Vrije val uit de ruimte

De hoogtemeter geeft 21.818 meter aan. Felix Baumgartner opent het luik van de kleine ruimtecapsule. Hij houdt zich slechts vast aan de leuningen aan weerszijden van het afstapje.

De heldere, blauwe gloed van de aarde is onder hem te zien. Als basejumper heeft hij al eerder vanaf hoge gebouwen en steile bergwanden gesprongen. Maar nu staat hij aan het randje van de ruimte.

‘Our prayers are with you, buddy!’ klinkt het uit het controlecentrum. Baumgartner zakt iets door zijn knieën en laat de leuning los. Hij springt, zijn benen vooruit.

Even later draait hij om, zodat zijn hoofd nu naar voren gericht is. Hij strekt zijn benen en houdt zijn armen strak langs zijn lichaam. Als Superman zoeft hij door de ijle lucht.

Eerste supersonische mens ter wereld

Dit is de eerste testsprong, waarmee moet blijken of het lichaam en de uitrusting van Baumgartner een vrije val uit de ruimte aankunnen. Het uiteindelijke doel ligt nog eens 14 kilometer hoger, op 36 kilometer boven de aarde.

Felix Baumgartner wil de eerste supersonische mens worden – de eerste die in een vrije val de geluidsbarrière doorbreekt – én hij wil de records breken voor hoogste ballonvaart, sprong vanaf de grootste hoogte en langste vrije val.

Bij deze sprong zal hij de snelheid van het geluid nog niet halen, en evenmin bij de volgende sprong vanaf 29 kilometer. Om genoeg snelheid te kunnen maken moet hij springen vanaf 36 kilometer hoogte. Het huidige record staat op 31 kilometer. Deze eerste poging verloopt precies volgens plan.

De ruimtesprong van ­Felix Baumgartner wordt door energiedrankjesfabrikant Red Bull gesponsord, en heeft daarom de officiële naam Red Bull Stratos. Maar de gewaagde missie heeft hogere doelen dan reclame maken voor een bedrijf dat zich laat voorstaan op het geven van een adrenalinekick.

Na 14 seconden explodeert het lichaam

Een van de doelstellingen is het veiliger maken van ruimtereizen. De stratosfeer, de tweede laag van de atmosfeer, begint circa 10 kilometer boven de aarde en het is er niet prettig toeven.

De temperatuur ligt ver onder het vriespunt, de zonnestralen dringen ongefilterd door de ijle lucht, en de ultraviolette straling is meer dan 100.000 keer sterker dan aan het aardoppervlak. De atmosferische druk is vrijwel nul.

De druk is het gewicht waarmee de luchtmassa van de atmosfeer op ons drukt. En in de stratosfeer heeft Baumgartner natuurlijk veel minder lucht boven zich dan op het land. Een lagere luchtdruk betekent minder moleculen in de lucht – en dus ook minder zuurstofmoleculen. Dit houdt in dat het zuurstofgehalte er ook zeer laag is.

Zonder ruimtepak houdt het menselijk lichaam het op die hoogte niet lang vol. Na 14 seconden zou het exploderen doordat het bloed uitzet vanwege de lage druk.

Baumgartner zet dus zijn leven op het spel voor het verzamelen van gegevens over de reacties van het lijf, waarmee bijvoorbeeld nieuwe ruimtepakken en parachutes ontwikkeld kunnen worden.

Luchtvaartlegende kijkt mee

De testsprong begon in de hete woestijn bij Roswell in New Mexico in de VS, waar ook de echte record-poging zal plaatsvinden. ’s Ochtends vroeg heerste er een feeststemming in het controlecentrum van Red Bull.

Eindelijk was het weer perfect: helder en windstil. Vijf jaar lang hadden ongeveer 100 experts in luchtvaart, ruimtetechnologie en geneeskunde – van wie velen oud-medewerkers van NASA – naar dit moment toegewerkt.

