenzaam voelden. Deelnemers die sociaal geïsoleerd waren aan het begin van het onderzoek, en steeds eenzamer werden tijdens de follow-up van zes jaar, hadden een sterker gekrompen hippocampus dan deelnemers die zich niet sociaal geïsoleerd voelden.
De mensen in sociaal isolement presteerden ook slechter in cognitieve tests, met name tests voor de executieve functie – het vermogen om te plannen of beslissingen te nemen.
‘Als alles gelijk blijft, is het verschil tussen drie of vier goede en ondersteunende vrienden vergelijkbaar met één jaar leeftijdsgerelateerde krimp van de hippocampus,’ schrijft Laurenz Lammer in een persbericht.
Het onderzoek werpt licht op het verband tussen sociaal isolement en hersenveranderingen bij ouderen. De onderzoekers zeggen echter dat hun resultaten beïnvloed kunnen zijn door het feit dat sommige deelnemers tijdens de zes jaar na de eerste scan de studie verlieten. Bovendien kwamen alle deelnemers uit Duitsland. Het is denkbaar dat soortgelijke onderzoeken bij mensen uit andere culturen andere resultaten opleveren.