De uitgebreide rapporten van het VN-Klimaatpanel (IPCC) worden beschouwd als het handboek van de klimaatwetenschap.
Het eerste deel van het zesde rapport is zojuist gepubliceerd, en het bevestigt waar activisten en wetenschappers al jaren voor waarschuwen: de temperatuurstijging wordt door de mens veroorzaakt en heeft grote gevolgen voor het klimaat.
Ruim 700 wetenschappers van over de hele wereld werkten mee aan het rapport, dat door alle VN-lidstaten is aanvaard en dus een groot politiek potentieel heeft.
Het wordt nog heter
Het rapport concludeert allereerst dat de menselijke uitstoot van broeikasgassen ‘onmiskenbaar’ een rol heeft gespeeld in de mondiale temperatuurstijging, en dat dit heeft geleid tot ‘wijdverbreide en snelle veranderingen in de atmosfeer, de oceanen, de ijskappen en de biosfeer’.
De gemiddelde temperatuur op aarde is sinds 1850 met 1,09 graden gestegen, en volgens het rapport zijn broeikasgassen als CO2 en methaan verantwoordelijk voor 1,07 graad daarvan.
Tot 2100 zal de temperatuur verder stijgen – waarschijnlijk naar de kritische grens van 2 graden – tenzij alle landen hun CO2-uitstoot drastisch terugbrengen. En deze stijging zal meer en grotere gevolgen hebben dan de klimaatverandering die we al ervaren.
De onderzoekers waarschuwen dat de extreme weersverschijnselen – zoals dodelijke hittegolven, droogte, overstromingen en bosbranden – die in de zomer van 2021 overal ter wereld plaatsvinden, een voorbode zijn van het klimaat van de toekomst.
Als de mondiale temperatuur met 1,5 graden stijgt, zullen nog eens een miljard mensen door dodelijke hittegolven worden bedreigd, schat het panel.
Vicieuze cirkel versnelt tempo
Als landen de nieuwe klimaatplannen niet omarmen, zal de ontwikkeling alleen maar sneller gaan.
Hevige droogte in 2015 kostte Zuid-Afrika voor miljoenen aan gewassen.
Als de uitstoot in het huidige tempo doorgaat, raken de natuurlijke koolstofputten op land en in zee overbelast en kunnen ze steeds minder goed CO2 opnemen en neutraliseren.
Daardoor zal er meer CO2 in de atmosfeer terechtkomen, wat de fatale temperatuurstijging verder versnelt.
In het Parijs-akkoord van 2015 hebben de VN-landen zich ertoe verplicht de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot maximaal 2 graden ten opzichte van begin 20e eeuw. Idealiter zou de stijging onder de 1,5 graden blijven.
Maar het nieuwe rapport maakt een einde aan die hoop.
Tegen 2030 zal de grens al worden overschreden – tien jaar eerder dan voorheen werd ingeschat
Extremer weer en meer regen
De hogere temperatuur heeft in het algemeen twee consequenties voor het klimaat: extremer weer en meer neerslag.
De rivier de Ahr trad op 15 juli buiten zijn oevers en zette het dorp Insul in Rijnland-Palts onder water.
Dat komt doordat de lucht bij hogere temperaturen meer vocht kan bevatten. Dat leidt tot grotere, heftigere onweersbuien, met wolkbreuken en overstromingen tot gevolg.
In juli 2021 werd een deel van Midden- en West-Europa, waaronder België, Duitsland en Limburg, getroffen door zo’n weersysteem, met catastrofale gevolgen.
Elders ter wereld zal juist minder regen vallen. Dat leidt tot langere, zwaardere perioden van droogte, zoals we in de zomer van 2021 in Iran hebben gezien.
De droogte maakt bossen kwetsbaarder voor brand, waar de VS en Turkije op dit moment mee kampen.
Nu al heeft de temperatuurstijging ernstige en mogelijk onomkeerbare gevolgen voor het poolijs en de oceanen, schrijven de onderzoekers.
Deskundigen roepen op tot actie
De auteurs van het rapport benadrukken herhaaldelijk dat de wereldwijde gemeenschap snel en ambitieus moet handelen om de klimaatcrisis te beperken. Afwenden kan niet meer.
Als de wereld de krachten bundelt om volledig te stoppen met de uitstoot van CO2 – zoals de VS en China bijvoorbeeld hebben toegezegd respectievelijk uiterlijk 2050 en 2060 te doen – kan de temperatuurstijging naar schatting uitkomen tussen 1,5 en 2 graden.
Daardoor kan verdere klimaatverandering aanzienlijk worden beperkt en kan op termijn een deel van de reeds aan het klimaat toegebrachte schade worden hersteld.