Terwijl de gloeiende zon boven de woestijn opkwam, pompte het team helium in de ballon, die uitzette tot hij zo groot was als een kleine wolkenkrabber. De ruimtecapsule werd met een kraan aan de ballon vastgemaakt, en Baumgartner trok zijn ruimtepak aan. Met een hoogwerker werd hij op de capsule afgezet, en hij klom het luik in.

Om 8.10 uur kwam de ballon met de capsule los van de grond. Heel eventjes zwaaide de capsule vervaarlijk in de rondte, maar algauw hing hij stabiel onder de ballon. Het duurde niet lang of het geheel was uit het zicht verdwenen in de cumuluswolken, op weg omhoog, de stratosfeer in.

‘We are on our way, Felix! How about that?’ klonk het vanuit een hoek in de controlekamer toen Baumgartner opsteeg. Het was de 83-jarige Joe Kittinger, de enige die wist hoe het voelt om als een menselijk projectiel door de lucht te suizen.

Als testpiloot van de Amerikaanse luchtmacht was hij in 1960 zelf van een hoogte van 31 kilometer gesprongen, waarbij hij een snelheid van 988 km/h had bereikt. Zijn record stond nog steeds, ondanks meerdere pogingen het te verbeteren. Zijn ervaring was onmisbaar.

Drukgolven kunnen pak in stukken rijten

Het ruimtepak van Felix Baumgartner is het nieuwste van het nieuwste. Het biedt bescherming tegen plotselinge variates in temperatuur en druk. Maar al is alles uitentreuren getest en geoefend, er is één situatie die zich niet laat simuleren in het laboratorium: het doorbreken van de geluidsbarrière.

Dit moment is de grote onbekende in de missie, en de gebeurtenis waar Baumgartner het meest bang voor is wanneer hij van 36 kilometer hoogte zal springen. Na 30 seconden zal hij met een snelheid van 1125 km/h de geluidsbarrière bereiken.

Voor de wetenschappers is dit een onontgonnen terrein. Wat gebeurt er met het lichaam als het sneller gaat dan het geluid? Kom je in een spin terecht? Biedt een ruimtepak voldoende bescherming? Werkt gps-apparatuur bij zo’n vaart? En kan een remparachute de springer stabiliseren? Niemand die het weet.

Pas na de recordsprong van Baumgartner zal er duidelijkheid komen over deze vragen. Men maakt zich vooral zorgen over wat er precies gebeurt als een deel van het lichaam al door de geluidsbarrière heen is, en een ander deel nog niet.

Als het boven-lichaam gaat tollen, zal de zwaartekracht het bloed naar de ledematen stuwen, en Baumgartner kan dan bewusteloos raken ten gevolge van zuurstofgebrek in de hersenen. Ook de schokgolven zijn riskant. Deze kunnen op elkaar botsen en een reactie veroorzaken die op een explosie lijkt. In het uiterste geval kan hierdoor het ruimtepak stukscheuren.

Handen bevroren

Maar dit zijn zorgen voor later. De testsprong vanaf 21 kilometer moet laten zien of Felix Baumgartner zijn ontmoeting met de stratosfeer überhaupt wel overleeft. Om 9.50 uur, na één uur en 40 minuten, landt de Oostenrijker in de woestijn met zijn parachute. Hij is ongedeerd – nou ja, nagenoeg.

Zijn handen zijn bijna helemaal bevroren tijdens de val, waarbij het 68 graden vroor in de buitenlucht. Hij raakte het gevoel kwijt, maar na de landing kwam dat weer terug. Verder werkte zijn uitrusting naar behoren.

Vijf jaar noeste arbeid was niet voor niets. Baumgartner kon zijn lichaam stabiel houden bij 587 km/h tijdens een vrije val van drie minuten en 33 seconden. Op 2405 meter opende zijn parachute. Dit belooft veel voor zijn recordpoging later dit jaar.