Voorspelling: Daarom kan de zomer dit jaar alle hitterecords breken
Het extreme klimaatverschijnsel El Niño kan de komende maanden de temperaturen in een groot deel van de wereld opstuwen.
Door een combinatie van zeer weinig neerslag en hoge temperaturen kampten grote delen van Europa in de zomer van 2022 met ernstige droogte.
De zomer van 2022 liet grote delen van Europa kurkdroog achter en was een van de heetste ooit gemeten.
In combinatie met extreem weinig neerslag leidden de hoge temperaturen tot misschien wel de ergste droogte in honderden jaren. En nu zijn er aanwijzingen dat de komende zomer her en der in Europa nóg heter kan worden.
Dat is in ieder geval de conclusie van de Europese klimaatdienst Copernicus en de Amerikaanse weerdienst NOAA, die waarschuwen dat er mogelijk een wereldwijde weersverschuiving te verwachten is, die de zomertemperaturen kan opstuwen.
Dit is vooral te wijten aan een extreem klimaatverschijnsel in de tropische Stille Oceaan: El Niño, Spaans voor ‘jongen’ of ‘het kindeke Jezus’, omdat het fenomeen vaak piekt rond de kerst.
In een El Niño-jaar kunnen de temperaturen in een groot oceaangebied voor de westkust van Zuid-Amerika tot enkele graden stijgen, met grote gevolgen voor het wereldwijde weer.
Na enkele jaren van relatief lage oppervlaktetemperaturen in de tropische Stille Oceaan voorspellen klimaatmodellen nu dat zich de komenden maanden een nieuwe El Niño zal aandienen.
Sommige voorspellingen duiden er zelfs op dat het een ‘super El Niño’ kan worden, waarbij het zeewater in de centrale en oostelijke Stille Oceaan wel 3 tot 4 graden warmer zou kunnen worden dan normaal.
We moeten helemaal terug tot 1998 om een El Niño te vinden met dezelfde kracht. En als dit verschijnsel opnieuw toeslaat, kan het een bijzonder sterke invloed hebben op de gemiddelde wereldtemperatuur.
Dat zegt Eigil Kaas, hoogleraar ijs-, klimaat- en geofysica aan het Niels Bohr Instituut en het Nationaal Centrum voor Klimaatonderzoek in Denemarken.
‘Als het vergelijkbaar wordt met de El Niño van 1998, is het heel waarschijnlijk dat de gemiddelde wereldtemperatuur, eventjes, de doelstelling van 1,5 graad van het Akkoord van Parijs zal overschrijden,’ zegt hij tegen Wetenschap in Beeld.
Kaas benadrukt dat de voorspellingen gebaseerd zijn op waarschijnlijkheden en dat het altijd moeilijk is om zo ver vooruit te kijken.
Op dit moment ziet het er echter naar uit dat een El Niño, als die toeslaat, de temperaturen drastisch kan verhogen.
‘We zouden in grote delen van de tropen in de oceaan hogere temperaturen kunnen zien dan normaal. Vooral in het Pacifisch gebied en bijvoorbeeld ook in het Middellandse Zeegebied, dus Zuid-Europa,’ zegt de hoogleraar.
Hoewel het extreme weersverschijnsel een zichzelf versterkend proces op gang kan brengen dat de temperatuur beïnvloedt, ziet het er momenteel niet naar uit dat het noorden van Europa in dezelfde mate getroffen zal worden.
‘Wij blijven dichter bij de normale temperatuur. Er is echter een kans dat het warmer wordt dan het de afgelopen 10 tot 20 jaar gemiddeld is geweest,’ aldus Kaas.
Hij voegt eraan toe dat de voorspelde El Niño sommige onderzoekers zorgen baart, omdat de afgelopen jaren de oppervlaktetemperatuur in de Stille Oceaan ongewoon laag was.
Toch zijn er de afgelopen tijd verschillende warmterecords gesneuveld. Het is dan ook zorgwekkend waar het extreme weersverschijnsel in combinatie met de opwarming van de aarde toe zou kunnen leiden.
‘Warm pool’ verspreidt zich
Maar waarom kan een stijging van een paar graden in de tropische Stille Oceaan zulke grote gevolgen hebben voor het klimaat van de hele planeet?
Normaal gesproken waaien er stabiele winden, passaatwinden genaamd, van Zuid-Amerika naar Indonesië en Australië.
Hierdoor wordt warm oppervlaktewater, dat geleidelijk door de zon is opgewarmd, naar het westen gestuwd, waardoor er een relatief dikke laag warm oppervlaktewater ontstaat rond Indonesië en het noorden van Australië. Klimaatwetenschappers spreken van the warm pool.
Aan het begin van een El Niño wordt deze dikke laag warm water verstoord door een golfbeweging, veroorzaakt door ongebruikelijke westenwinden boven het westen van de tropische Stille Oceaan.
De golfbeweging plant zich in oostelijke richting voort, waardoor het warme water uit het westen zich geleidelijk verspreidt over een veel groter gebied dan normaal.
De enorme gebieden met warm oceaanwater veranderen het gedrag van de atmosfeer, waardoor een zichzelf versterkend effect ontstaat dat zich uitbreidt naar grote delen van de aarde en leidt tot een periode van een verhoogde gemiddelde temperatuur van de atmosfeer.