‘De armen van de wereld zijn het slachtoffer van de klimaatverandering. En ze dragen er niet aan bij.’
Deze bewering is afkomstig van de Indiase klimaatwetenschapper en activist Sunita Narain, die daarmee de aandacht vestigt op een van de belangrijkste onderwerpen voor COP26.
De internationale klimaattop in Glasgow, die op 31 oktober begon, gaat naar verwachting vooral over de vraag wie er opdraait voor de rekening van de transitie naar een klimaatvriendelijker beleid.
Voor India, Honduras, Libië en andere armere landen is het simpel: waarom moeten wij betalen voor de groene transitie als de rijkste landen ter wereld eerder grof geld verdienden door zo veel te vervuilen als ze wilden?
President Joe Biden spreekt COP26 toe.
Wat is COP?
Sinds 1995 komen wereldleiders bijeen op de klimaattop Conference of the Parties. Het oogmerk is dat landen zichzelf bindende doelen stellen om de CO2-uitstoot terug te dringen.
COP26 vindt van 31 oktober tot 12 november plaats in het Schotse Glasgow.
In 2015 ondertekenden bijna alle landen het Akkoord van Parijs, dat als doelstelling had om de opwarming van de aarde terug te brengen en de temperatuurstijging onder de 2 °C te houden om een klimaatramp af te wenden. Daartoe moet de CO2-uitstoot vóór 2050 tot nul worden gereduceerd (net zero).
Daarom houdt het argument steek
Iedere Indiër stoot ca. 1,8 ton CO2 per jaar uit. Ter vergelijking: voor de gemiddelde Europeaan is dat cijfer 6,4 ton per jaar.
137 landen, waaronder Nederland en Duitsland, hebben vastgelegd dat ze in 2050 CO2-neutraal willen zijn. Landen als Zweden en Finland zijn nog ambitieuzer met respectievelijk 2045 en 2035. Maar de rekening moet worden betaald.
CO2 is een broeikasgas dat vrijkomt bij de verbranding van o.a. steenkool, olie, hout en afval. Ongeveer de helft van de uitstoot wordt opgenomen door planten en de oceanen, terwijl de rest in de atmosfeer blijft hangen en weerkaatst zonlicht blokkeert, zodat het niet naar de ruimte kan ontsnappen.
Daardoor stijgen de temperaturen.
Het broeikaseffect komt door het vermogen van de atmosfeer om warmtestraling van het aardoppervlak vast te houden. Dit isolerende effect verhoogt de temperatuur op aarde.
De concentratie CO2, uitgedrukt in parts per million, is in krap 300 jaar gestegen van 250 tot ruim 400 ppm.
Wie stootten historisch gezien het meeste CO2 uit?
Uit een overzicht van de gezamenlijke CO2-uitstoot van landen blijkt dat de Noord-Amerikaanse staten en Europa – met in totaal ruim 1,3 miljard inwoners – 62 procent van de wereldwijde emissies op hun conto hebben staan.
China, waar 1,4 miljard mensen wonen, is op dit moment de grootste producent van CO2-uitstoot. Historisch gezien staan de Chinezen voor 12,7 procent van de wereldwijde uitstoot.
De ruim 1,3 miljard inwoners van India en de meer dan 1,2 miljard van Afrika droegen historisch ieder met maar 3 procent bij.
Hoe het komt dat de atmosfeer nu 412 ppm CO2 bevat, staat buiten kijf: enkele westerse landen hebben in een paar eeuwen enorme hoeveelheden van het gas uitgestoten en zijn daar rijk mee geworden, terwijl de meeste arme landen een onbeduidend aandeel hadden.
Daarom houdt het argument géén steek
Dat de arme landen historisch gezien weinig hebben bijgedragen aan de klimaatverandering, is grotendeels waar. Een aantal minder geïndustrialiseerde landen, met India voorop, eist daarom dat de rijke landen betalen.
Maar India is op dit moment de op drie na grootste CO2-producent, na China, de VS en de EU. De redelijk lage uitstoot per inwoner komt uitsluitend door het hoge bevolkingscijfer. 28 procent van de Indiërs leeft in armoede, en dat cijfer gaat omlaag naarmate de welvaart toeneemt.
Terwijl de CO2-voetafdruk in Europa op weg omlaag is, gaat India de verkeerde kant op. De uitstoot van broeikasgassen, vooral CO2, steeg tussen 1990 en 2019 met 335 procent.
De uitstoot van India verdubbelt naar verwachting tot 2030. Dan zal het land evenveel uitstoten als de EU.
Daarom is het belangrijk dat India en vergelijkbare landen deelnemen aan wereldwijde klimaatafspraken, anders hebben de maatregelen om de CO2-uitstoot te reduceren maar een beperkt effect.
Zo ver zijn de wereldburgers van de CO2-doelen
De doelstelling van COP26 is om de visie van het Akkoord van Parijs in stand te houden: wij als wereldgemeenschap kunnen een temperatuurstijging boven de 1,5 °C tegenhouden. Wat betekent die doelstelling voor jou?
Het wereldwijde, jaarlijkse gemiddelde voor CO2-uitstoot per persoon bedraagt 4,8 ton. Om het doel te bereiken, moet de uitstoot in ieder geval onder de 2 ton per persoon komen.
Dit is de CO2-uitstoot van:
Een EU-burger
Nu: 6,4 ton per jaar
In 2030: 3,5 ton per jaar – becijferd op basis van een geplande uitstoot van 2.551.050.000 ton CO2 (55 procent onder het niveau van 1990) en een verwachte bevolking van 734.000.000.
Belang: De uitstoot in Europa moet per burger met ca. 3 ton omlaag. Dit kunnen we bereiken door één vliegvakantie per jaar te schrappen, geen rundvlees meer te eten en ruim 4000 kilometer minder te rijden.
Een Indiër
Nu: 1,8 ton per jaar
In 2030: 2,3 ton per jaar – becijferd op basis van een geplande uitstoot van 3,48 miljard ton en een verwachte bevolking van 1,51 miljard.
Belang: Met redelijk ambitieuze reductiedoelen en een focus op groene energie in plaats van steenkool streeft India naar een uitstoot per persoon die dicht bij de aanbevolen 2 ton van de VN komt. De CO2-uitstoot van het land zal naar verwachting echter stijgen na 2030, en de doelstelling is om pas in 2070 CO2-neutraal te zijn.
Een Chinees
Nu: 7,4 ton per jaar
In 2030: 9,58 ton per jaar – becijferd op basis van een verwachte uitstoot van 13,8 miljard ton CO2 en een verwachte bevolking van 1,44 miljard mensen.
Belang: China heeft toegezegd dat de totale CO2-uitstoot vóór 2030 zal pieken en dat het verbruik van fossiele brandstoffen tot 75 procent wordt teruggebracht. Maar de gemiddelde Chinees zal nog bijna vijf keer meer uitstoten dan de VN aanbeveelt.
De huidige doelstellingen zullen de totale CO2-uitstoot in 2030 met ruim 4 miljard ton reduceren. Maar dat is niet voldoende. Om de temperatuurstijging onder de 1,5 °C te houden, moet de reductie 28 miljard ton bedragen.
Als de minder ontwikkelde landen net zo veel gaan uitstoten als de westerse naties deden – en nog steeds doen – wordt net zero in 2050 niet gehaald.
Het gevolg is volgens de wetenschap dat het klimaat een aantal kritieke punten zal bereiken waardoor de balans verstoord raakt en de temperatuur, zeespiegel en natuurrampen uit de hand zullen lopen.
De grote verliezers zijn de toekomstige generaties.