Droomscenario: Zo voorkomen we een klimaatramp

Zo kan onze toekomst eruitzien als we nu iets doen.

In 2015 sloten diverse landen een akkoord om de temperatuurstijging tot 1,5 ºC te beperken. Onze aardbol is sinds de industrialisatie 1 ºC warmer geworden, dus over een halve graad is het al zo ver.

Daarom moeten we eerst en vooral onze uitgebreide uitstoot van kooldioxide remmen. Maar er zijn ook andere maatregelen nodig, want zelfs als we nu helemaal zouden stoppen met uitstoten, zou het al aanwezige CO2 in de atmosfeer de aarde blijven verwarmen tot vlak bij de pijngrens – of daarboven.

Stem: Laat jij je hamburger staan als dat de toekomst van je kinderen redt?

Opwarming gaat nog even door

De oorzaak van de huidige wereldwijde temperatuurstijging is de uitstoot van broeikasgassen, zoals koolstofdioxide en methaan, door energieproductie, transport en landbouw.

Deze gassen vangen een deel van de warmtestraling van de aarde op en sturen deze terug. Hoe meer gassen, hoe meer straling er wordt teruggekaatst en hoe warmer het aardoppervlak dus wordt.

In de afgelopen paar eeuwen is de hoeveelheid kooldioxide 45 procent toegenomen, en de hoeveelheid methaan 150 procent.

Na het klimaatakkoord van 2015, waarbij een toename van hoogstens 1,5 °C als doel werd gesteld, zagen wetenschappers in dat het misschien al te laat is om dit te bereiken.

Het koolstofdioxidegehalte in de atmosfeer is gestegen van 280 ppm (parts per million) naar ruim 410 ppm, maar de temperatuur van de planeet heeft nog geen evenwicht bereikt. Dit betekent dat het nog warmer zal blijven worden, zelfs als we de hoeveelheid koolstofdioxide op het huidige peil weten te houden. En de 1,5 °C komt nu al in zicht.

Het doel is daarom niet langer dat de opwarming de 1,5 °C niet mag overschrijden, want waarschijnlijk is het binnen enkele decennia al zo ver. In plaats daarvan is het doel om de temperatuurstijging vóór het jaar 2100 weer tot 1,5 °C te verlagen en dan te stabiliseren.

En dat kan haalbaar zijn als we onze uitstoot van koolstofdioxide flink beperken en alles doen om broeikasgassen actief uit de atmosfeer te verwijderen.

Costa Rica geeft het voorbeeld

Naar schatting mag onze CO2-uitstoot hooguit 2,1 ton per persoon per jaar bedragen om de temperatuur rond 2100 stabiel te krijgen.

Terwijl sommige landen, bijvoorbeeld in Afrika en Zuid-Amerika, onder deze grens blijven, zitten andere een eind daarboven.

In West-Europa ligt het cijfer drie tot zes keer zo hoog, en in Noord-Amerika en Australië is het zelfs ongeveer acht keer zo hoog. Het wereldwijde gemiddelde is vandaag de dag circa 5 ton per persoon per jaar.

Om de uitstoot te verminderen, moeten we overschakelen op energiebronnen die geen broeikasgas uitstoten. We werken daar hard aan, maar het moet sneller.

Landen als IJsland, Noorwegen en Costa Rica halen nu al bijna 100 procent van hun elektriciteit uit groene bronnen, en volgens Amerikaanse onderzoekers kan de rest van de wereld dat tegen het jaar 2050 ook.

Als we ons nu echt richten op groene energie, dan kunnen we deze eeuw nog een wereldwijd netwerk creëren dat de hele aarde het hele jaar door 24 uur per dag groene energie levert.

Landen rond de evenaar produceren continu zonne-energie en de westenwindgordel op het noordelijk en zuidelijk halfrond wekt windenergie op. Met zo’n systeem hebben we geen energiecentrales meer nodig.

Ook moeten we van de benzineauto af. In diverse Europese landen is het goedkoper om elektrisch te rijden dan op benzine, en de elektrische auto wint terrein. Maar zelfs in de meest klimaatbewuste landen gaat het om een paar procent van het totale aantal auto’s, dus de strijd is nog niet gestreden.

Er zijn technologische doorbraken nodig om de vervuiling door klimaatvriendelijke auto’s nog verder terug te dringen. De productie van accu’s voor elektrische auto’s is uiterst vervuilend, dus we moeten ze of verbeteren, of volledig vervangen door brandstofcellen die op waterstof werken.

