Een onderzoeksteam uit Australië heeft een superzwaar zwart gat gevonden met een massa van 3 miljard keer die van de zon. Daarmee is het 500 keer groter dan het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg.
Het zwarte gat groeit zo snel dat het 7000 keer helderder is dan al het licht in de Melkweg bij elkaar. En elke seconde verzwelgt de vraatzuchtige reus een hoeveelheid materie die overeenkomt met de massa van de aarde.
’De banen van de planeten in ons zonnestelsel zouden allemaal binnen de waarnemingshorizon van het zwarte gat kunnen liggen – de grens van het zwarte gat, waar niets aan kan ontsnappen,’ zegt Samuel Lei, die deel uitmaakt van het team.
Een 7 miljard lange ruimtereis
De onderzoekers denken dat dit het snelst groeiende zwarte gat is van de afgelopen 9 miljard jaar. Het superzware zwarte gat kreeg de naam J1144, en zijn licht heeft lang op zich laten wachten om ons te bereiken.
‘Het licht dat we zien van dit groeiende zwarte gat is al zo’n 7 miljard jaar naar ons onderweg,’ zegt onderzoeksleider Christopher Onken.
Er zijn meer superzware zwarte gaten van dezelfde grootte, maar die groeien allang niet meer. Waarom J1144 zo lichtsterk is, is daarom onduidelijk.
’Nu willen we weten waarom dit gat anders is. Is er iets catastrofaals gebeurd? Misschien zijn twee grote sterrenstelsels op elkaar gebotst en heeft dat veel materiaal naar het zwarte gat gesluisd,’ suggereert Onken.
Zwarte gaten zijn van nature niet zichtbaar omdat hun zwaartekracht zo groot is dat zelfs licht er niet aan kan ontsnappen. Ze zijn waarneembaar doordat er stof en gassen omheen draaien. De gasdeeltjes warmen op en geven een helder licht af.
Afbeelding van een verre quasar. Gassen en stof verbranden in het genadeloze superzware zwarte gat, en dat veroorzaakt het felle licht.
Bijzonder helder zijn quasars, de helderste objecten in het heelal die we kennen. J1144 is zo’n quasar.
Het was toeval dat de wetenschappers op J1144 stuitten. Het zwarte gat heeft een ongunstige positie aan de nachtelijke hemel ten opzichte van een grote cluster sterren op de voorgrond, die objecten op de achtergrond aan het zicht onttrekken.
‘Dat zo’n helder object is ontsnapt aan de zeer vele zoektochten die in de loop der jaren gedaan zijn, is heel opmerkelijk,’ zegt Onken.
Kleurenfoto gemaakt door de telescoop SkyMapper Southern Sky Survey. De helderblauwe vlek is het snelgroeiende zwarte gat.
Geen verstopplekken meer
Om het superzware, snelgroeiende zwarte gat te spotten, werd de SkyMapper Southern Sky Survey gebruikt, een 1,3m-telescoop in Coonabarabran, New South Wales, Australië.
J1144 heeft een visuele magnitude van 14,5, wat aangeeft hoe helder een object is voor iemand die er vanaf de aarde naar kijkt. Met deze visuele magnitude is het zware zwarte gat vanaf de aarde makkelijk te zien met een goede telescoop.
Ook onderzoeker Christian Wolf denkt dat het zwarte gat een afwijking is.
‘We zijn er vrij zeker van dat dit record niet wordt overtroffen. Er is geen stukje hemel meer over waar objecten als dit zich kunnen verbergen.’
Het onderzoeksteam heeft al 80 nieuwe quasars waargenomen, die nader bestudeerd gaan worden, maar geen ervan is zo helder als J1144. Door J1144 en de andere quasars te onderzoeken, kunnen we meer leren over het ijle gas tussen sterrenstelsels en de gasstroom rond de Melkweg.
Het onderzoeksrapport is nog niet collegiaal getoetst, maar is ter beoordeling ingediend bij de Publications of the Astronomical Society of Australia.