10 dingen die je niet wist over de zon
Hij haalt 800.000 km/h, bevat alle kleuren, en het is puur toeval dat hij verduisterd kan worden. We hebben wat feiten verzameld over de zon, de ster die ons leven geeft.
1. Zon is onze eigen gele dwerg
Het centrum van het zonnestelsel is een ster die is geclassificeerd als een G2V, oftewel een gele dwerg.
In verhouding tot andere sterren zijn gele dwergen gemiddeld van grootte. Onze ster schijnt helderder dan 85 procent van de andere sterren in de Melkweg. Met een leeftijd van ongeveer 4,6 miljard jaar is hij van middelbare leeftijd – dus halverwege zijn leven als gele dwerg.
2. Zon is zo groot als miljoenen aardbollen
Bij de zon lijken de planeten in het zonnestelsel wel dwergen.
Hoe groot is de zon? De diameter van de zon bedraagt 1,39 miljoen kilometer, tegen de luttele 12,7 duizend kilometer van de aarde.
Het volume van de zon bedraagt 1,4 x 10^27 kubieke meter, wat een onbevattelijk getal is. Om te begrijpen hoeveel groter de zon is dan de aarde, kunnen we berekenen hoeveel aardbollen er in de zon passen.
Als de zon hol was geweest en we vulden hem met aardes zo dicht mogelijk op elkaar, dan kwamen we uit op 960.000 wereldbollen.
Als we echter alleen het volume bepalen en ons voorstellen dat we de wereldbol zo dicht kunnen verpakken dat er geen volume verloren gaat vanwege de bolvormen, dan zou er ruimte zijn voor
wel 1,3 miljoen wereldbollen.
Als we de aarde zouden pletten, zouden er 11.990 aardes nodig zijn om het hele oppervlak van de zon te bedekken.
3. Verduisteringen zijn toeval
Het is puur toeval dat de maan de zon kan verduisteren.
Bij een zonsverduistering staat de maan tussen de zon en de aarde in, waardoor hij het zonlicht afdekt. Dat er zonsverduisteringen kunnen plaatsvinden, is puur toeval.
De zon is 400 keer zo groot als de maan, maar de maan staat precies 400 keer dichter bij de aarde dan de zon. Daardoor is het mogelijk dat de veel kleinere maan de zon helemaal afdekt.
4. De zon heeft een baan
Net zoals wij om de zon draaien, draait de zon om het centrum van de Melkweg – een superzwaar zwart gat. Het zonnestelsel doet ongeveer 240 miljoen jaar over zijn baan om het zwarte gat.
Dat betekent dat de zon de baan gedurende zijn leven 18 tot 20 keer heeft afgelegd, en dat hij sinds het bestaan van de mens 0,0008 keer rond is gegaan.
5. De zon is vanbuiten misschien niet zo heet als je dacht
Hoe heet is de zon? Het hangt ervan af over welk deel van de zon we het hebben.
Het oppervlak van de zon heeft een temperatuur van circa 5500 °C, wat misschien niet zo heet is als je denkt. Zo smelt ijzer bij 1500 °C, en kan een lasvlam 10.000 °C heet worden. Dus wij mensen zijn in staat om hogere temperaturen te creëren dan die op het oppervlak van de zon.
Het oppervlak is echter niet het heetste deel van onze ster. De temperatuur van het buitenste deel van de atmosfeer van de ster – de zogeheten corona – schommelt bijvoorbeeld tussen 1 en 3 miljoen °C. De meest indrukwekkende temperaturen worden echter in de kern van de zon bereikt, want daar kan het wel 15 miljoen °C heet zijn.
6. De ster is een zwaargewicht
Al bestaat slechts een klein deel van de massa van de zon uit goud, het gaat in totaal om een gigantische hoeveelheid.
