Waarom zijn planeten en sterren altijd rond?
Op foto’s lijken planeten, sterren en manen altijd kogelrond – maar hoe kan dat eigenlijk? Bestaan er ook planeten die een heel andere vorm hebben?
Hemellichamen zoals sterren en planeten zijn zo zwaar dat de zwaartekracht het altijd wint van alle andere krachten. Dat maakt ze rond.
Door de zwaartekracht trekken het gesteente in een planeet en de gassen in een ster alle andere materie aan, en alles probeert zo dicht mogelijk bij de kern van het hemellichaam te komen.
Het resultaat is een ronde vorm, net zoals een bal deeg die je van alle kanten samendrukt.
Alleen de grootste manen zijn rond
Hemellichamen zoals manen en planetoïden kunnen ook andere vormen hebben. Alleen de grootste zijn rond, de kleinere hebben doorgaans een onregelmatige vorm.
Planeten zijn altijd rond
1. Ida is een ruimteaardappel
De planetoïde Ida is 58 kilometer aan zijn langste eind. Zijn zwaartekracht is lang niet sterk genoeg om hem rond te maken, en daarom heeft Ida wel wat weg van een aardappel.
2. Vesta is bijna rond
Met zijn maximale lengte van 578 kilometer behoort Vesta tot de grootste planetoïden in het zonnestelsel. Vesta’s zwaartekracht is echter niet sterk genoeg voor een compleet ronde vorm.
3. Ceres voldoet aan de eisen
Het grootste object in de planetoïdengordel is de ronde Ceres: hij is zowel een planetoïde als een dwergplaneet. Hij heeft een diameter van 940 kilometer, maar is door zijn rotatie iets afgeplat.
Enkele astrofysici van de Australian National University berekenden dat de grens tussen een ronde en een onregelmatige vorm ligt bij een grootte van 600 kilometer.
Een planetoïde, die meestal rotsachtig is, zal altijd rond worden als hij groter is dan 600 kilometer.
Voor een maan die bijvoorbeeld bijna volledig uit ijs bestaat, ligt de grens bij 400 kilometer. Dat komt doordat ijs gemakkelijker kan worden samengedrukt dan gesteente.
Ronde objecten worden meestal iets platter door hun rotatie. De ster Wega is het extreemste voorbeeld.
De rotatie van de aarde heeft tot gevolg dat onze planeet een beetje is afgeplat: de afstand van het middelpunt tot de evenaar is 6378 kilometer en die tot de polen slechts 6357.
Het extreemste voorbeeld is de snel roterende ster Wega, die 23% breder is dan hij hoog is.