Meerdere catastrofale massa-extincties, die honderden miljoenen jaren geleden de wereldzeeën teisterden en een groot deel van het leven uitroeiden, zijn mogelijk veroorzaakt door iets heel onschuldigs: bomen.
Dat is de conclusie van een nieuw onderzoek, gepubliceerd in een oud en prestigieus geologietijdschrift: The Geological Society of America Bulletin.
De auteurs probeerden ruim 350 miljoen jaar terug in de tijd te kijken door o.a. de chemie van een aantal oude rotsformaties in Oost-Groenland te bestuderen.
‘Uit onze analyses blijkt dat boomwortels waarschijnlijk de oceanen overspoelden met overtollige voedingsstoffen, waardoor er massale algengroei ontstond,’ zegt onderzoeksleider Gabriel Filippelli.
Het eiland Ymer in het oosten van Groenland is een van de plaatsen waar de onderzoekers stenen verzamelden om meer te leren over de chemische samenstelling van de oceaan tijdens het devoon, meer dan 3 miljoen jaar geleden.
Wortels dumpten voedingsstoffen
Volgens de onderzoekers verbruikten de algen het grootste deel van de zuurstof in de oceaan, waar in het devoon, van 419 tot 358 miljoen jaar geleden, herhaaldelijk een massa-extinctie plaatsvond.
Naar schatting stierf tot 70 procent van al het leven uit bij dit proces, dat door wetenschappers eutrofiëring wordt genoemd en ook nu op kleine schaal te zien is. Zo veroorzaakt een teveel aan voedingsstoffen in kunstmest dode zones in de oceanen.
Het verschil is dat meer dan 350 miljoen jaar geleden boomwortels waarschijnlijk de boosdoeners waren: tijdens hun groei onttrokken ze voedingsstoffen aan de bodem, en toen ze afstierven, ‘dumpten’ ze die stoffen in het water.
Nieuw licht op bedreigingen
De onderzoekers analyseerden rotsafzettingen uit oude watermassa’s in plaatsen als Groenland en Noordoost-Schotland.
Ze bevestigden een aantal eerder ontdekte cycli van hoge en lage niveaus van het element fosfor en identificeerden aan de hand van specifieke aanwijzingen in de bodem natte perioden met meer wortels en droge perioden met minder wortels.
Interessant is dat de droge perioden samenvielen met hogere fosforgehaltes, wat suggereert dat de afstervende wortels hun voedingsstoffen in dezelfde periode aan het water afgaven.
Gelukkig richten de bomen van nu minder schade aan, want de natuur heeft inmiddels mechanismen ontwikkeld om de gevolgen van rottend hout op te vangen.
De bevindingen leren ons volgens de onderzoekers echter meer over bedreigingen door kunstmest en rioolwater, die volgens hen de oceanen op het randje van een zuurstoftekort hebben gebracht.