De massa van de zon is 1,989 x 10^30 kg – ongeveer 333 duizend maal die van de aarde en 743 maal die van alle planeten in het zonnestelsel samen. Onze ster is niet alleen het centrum van ons zonnestelsel, maar is ook duidelijk het zwaarste object daarin. De ster is goed voor 99,8 procent van alle massa in het zonnestelsel.
Jupiter neemt het grootste deel van de resterende 0,2 procent voor zijn rekening, waardoor de massa van de aarde slechts een fractie van een fractie van de massa van het zonnestelsel is.
Maar waar is de zon van gemaakt?
Door het lichtspectrum van de zon in de fotosfeer, het zichtbare deel van de zon, te analyseren, kunnen astronomen berekenen waar onze ster uit bestaat. Ze komen erop uit dat de massa van de zon bestaat uit 73,46 procent waterstof en 24,85 procent helium. Samen maken deze twee elementen 98,31 procent uit van de totale massa van de zon.
De resterende 2 procent van de samenstelling van de zon bevat ook een indrukwekkende hoeveelheid goud. Naar schatting zit er 3 x 10^21 kg goud in de zon.
Als we al dit goud zouden smelten tot een ronde klomp, zou de diameter van de bol bijna even groot zijn als de lengte van Zweden.
7. De perfecte bol
In 2012 slaagde een onderzoeksteam van de University of Hawaï erin het verschil te meten tussen de diameter van de zon aan de evenaar en bij de polen. Hoewel de zon een diameter van 1,4 miljoen kilometer heeft, is het verschil tussen de horizontale en de verticale doorsnede slechts zo'n 10 kilometer.
Dat betekent dat als de zon zo groot als een strandbal zou zijn, het verschil tussen de equatoriale diameter en die tussen de polen kleiner was dan de dikte van een menselijke haar. Daarmee is de zon de meest perfecte natuurlijk gevormde bol die we kennen.
8. Zon is geheel wit
Als je vanuit de ruimte naar onze ster zou kijken, zou hij er wit uitzien.
Vanaf de aarde lijkt de zon geel. Dat komt echter doordat onze atmosfeer een deel van de kleurgevende fotonen die de ster uitzendt, tegenhoudt. Vanuit de ruimte gezien is de zon wit.
In feite bevat de zon fotonen in alle kleuren die we kennen. Dat zie je onder andere in regenbogen en als het licht wordt gebroken door een prisma.
9. Zon schijnt elk jaar krachtiger
In de kern van de zon vinden fusiereacties plaats, waarbij waterstof wordt omgezet in helium. Naarmate er meer helium bij komt, gaat de zon steeds krachtiger schijnen: 10 procent krachtiger per 1 miljard jaar.
Over 1 miljard jaar schijnt onze ster zo sterk dat al het water aan het aardoppervlak verdampt en het leven zoals wij het kennen, ophoudt te bestaan.
10. Over 7 miljard jaar is het afgelopen
Over circa 7 miljard jaar dreigt de aarde te worden opgeslokt door de zon, die vervolgens een rode reus wordt.
Als onze ster twee keer zo oud is als nu, heeft hij al zijn waterstof verbruikt en gaat hij helium omzetten in koolstof. Daardoor neemt de zon in omvang toe en wordt hij een ander type ster: een rode reus.
Mercurius en Venus worden verzwolgen door de zon, en mogelijk gaat de aarde er ook aan.
Na 1 miljard jaar als rode reus heeft de zon al zijn energie verbruikt en trekt hij zich weer samen. Hij eindigt zijn dagen als een witte dwerg – een kleine, compacte ster die slechts de helft van de massa van de huidige zon heeft en ongeveer even groot is als de aarde.
Wetenschappers schatten dat de zon over 7 tot 8 miljard jaar uitdooft, dus daar hoef je je geen zorgen over te maken. Hopelijk hebben wij mensen miljarden jaren eerder al andere delen van het zonnestelsel gekoloniseerd, dus lang voordat de aarde dreigt te worden opgeslokt.