Zo ontstaat een zonsverduistering
Maandag 14 december 2020 werpt een totale zonsverduistering zijn schaduw over het Zuid-Amerikaanse continent.
De maan schuift dan langzaam voor de zon, en korte tijd zal in Argentinië en Chili de dag in nacht veranderen als gevolg van een van de spectaculairste verschijnselen van het zonnestelsel.
Maar wat gebeurt er eigenlijk tijdens een zonsverduistering? Kom er hier achter.
Wat is een zonsverduistering?
Een zonsverduistering ontstaat wanneer de maan precies tussen de aarde en de zon staat. Bij een totale verduistering bedekt de maan de gehele zonneschijf. Het is een kosmisch toeval dat de maan precies groot genoeg is om de hele zon te bedekken: de diameter van de zon is 400 keer zo groot als die van de maan, maar de afstand is ook 400 keer zo groot. Hierdoor hebben de maan en de zon ongeveer dezelfde grootte gezien vanaf de aarde. Als de maan kleiner was geweest, waren er geen totale zonsverduisteringen.
De maan draait zoals bekend één keer om de aarde in een maand. Er vindt niet elke maand een zonsverduistering plaats doordat de baan van de maan om de aarde iets helt ten opzichte van die van de aarde om de zon. Dit maakt zonsverduisteringen tot een relatief zeldzaam verschijnsel.
400 jaar tussen twee totale zonsverduisteringen
Elke paar jaar treedt er ergens op aarde een zonsverduistering op, maar op dezelfde plaats vindt het verschijnsel slechts ongeveer een keer in de 400 jaar plaats.
Vanaf de aarde lijkt het bij een zonsverduistering alsof een zwarte schijf langzaam voor de zon trekt. Het licht wordt gedempt, en bij een totale verduistering gaat de zon een paar minuten lang helemaal ‘uit’.
Daarna wordt de zonneschijf geleidelijk weer zichtbaar en keert het daglicht terug. Vanwege de draaiing van de aarde duurt een zonsverduistering op één plaats maar kort, maar de schaduw trekt honderden kilometers over de aarde.
In de grafiek hieronder kun je zien hoe de schaduw van de maan op de aarde valt en waarom de totale zonsverduistering slechts in één specifiek gebied wordt ervaren.
Een groter gebied bevindt zich in de halfschaduw van de maan.
Hier is de zonsverduistering gedeeltelijk.
Een zonsverduistering ontstaat als de maan tussen de aarde en de zon schuift.
Totale of gedeeltelijke zonsverduistering
Een zonsverduistering kan totaal of gedeeltelijk zijn.
Bij een gedeeltelijke zonsverduistering bedekt de maan niet de gehele zonneschijf, en dit type verduistering komt vaker voor.
Bij een totale zonsverduistering schuift de maan geheel voor de zon en bereiken de zonnestralen de aarde niet. De zon is zichtbaar als een zwarte schijf met een verlichte rand, de zogeheten corona. Een totale zonsverduistering is altijd maar in een smalle strook en duurt slechts een paar minuten. Buiten dit gebied is de verduistering gedeeltelijk.
Hoe lang duurt een zonsverduistering?
Theoretisch kan een zonsverduistering op aarde 7 minuten en 32 seconden duren, maar de volgende keer dat er een verduistering van meer dan 7 minuten plaatsvindt is pas in 2150 boven de Stille Oceaan.
In een snel vliegtuig kun je met de schaduw van de maan meevliegen. In de zomer van 1973 vloog een prototype van de supersonische Concorde 17 kilometer hoog met 2100 km/h in het spoor van een zonsverduistering in Afrika, waardoor het verschijnsel aan boord van het toestel 74 minuten duurde.
Wanneer vindt de volgende zonsverduistering plaats?
Door de vaste baan en de constante omlooptijd van de maan en de aarde kunnen astronomen zonsverduisteringen heel precies voorspellen.
De volgende zonsverduistering is op maandag 14 december 2020 in Chili en Argentinië te zien.
De laatste totale zonsverduistering in Europa was op 20 maart 2015, en dat blijft de komende 10 jaar de enige in Europa.
De volgende keer dat de maan in Europa de zon zal blokkeren is pas op 12 augustus 2026 – in een smalle band die van Spanje naar Groenland loopt.
In Nederland vindt pas op 7 oktober 2135 weer een totale zonsverduistering plaats.
Je kunt de komende zonsverduisteringen volgen. NASA heeft namelijk een lijst opgesteld met alle toekomstige verduisteringen tot 2100. Bekijk de lijst hier {"target":"_blank","rel":"follow"}).
Niet alleen de zon kan zich in het zwart hullen. Lees meer over maansverduisteringen.
