Volg het water! Dat is de mantra achter de zoektocht van wetenschappers naar buitenaards leven. Logisch, want onze ervaring op aarde leert: waar vloeibaar water is, is leven.
In het zonnestelsel onderscheidt de aarde zich van de andere planeten doordat we vloeibaar water aan het oppervlak hebben. Op alle andere planeten is de temperatuur te hoog en verdampt het water, of te laag en bevriest het. Alleen op de juiste afstand van de zon – de bewoonbare zone – is de temperatuur precies goed voor vloeibaar water.
Water van de aarde is een druppel
Als we naar een wereldkaart kijken, nemen de oceanen van de aarde 71 procent van haar oppervlak in beslag, en we noemen onze kleine oase in het zonnestelsel dan ook ‘de blauwe planeet’. Maar omdat onze oceanen niet erg diep zijn, is de hoeveelheid water toch beperkt.
Als je je voorstelt dat we al het water van de aarde opzuigen en in een bol gieten, zou die slechts 1400 kilometer in diameter zijn. Vergeleken met de diameter van de aarde van 12.746 kilometer is dat slechts een druppel.
De aarde bevat 1,4 miljard kubieke kilometer water. Dat is 0,1 procent van de planeet.
Andere planeten in het zonnestelsel hebben veel meer vloeibaar water, alleen niet aan het oppervlak. Zo ook drie grote manen van Jupiter: Europa, Ganymedes en Callisto. Volgens astronomen hebben ze alle drie oceanen van meer dan 100 kilometer diep onder hun dikke ijs. En samen bevatten ze tot 17 keer zo veel water als de aarde.
De drie Jupitermanen vormen dus het grootste waterlichaam van het zonnestelsel en een goede bestemming om te zoeken naar buitenaards leven.
EUROPA: TWEE KEER ZO VEEL WATER ALS DE AARDE
Europa bevat 2,9 miljard kubieke kilometer water. Dat is 18,2 procent van de maan.
Het water van Europa is het best gedocumenteerd
Mogelijk watervolume: De zee onder het ijs van Europa is vermoedelijk 100 kilometer diep. Op aarde is de zee gemiddeld slechts 4 kilometer diep. Europa bevat mogelijk dubbel zo veel vloeibaar water als de aarde.
Bewijs voor het water: Het zekerste bewijs voor een verborgen oceaan is op Europa gevonden. De ruimtetelescoop Hubble ontdekte geisers die 160 kilometer de ruimte in schieten vanaf het ijs van de maan. En met telescopen op aarde is in 2019 aangetoond dat die geisers watermoleculen bevatten. Bovendien is het ijs van Europa vrij van kraters, wat betekent dat het steeds wordt vernieuwd door de waterbewegingen.
GANYMEDES: VIJF KEER ZO VEEL WATER ALS DE AARDE
Ganymedes bevat 7,4 miljard kubieke kilometer water. Dat is 7,9 procent van de maan.
Ganymedes heeft een 100 kilometer diepe zee
Mogelijk watervolume: De grootste maan van het zonnestelsel heeft 150 kilometer ijs. Mogelijk is er een 100 kilometer diepe zee onder het ijs, met vijf keer zo veel water als op aarde.
Bewijs voor het water: Ganymedes is de enige maan in het zonnestelsel met een eigen magnetisch veld, en dus noorder- en zuiderlicht. In 2015 bestudeerde de Hubble-telescoop hoe de beweging van licht wordt beïnvloed door de wisselwerking tussen de magneetvelden van de maan en Jupiter. Er lijkt een derde factor mee te spelen – en een simpele verklaring is dat de maan veel elektrisch geleidend zout water bevat.
CALLISTO: MISSCHIEN WEL TIEN KEER ZO VEEL WATER ALS DE AARDE
Callisto bevat mogelijk 14,3 miljard kubieke kilometer water. Dat is 24,2 procent van de maan.
Callisto kan de natste zijn
Mogelijk watervolume: De op een na grootste maan van Jupiter heeft mogelijk een 250 kilometer diepe zee onder 150 kilometer ijs. Callisto bevat dus ruim 10 keer zo veel vloeibaar water als de aarde.
Bewijs voor water: Het is lang niet zeker of er vloeibaar water op Callisto is. De maan staat verder van Jupiter af dan de andere twee en wordt daarom minder beïnvloed door het gravitatieveld van de gasreus, waardoor het water vloeibaar kan blijven. Uit waarnemingen blijkt echter dat Callisto het magneetveld van Jupiter zodanig verstoort dat er ergens op de maan een elektrische stroom zou moeten zijn – waarschijnlijk in zout water onder het ijs.
Sonde reist naar het grootste waterland van het zonnestelsel
In de zoektocht naar buitenaards leven kijken astronomen naar de manen van Jupiter. De sonde JUICE is met allerlei instrumenten op weg naar Europa, Ganymedes en Callisto om hun verborgen oceanen te onderzoeken. Duik hier in de spannende missie.