1. Placebo's kunnen bestaan uit injecties, pillen of water
Wetenschappers gebruiken placebo’s om onderzoek te doen naar het zuivere behandelingseffect: de reactie van patiënten op het ondergaan van een behandeling.
Bij geneeskundige proeven wordt gebruikgemaakt van bijvoorbeeld placebopillen die geen actieve stoffen bevatten. Doorgaans krijgt de helft van de proefpersonen die toegediend. Deze neppillen bestaan meestal uit kalk of suiker.
Placebo’s kunnen echter ook drankjes zonder inhoud, waterinjecties of simpele zalfjes of crèmes zijn. In ieder geval bevatten placebo’s niet het middel dat de oorzaak van de ziekte in kwestie moet aanpakken.
2. Placebo’s werken – zelfs als je weet dat het nep is
Placebo’s zijn een belangrijk werktuig voor wetenschappers die willen aantonen dat een nieuw geneesmiddel werkt. De proefpersonen worden gewoonlijk in twee groepen verdeeld: een groep krijgt het geneesmiddel en de andere een placebobehandeling.
Soms vertellen ze de patiënten zelfs dat ze pillen zonder echt medicijn krijgen, en zelfs dan kan het placebo-effect optreden.
In een onderzoek wordt een reeks studies met een zogenoemde open placebobehandeling onder de loep genomen. 260 patiënten met onder meer prikkelbaredarmsyndroom, depressie, rugpijn en allergieën knapten op van placebo’s, ook al wisten ze dat ze geen medicijn kregen.
3. Artsen voeren placebo-operaties uit
Het klinkt krankzinnig, maar artsen voeren zelfs nepoperaties uit om het placebo-effect uit te sluiten. Bij een placebo-operatie snijdt de chirurg in de patiënt alsof hij een normale operatie uitvoert, maar hij slaat de belangrijkste stap over.
Zo hebben wetenschappers bij een aantal onderzoeken geheel overbodige gaten geboord in de schedel van patiënten met parkinson. Ze wilden weten of deze hersenziekte te behandelen was door nieuwe zenuwcellen in de hersenen in te brengen – een behandeling waar artsen vroeger heilig in geloofden.
De nepoperaties boden uitkomst: patiënten bij wie slechts een gat in het hoofd werd gemaakt en verder niets, verging het precies hetzelfde als patiënten die nieuwe cellen in hun hersenen hadden gekregen.
4. Neppillen kunnen je bloeddruk verlagen
Het is bewezen dat het placebo-effect een groot deel van het lichaam kan beïnvloeden. Zo hebben nepgeneesmiddelen patiënten met hartklachten of astma geholpen en is hevige pijn verlicht met placebo’s.
Dat kan komen doordat de verwachting om beter te worden een fysieke, meetbare verandering teweegbrengt in de bloeddruk en het hartritme. Een mogelijke verklaring voor het pijnstillende effect is dat je meer endorfinen, een soort pijnstillend hormoon, uitscheidt als je denkt dat je het beter krijgt.
Bij enkele proeven leverde een placebobehandeling bij sommige patiënten een hogere hartslag en bloeddruk op, terwijl die bij anderen juist omlaaggingen. Tegen de laatste groep was gezegd dat ze verdovende pillen kregen.
5. Placebo-effect is nog een groot raadsel
De werking van neppillen is nog steeds een raadsel voor wetenschappers, die er allerlei theorieën op nahouden over het placebo-effect.
Volgens één theorie zal een patiënt die een bepaalde verwachting heeft van de werking van een geneesmiddel zich anders gaan gedragen, waardoor het gewenste effect kan ontstaan.
Volgens anderen willen patiënten echter gewoon hun artsen niet teleurstellen en liegen ze over hun toestand.
De organisatie TED-Ed heeft een animatie gemaakt over de geschiedenis van het placebo-effect.