Totale zonsverduistering winter 2021

Zaterdag 4 december 2021 werpt een totale zonsverduistering zijn schaduw over Antarctica.

De maan schuift dan langzaam voor de zon, en korte tijd zal op het koudste continent de dag in nacht veranderen als gevolg van een van de spectaculairste verschijnselen van het zonnestelsel.

Maar voor die tijd is in noordelijke regio’s als Groenland en Canada een zogeheten ringvormige zonsverduistering te zien, op 10 juni 2021. In Nederland en België is deze zonsverduistering zichtbaar als een gedeeltelijke zonsverduistering.

Maar wat gebeurt er eigenlijk tijdens een zonsverduistering? Lees het hier.

Wat is een zonsverduistering?

Een zonsverduistering of eclips ontstaat wanneer de maan precies tussen de aarde en de zon staat. Bij een totale verduistering bedekt de maan de gehele zonneschijf en worden de zonnestralen volledig geblokkeerd.

Het is een kosmisch toeval dat de maan precies groot genoeg is om de hele zon te bedekken: de diameter van de zon is 400 keer zo groot als die van de maan, maar de afstand is ook 400 keer zo groot.

Hierdoor hebben de maan en de zon ongeveer dezelfde grootte gezien vanaf de aarde. Als de maan kleiner was geweest, waren er geen totale zonsverduisteringen.

De maan draait zoals bekend één keer om de aarde in een maand.

Er vindt niet elke maand een zonsverduistering plaats doordat de baan van de maan om de aarde iets helt ten opzichte van die van de aarde om de zon.

Een zonsverduistering ontstaat daardoor slechts onder zeer specifieke omstandigheden.

Totale zonsverduistering — Een zonsverduistering ontstaat als de maan tussen de aarde en de zon schuift.

© Shutterstock

Verschillende soorten zonsverduisteringen

Er zijn vier soorten zonsverduisteringen:

Totale zonsverduistering
Ringvormige zonsverduistering
Gedeeltelijke zonsverduistering
Hybride zonsverduistering

Kom er hieronder meer over te weten.

Totale zonsverduistering

Een totale zonsverduistering ontstaat als de maan geheel voor de zon schuift en de zon en haar stralen uiteindelijk volledig blokkeert. Bij een totale zonsverduistering is het een paar minuten helemaal donker.

Daarna komt geleidelijk aan steeds meer van de zonneschijf tevoorschijn en keert het daglicht terug.

Door de rotatie van de aarde zal de eclips op een bepaalde plaats maar kort duren.

Een totale zonsverduistering kan om de paar jaar wel ergens op aarde plaatsvinden, maar op een specifieke plek is het verschijnsel uiterst zeldzaam – gemiddeld komt het slechts om de circa 400 jaar voor.

Positie van maan, zon en aarde bij een totale zonsverduistering — Een totale zonsverduistering ontstaat als de maan voor de zon langs trekt en het donkerste deel van zijn schaduw – de umbra – op de aarde werpt.

© Lasse Alexander Lund-Andersen

Ringvormige zonsverduistering

Als de maan precies voor de zon staat, maar ook ver weg is in haar baan rond de aarde, treedt een ringvormige zonsverduistering op.

Een ringvormige zonsverduistering is vergelijkbaar met een totale zonsverduistering, maar heeft een duidelijke ring van zonlicht rond de maan, vandaar de naam. Het zonlicht is dus niet volledig gedoofd.

Positie van maan, zon en aarde bij een ringvormige zonsverduistering — Een ringvormige zonsverduistering doet zich voor wanneer de maan tussen zon en aarde schuift, maar alleen het midden van de zonneschijf bedekt.

© Lasse Alexander Lund-Andersen

Gedeeltelijke zonsverduistering

Bij een gedeeltelijke zonsverduistering bedekt de maan niet de hele zonneschijf, en dit type verduistering komt vaker voor.

Een gedeeltelijke zonsverduistering vindt vaak plaats buiten de gebieden waar de totale zonsverduistering of de ringvormige zonsverduistering te zien is.

Het kan echter ook gebeuren zonder dat er andere verduisteringen in het spel zijn.

In Nederland en België kunnen we op 10 juni 2021 een gedeeltelijke zonsverduistering meemaken.

De eclips valt samen met een ringvormige zonsverduistering die te zien is in Canada, Groenland en Rusland.

Positie van maan, zon en aarde bij een gedeeltelijke zonsverduistering — Een gedeeltelijke zonsverduistering doet zich voor wanneer de maan tussen zon en aarde schuift, maar niet in een rechte lijn.

© Lasse Alexander Lund-Andersen

Hybride zonsverduistering

Als een totale zonsverduistering begint of eindigt met een ringvormige zonsverduistering, spreken we van een hybride zonsverduistering.

Dit type is vrij zeldzaam, maar op 20 april 2023 vindt er een plaats. Om de eclips te zien zul je wel naar Indonesië of West-Australië moeten.

Hoe lang duurt een zonsverduistering?

Theoretisch kan een zonsverduistering op aarde 7 minuten en 32 seconden duren.

De volgende keer dat er een zonsverduistering van meer dan 7 minuten plaatsvindt is echter pas in 2150 boven de Stille Oceaan.

Zonsverduistering in de tijd — Een totale zonsverduistering duurt op aarde meestal maar een paar minuten.

© Shutterstock

In een snel vliegtuig kun je de belevenis oprekken doordat je met de schaduw van de maan meevliegt.

In de zomer van 1973 vloog een prototype van de supersonische Concorde 17.000 meter hoog boven Afrika met 2100 km/h, waardoor het verschijnsel aan boord 74 minuten duurde.