De planeet Venus
Venus wordt wel de zusterplaneet van de aarde genoemd, maar dat geldt alleen voor de grootte en massa van de planeet. Aan het oppervlak is Venus een gloeiendhete snelkookpan.
Nu zijn er mogelijk sporen van leven gevonden op de gloeiend hete planeet. In de wolken van Venus is het gas fosfine aangetroffen, dat op aarde door microben wordt geproduceerd.
Het gas kan een spoor van leven zijn of een restant van een chemisch proces dat we nog niet kennen, aldus de wetenschappers in het onderzoek, dat net is verschenen in het tijdschrift Nature.
‘Het was een schok toen we de eerste tekenen van fosfine rond Venus zagen,’ zegt Jane Greaves, hoogleraar astronomie en hoofdauteur van het onderzoek.
De ontdekking is gedaan op basis van observaties met de James Clerk Maxwell- en de ALMA-telescoop.
Het wolkendek van Venus bevindt zich op 50-80 kilometer hoogte en bestaat voornamelijk uit zwaveldioxide en zwavelzuur. Maar daaronder is Venus een rotsplaneet met een vast oppervlak, net als de aarde. Aan het oppervlak is het gemiddeld zo’n 460 °C, waarmee Venus de warmste planeet van het zonnestelsel is.
De atmosfeer van Venus
Die warmte komt van de zon en wordt vastgehouden door een zeer dichte atmosfeer. De atmosfeer van Venus bestaat voor 96 procent uit kooldioxide, en daarom kent de planeet een zeer sterk broeikaseffect.
Venus heeft geen manen, maar wel meer dan 1000 vulkanen met een diameter van 20 kilometer of meer. Ter vergelijking: een van de grootste vulkanen op aarde, de Mauna Loa, heeft een diameter van 3 à 5 kilometer.
Druk als op de bodem van de zee
Vanwege de dikke atmosfeer van Venus is de druk aan het oppervlak 92 keer zo hoog als op aarde. Dat is vergelijkbaar met de druk die heerst op 900 meter onder zee. Boven in de atmosfeer van Venus bevindt zich een laag zwavelzuurwolken, waardoor het onmogelijk is om het oppervlak zonder radar waar te nemen.
Waardoor draait Venus zo langzaam rond?
Venus is de enige planeet in het zonnestelsel waar een etmaal langer duurt dan een jaar. Een etmaal op Venus, dat wil zeggen een rondje om zijn eigen as, duurt 243 aardedagen. Daarentegen duurt een jaar op Venus, een rondje om de zon, maar 225 aardse dagen.
En alsof dat nog niet raar genoeg is, draait Venus ‘verkeerd om’: de rotatie om zijn as is tegengesteld aan de draaiing om de zon.
De diameter van Venus is 12.104 kilometer. De aarde is maar ietsje groter met een diameter van 12.742 kilometer.
Dat komt waarschijnlijk door de gigantische botsingen waar Venus net als de aarde en de andere planeten bij betrokken was toen het zonnestelsel pas ontstaan was. Er waren toen veel meer planeten, die voortdurend op elkaar botsten.
Mogelijk draaide Venus aanvankelijk ongeveer op dezelfde manier als de aarde en werd de rotatie afgeremd door een enorme botsing met een andere planeet.
Sondes kunnen niet tegen het milieu op Venus
Sinds het begin van het ruimtevaarttijdperk komen er al sondes bij Venus. Het is zelfs de eerste planeet die door een ruimtesonde bezocht is. Al in 1961 stuurden de Russen een sonde naar Venus, maar de Amerikaanse Mariner 2 verrichtte de eerste metingen.
Maar het is niet makkelijk om dicht bij Venus te komen. Omdat het zonlicht er bijna twee keer zo sterk is als op aarde, moet de apparatuur in een sonde gekoeld worden, anders zou hij de warmte niet overleven.
En met een eventuele landing op Venus beginnen de problemen pas echt.
De dichte atmosfeer zit vol kooldioxide, waardoor een broeikaseffect ontstaat. Het kan er wel 480 °C worden. Bovendien is de druk 90 keer zo hoog als op het aardoppervlak.
Daardoor is het al een prestatie van formaat om een sonde die op Venus geland is een uur lang aan de praat te houden.
Het oppervlak van Venus is in kaart gebracht door sondes in een baan om de planeet en bestaat uit een droog woestijnlandschap met scherpe rotsen. Af en toe wordt de bodem vernieuwd door lava van vulkaanuitbarstingen.
Sondes brengen Venus vanuit een baan in kaart
Maar er wordt druk aan een oplossing gewerkt. Astronomen zijn nu in staat om het oppervlak van Venus te bestuderen zonder er te landen.
Met behulp van radar zijn er al enkele betrouwbare kaarten gemaakt, en een sonde als de Venus Express, die op dit moment in een baan rond de planeet draait, kan het oppervlak tot op zekere hoogte ‘zien’ door licht van bepaalde golflengten waar te nemen.
Het oppervlak van Venus bestaat – zo weten we dankzij de Venus Express – uit een droog woestijnlandschap met scherpe rotsen. Af en toe wordt de bodem vernieuwd door lava van vulkaanuitbarstingen.
Als volgende stap zouden er ballonnen in de dichte bewolking rond Venus gebracht kunnen worden. Zo kunnen onderzoekers erachter komen of er micro-organismen voorkomen in de wolken, waar het niet zo warm is als aan het oppervlak.
Leven op Venus
Vanwege de hoge gemiddelde temperatuur op Venus van 464 °C is het onwaarschijnlijk dat er leven (zoals wij het kennen) voorkomt op Venus. Maar als we een paar miljard jaar terugkijken in de tijd, was Venus vermoedelijk een bewoonbare planeet met een milde temperatuur, zachte winden en golvende zeeën zoals we die van de aarde kennen.
Dat denkt een groep wetenschappers van onder meer het Planetary Science Institute in Tucson in de VS. Met behulp van gesimuleerde klimaatmodellen die rekening houden met factoren als daglengte en zonne-energie, kwamen ze tot de ontdekking dat Venus tot drie miljard jaar geleden waarschijnlijk bewoonbaar was.
En deze wetenschappers zijn niet de enigen die er zo over denken. Al jarenlang suggereren onderzoekers dat Venus in het verleden een prettiger klimaat had: qua grootte lijkt de planeet op de aarde en Venus bestaat grotendeels uit hetzelfde gesteente.
Eén factor kan echter roet in het eten gooien: de nieuwe klimaatmodellen gaan ervan uit dat Venus vroeger met dezelfde snelheid draaide als vandaag de dag, en daarvoor ontbreekt het bewijs nog.