Die laatste optie is waarschijnlijk de meest veelbelovende, maar de technologie is nog niet optimaal.

De laatste grote bron van koolstofdioxide is de productie van beton. Hieruit komt circa 8 procent van de totale mondiale uitstoot voort, waarmee de betonindustrie drie keer zoveel uitstoot als de luchtvaartindustrie. Er komen echter klimaatvriendelijke soorten beton aan, zoals biocement, dat met behulp van micro-organismen wordt geproduceerd.

De laatste jaren is er ook geëxperimenteerd met het vervangen van beton door hout, en met nieuwe technologieën kunnen houten gebouwen nu 85 meter of 18 verdiepingen hoog worden. Deze strategie is veelbelovend omdat het kooldioxide dat de bomen uit de atmosfeer hebben gehaald, in de muren van de houten huizen wordt opgeslagen.

Maar zelfs als de productie van beton de komende decennia toeneemt, moet het volgens het Internationaal Energieagentschap mogelijk zijn om de CO2-uitstoot in 2050 met ruim een kwart te hebben verminderd – onder meer door de gassen die vrijkomen bij de betonproductie af te vangen en op te slaan.

Bomen houden het koel

De technologie om de CO2-uitstoot drastisch te verminderen, hebben we al, en er duiken ook voortdurend nieuwe technologieën op, waardoor we de ambitieuze doelstellingen sneller kunnen bereiken.

Uit onderzoeken blijkt echter dat we daarnaast ook actief kooldioxide uit de atmosfeer moeten halen als we een temperatuurstijging van meer dan 1,5 °C willen voorkomen.

Diverse baanbrekende methoden worden inmiddels wereldwijd in de praktijk getest, maar het is nog niet zeker of ze goed genoeg zijn om het probleem op te lossen.

Gelukkig is er nog een eenvoudigere maatregel die we meteen kunnen implementeren: bebossing.

Lees hier het VN-rapport over de manier waarop we de opwarming van de aarde binnen de perken kunnen houden.

In 2017 berekende een onderzoeksteam dat herbebossing en bosbescherming zeker 7 gigaton CO2 per jaar uit de lucht kunnen halen – meer dan wat Noord-Amerika in één jaar uitstoot. En dat cijfer kunnen we nog eens verdubbelen als we onze eetgewoonten veranderen.

Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat er voor het huidige dieet van de Amerikanen bijna acht keer zo veel landbouwgrond nodig is als voor een vegetarisch dieet. Vooral rundvlees is de boosdoener – dat heeft 28 keer zo veel land nodig als kip. Door minder rundvlees te eten komt er dus enorm veel gebied vrij voor bebossing.

De overgang naar een rundvleesvrij dieet wordt steeds makkelijker gemaakt door de voedingsindustrie. In 2019 stal plantaardig imitatiegehakt van het Amerikaanse bedrijf Impossible Foods de show tijdens een van de grootste technologieconferenties van de VS.

Het nepvlees heeft de geur, smaak en textuur van echt gehakt doordat het bedrijf de eiwitten heeft geïdentificeerd die daarvoor verantwoordelijk zijn en soortgelijke eiwitten in het plantenrijk heeft gezocht. Met genetisch gemodificeerde gist maakt het bedrijf een deel van de eiwitten zelf.

Inzet bespaart vele miljarden

Wat we ook doen, in 2099 is de wereld een andere dan nu. Maar als we ons richten op groene energie, duurzame bouwmaterialen en nieuwe soorten voedsel, kunnen we een toekomst creëren waarin we ons leven in de hand hebben.

De opwarming van de aarde zal nog een tijdje aanhouden, zelfs als we ons best doen – de gemiddelde temperatuur zal zeker 0,5 °C stijgen en op de Noordpool kan het zelfs ruim 3 °C warmer worden. Maar het alternatief is een toekomst waarin het klimaat zo extreem is dat we constant moeten vechten om te overleven – een strijd die ons duur komt te staan.

In 2018 hebben Amerikaanse wetenschappers berekend wat de VS alleen al aan het eind van de eeuw bespaard hebben als we ons nu op groene technologie zouden concentreren en het aantal extreme weersverschijnselen zouden verminderen: 200 miljard euro.