Zonsverduistering – Wat is het en wanneer vindt de volgende plaats?
Zonsverduistering 2021
Zaterdag 4 december 2021 werpt een totale zonsverduistering zijn schaduw over Antarctica.
De maan schuift dan langzaam voor de zon, en korte tijd zal op het koudste continent de dag in nacht veranderen als gevolg van een van de spectaculairste verschijnselen van het zonnestelsel.
Maar wat gebeurt er eigenlijk tijdens een zonsverduistering? Lees het hier.
Wat is een zonsverduistering?
Een zonsverduistering of eclips ontstaat wanneer de maan precies tussen de aarde en de zon staat. Bij een totale verduistering bedekt de maan de gehele zonneschijf en worden de zonnestralen volledig geblokkeerd.
Het is een kosmisch toeval dat de maan precies groot genoeg is om de hele zon te bedekken: de diameter van de zon is 400 keer zo groot als die van de maan, maar de afstand is ook 400 keer zo groot.
Hierdoor hebben de maan en de zon ongeveer dezelfde grootte gezien vanaf de aarde. Als de maan kleiner was geweest, waren er geen totale zonsverduisteringen.
De maan draait zoals bekend één keer om de aarde in een maand.
Er vindt niet elke maand een zonsverduistering plaats doordat de baan van de maan om de aarde iets helt ten opzichte van die van de aarde om de zon.
Een zonsverduistering ontstaat daardoor slechts onder zeer specifieke omstandigheden.
Een zonsverduistering ontstaat als de maan tussen de aarde en de zon schuift.
Verschillende soorten zonsverduisteringen
Er zijn vier soorten zonsverduisteringen:
- Totale zonsverduistering
- Ringvormige zonsverduistering
- Gedeeltelijke zonsverduistering
- Hybride zonsverduistering
Kom er hieronder meer over te weten.
Totale zonsverduistering
Een totale zonsverduistering ontstaat als de maan geheel voor de zon schuift en de zon en haar stralen uiteindelijk volledig blokkeert. Bij een totale zonsverduistering is het een paar minuten helemaal donker.
Daarna komt geleidelijk aan steeds meer van de zonneschijf tevoorschijn en keert het daglicht terug.
Door de rotatie van de aarde zal de eclips op een bepaalde plaats maar kort duren.
Een totale zonsverduistering kan om de paar jaar wel ergens op aarde plaatsvinden, maar op een specifieke plek is het verschijnsel uiterst zeldzaam – gemiddeld komt het slechts om de circa 400 jaar voor.
Een totale zonsverduistering ontstaat als de maan voor de zon langs trekt en het donkerste deel van zijn schaduw – de umbra – op de aarde werpt.
Ringvormige zonsverduistering
Als de maan precies voor de zon staat, maar ook ver weg is in haar baan rond de aarde, treedt een ringvormige zonsverduistering op.
Een ringvormige zonsverduistering is vergelijkbaar met een totale zonsverduistering, maar heeft een duidelijke ring van zonlicht rond de maan, vandaar de naam. Het zonlicht is dus niet volledig gedoofd.
Een ringvormige zonsverduistering doet zich voor wanneer de maan tussen zon en aarde schuift, maar alleen het midden van de zonneschijf bedekt.
Gedeeltelijke zonsverduistering
Bij een gedeeltelijke zonsverduistering bedekt de maan niet de hele zonneschijf, en dit type verduistering komt vaker voor.
Een gedeeltelijke zonsverduistering vindt vaak plaats buiten de gebieden waar de totale zonsverduistering of de ringvormige zonsverduistering te zien is.
Het kan echter ook gebeuren zonder dat er andere verduisteringen in het spel zijn.
In Nederland en België kunnen we op 25 oktober 2022 een gedeeltelijke zonsverduistering meemaken.
Een gedeeltelijke zonsverduistering doet zich voor wanneer de maan tussen zon en aarde schuift, maar niet in een rechte lijn.
Hybride zonsverduistering
Als een totale zonsverduistering begint of eindigt met een ringvormige zonsverduistering, spreken we van een hybride zonsverduistering.
Dit type is vrij zeldzaam, maar op 20 april 2023 vindt er een plaats. Om de eclips te zien zul je wel naar Indonesië of West-Australië moeten.
Bekijk foto’s van verschillende zonsverduisteringen
Hoe lang duurt een zonsverduistering?
Theoretisch kan een zonsverduistering op aarde 7 minuten en 32 seconden duren.
De volgende keer dat er een zonsverduistering van meer dan 7 minuten plaatsvindt is echter pas in 2150 boven de Stille Oceaan.
Een totale zonsverduistering duurt op aarde meestal maar een paar minuten.
In een snel vliegtuig kun je de belevenis oprekken doordat je met de schaduw van de maan meevliegt.
In de zomer van 1973 vloog een prototype van de supersonische Concorde 17.000 meter hoog boven Afrika met 2100 km/h, waardoor het verschijnsel aan boord 74 minuten duurde.
Video: Zie een zonsverduistering door de VS trekken
Wanneer is er weer een totale zonsverduistering?
Door de vaste baan en de constante omlooptijd van de maan en de aarde kunnen astronomen zonsverduisteringen heel precies voorspellen.
De volgende totale zonsverduistering is vanaf Antarctica te zien op 4 december 2021.
De laatste totale zonsverduistering in Europa was op 20 maart 2015, en dat blijft de komende 10 jaar de enige in Europa.
De volgende keer dat de maan in Europa de zon zal blokkeren is pas op 12 augustus 2026 – in een smalle band die van Spanje naar Groenland loopt.
In Nederland en België vindt pas op 7 oktober 2135 weer een totale zonsverduistering plaats.
In het overzicht hieronder zie je wanneer er weer zonsverduisteringen plaatsvinden.
Overzicht van komende zonsverduisteringen
In het overzicht hieronder zie je wanneer de volgende zonsverduistering plaatsvindt.
Totale zonsverduistering
- 4 december 2021
- 20 april 2023
- 8 april 2024
- 12 augustus 2026
- 2 augustus 2027
Ringvormige zonsverduistering
- 23 oktober 2023
- 2 oktober 2024
- 17 februari 2026
- 6 februari 2027
Gedeeltelijke zonsverduistering
- 30 april 2022
- 25 oktober 2022 – De zonsverduistering is zichtbaar in Nederland en België
- 29 maart 2025 – De zonsverduistering is zichtbaar in Nederland en België
- 21 september 2025
- 14 januari 2029
Hybride zonsverduistering
- 20 april 2023
Niet alleen de zon kan zich in het zwart hullen. Lees meer over maansverduisteringen.
