De mensheid is een nieuw tijdperk in het onderzoek naar ons heelal binnengegaan met de publicatie door NASA en ESA van zeer gedetailleerde opnamen van de James Webb Space Telescope.
Een foto van het Kwintet van Stephan in het sterrenbeeld Pegasus op circa 290 miljoen lichtjaar van de aarde. Deze groep bestaat uit vijf sterrenstelsels, die in 1877 werden ontdekt. Dit is de grootste foto van de Webb tot nu toe: hij beslaat ongeveer 20 procent van de diameter van de maan en bevat 150 miljoen pixels.
Kwintet van Stephan
Het bevindt zich op ruim 290 miljoen lichtjaar afstand van de aarde (een lichtjaar is de afstand die het licht in één jaar aflegt) in het sterrenbeeld Pegasus.
Het is de eerste compacte groep van sterrenstelsels die ooit werd ontdekt. In 1877 nam de Franse astronoom Édouard Stephan de groep van vijf stelsels voor het eerst waar.
Op deze foto zijn twee observaties te zien die de Webb-telescoop maakte van de Southern Ring-nevel: in nabij-infrarood licht (links) en middel-infrarood licht (rechts). De Southern Ring-nevel is een stervende ster omringd door gaswolken op zo’n 2000 lichtjaar van de aarde. De wolken bewegen met 14,5 kilometer per seconde weg van de ster.
Southern Ring-nevel
Deze nevel is een uitdijende gaswolk rond een stervende ster op ruim 2000 lichtjaar van de aarde.
De Southern Ring-nevel heeft een fascinerende diameter van bijna een half lichtjaar, en het gas uit het centrum van de stervende ster beweegt ervan weg met een snelheid van 14,5 kilometer per seconde.
Een spectrum van de exoplaneet WASP-96b, een enorme gasplaneet buiten ons eigen zonnestelsel op ruim 1150 lichtjaar van de aarde. We zien licht in verschillende golflengten en signaturen van water, naast aanwijzingen voor wolken en mist. Deze observatie toont dus de aanwezigheid van specifieke gasmoleculen aan op basis van piepkleine schommelingen in de lichtsterkte van bepaalde kleuren.
WASP-96b
NASA gaf ook een spectrum vrij van de exoplaneet WASP-96b – een enorme planeet buiten ons zonnestelsel, die vooral uit gas bestaat.
Als exoplaneet draait hij om een andere ster dan de zon, en hij bevindt zich dan ook op meer dan 1150 lichtjaar van de aarde.
HIj wordt ook wel een ‘hete Jupiter’ genoemd. Het is een gasplaneet die qua massa vergelijkbaar is met onze eigen Jupiter.
Vanwege natrium licht de planeet fel op, en hij maakt in 3,4 dagen een rondje om zijn ster.
Dit spectrum is het meest gedetailleerde van een exoplaneet tot nu toe en bevat licht in verschillende golflengten, waardoor we veel kunnen leren over deze planeet.
Astronomen kunnen de verre signatuur van water aflezen, en er zijn aanwijzingen voor wolken en mist in de atmosfeer van de hete gasreus.
Dit ‘landschap’ van bergen en dalen is de grootste en felste sterrennevel die we kennen. Het is een jonge, nabije regio met de naam NGC 3324 in de Carinanevel, die diep in onze eigen Melkweg ligt op ruim 7500 lichtjaar van de aarde. Hier worden talloze nieuwe sterren geboren, die tot de felst bekende behoren.
Carinanevel
Deze nevel is een van de grootste en felste aan de hemel. Het gebied bevindt zich diep in ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, op ruim 7500 lichtjaar van de aarde.
De Carinanevel is een soort kraamkamer van sterren, want er ontstaan talloze nieuwe sterren, waaronder enkele van de helderste die we kennen.
De Amerikaanse president Joe Biden onthulde op 12 juli 2022 de tot nu toe diepste en scherpste infraroodfoto van het heelal. Op dit gedetailleerde kleurenbeeld is de cluster SMACS 0723 te zien zoals hij er 13 miljard jaar geleden uitzag. Er zijn duizenden sterrenstelsels en zwakkere, nog niet geïdentificeerde objecten waarneembaar. De omvang van dit deel van ons enorme heelal is vergelijkbaar met die van een zandkorrel als je die op aarde op een armlengte van je af houdt.
SMACS 0723
Op de eerste foto zien we de cluster SMACS 0723, waarvan de oudste sterrenstelsels maar liefst 13 miljard jaar oud zijn. De telescoop heeft er duizenden vastgelegd in een hoge resolutie.
De Webbtelescoop deed er 12,5 uur over om het beeld van verschillende infrarode golflengten samen te stellen.
Ruimtetelescoop betekent doorbraak voor astronomie
Met de James Webbtelescoop kunnen astronomen nu 13,5 miljard jaar terugkijken in de tijd. Dat is slechts 200 miljoen jaar na de oerknal. De telescoop biedt ons dus de kans om het ontstaan van sterren en sterrenstelsels te volgen.
De telescoop bevindt zich op 15 miljoen kilometer van de aarde en werd op 25 december 2021 gelanceerd. De spiegels hebben een gezamenlijke oppervlakte van 25 vierkante meter. Omdat hij infrarood licht kan opvangen, geeft hij een uniek beeld van ons heelal.
De Webbtelescoop bestaat al vanaf 1996 op papier, maar de constructie begon pas in 2008. De ruimtetelescoop werd gelanceerd op 25 december 2021 en opende zijn lenzen op 24 april dit jaar. Hij draait om een punt op 1,5 miljoen kilometer van de aarde en moet minstens 10 jaar meegaan.
Er zijn eerder foto’s van de telescoop gepubliceerd, maar dat waren tests. Ze lieten al wel zien hoe veel er is verbeterd sinds de lancering van de Hubbletelescoop in 1990.
Als je ze naast elkaar zet, is goed te zien dat de nieuwe Webbtelescoop (rechts) meer details kan waarnemen dan zijn 32 jaar oudere voorganger, de Hubble-ruimtetelescoop (links).