Het is niet voor het eerst dat het klimaat het menselijk geslacht uitdaagt.
In een nieuwe studie concludeert een internationaal onderzoeksteam dat klimaatveranderingen hoogstwaarschijnlijk tot de hoofdoorzaken behoorden van het verdwijnen van vroegere mensensoorten, waaronder de Neanderthalers.
Verfijnde computersimulatie laat oerklimaat zien
De onderzoekers gebruikten een historische klimaatsimulatie met een resolutie van 1000 jaar: een computer die gemiddelde cijfers weergeeft voor neerslag, temperaturen en dergelijke in vakken van 1000 jaar – 5 miljoen jaar terug in de tijd.
Verder leerden ze van een database van 2754 archeologische vondsten hoe en waar de verschillende soorten van het Homo-geslacht - Homo erectus, Homo heidelbergensis en Homo neanderthalensis en anderen – hun leven leidden.
Door de twee datasets te combineren, kwamen de onderzoekers erachter hoe de mensensoorten zich handhaafden in hun zogeheten klimatologische niches.
Zo’n niche is een tijdvak van klimaatomstandigheden waarin een soort zich kan redden. In het geval van de mens is het bijvoorbeeld cruciaal of het warm of koud is en of het klimaat zorgt voor de voedselbasis.
En het geslacht Homo deed het lange tijd uitstekend in zijn klimatologische niche. Archeologische vondsten tonen aan dat vroege soorten het klimaat de baas waren dankzij kleding, stenen werktuigen en vuur; het lichaam zou het anders niet hebben kunnen verdragen.
Aanpassingsvermogen niet goed genoeg
Maar niet alle soorten deden het even goed. Het recente onderzoek toont aan dat de mensensoorten Homo erectus, Homo heidelbergensis en Homo neanderthalensis plotseling grote delen van hun klimatologische niche verloren en dat ze daarna snel het veld ruimden.
Dat is te verklaren door flinke klimaatschommelingen. Ondanks het aanpassingsvermogen van de menselijke soorten waren de klimaatveranderingen te ingrijpend.
In het geval van de Neanderthalers ging het goed mis omdat de soort ook concurreerde met ons, Homo sapiens, toen we vanuit Afrika naar het noorden trokken.
Homo sapiens is in feite de enige mensensoort voor wie de klimatologische niche groter werd tijdens de perioden die onderzoekers hebben bestudeerd.
Eerder onderzoek duidt erop dat ons vermogen om ons aan te passen aan klimatologische niches de reden is waarom wij, als enige mensensoort, het hebben overleefd. Wij zijn zogeheten generalistische specialisten, die kunnen overleven in de meest uiteenlopende klimaatniches.
Maar let op – de onderzoeksresultaten tonen vooral aan dat geen mens voor altijd boven het klimaat verheven is, hoe goed de instrumenten ook zijn die we ontwikkelen.