Op 3 miljard lichtjaar van de aarde hebben astronomen een ontdekking van formaat gedaan.
Met een van de grootste radiotelescopen op aarde ontdekten ze een gigantisch radiosterrenstelsel met een lengte van zeker 16,3 miljoen lichtjaar – het grootste dat we ooit hebben ontdekt.
Dat vertellen de astronomen achter het nog niet collegiaal getoetste onderzoek, dat moet worden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Astronomy and Astrophysics.
De ontdekking vindt weerklank bij collega’s over de hele wereld. Een van hen is Johan Peter Uldall, hoogleraar astrofysica aan het Niels Bohr Instituut van de universiteit van Kopenhagen, die ook onderzoek doet naar sterrenstelsels.
‘We kennen duizenden radiosterrenstelsels. Maar dit stelsel is extreem groot – het grootste dat we ooit hebben gezien,’ zegt hij.
Zwart gat spuwt plasma met lichtsnelheid
Avståndet mellan de två plasmamolnen som har fångats med hjälp av det gigantiska radioteleskopet LOFAR är 16,5 miljoner ljusår. Det rör sig således om den största "galaxliknande struktur" som någonsin hittats.
Het pas ontdekte monster, Alcyoneus, heeft een diameter van 160 keer die van de Melkweg en is een zogenoemd radiosterrenstelsel. Dit type sterrenstelsel is voor wetenschappers nog steeds een beetje een mysterie.
In het centrum van het radiostelsel draait een zwart gat, dat enorme hoeveelheden materie opslokt en een magnetisch veld met zich meetrekt.
De extreme hoeveelheid materie maakt de kern van het stelsel actief, waardoor het zwarte gat met de lichtsnelheid enorme stralen elektronen in twee richtingen spuwt.
‘Denk aan twee reusachtige lichtzwaarden uit Star Wars, die door het zwarte gat in tegengestelde richtingen worden gestuurd,’ legt Uldall uit.
Enorme radiotelescoop legt reus vast
Het is gelukt om de enorme elektronenstralen ofwel plasmajets in beeld te brengen dankzij een van de grootste radiotelescopen op aarde, de LOFAR-telescoop.
Dit is een enorm netwerk van telescopen verspreid over een groot deel van Noordwest-Europa, met het epicentrum in een onverstoord natuurgebied in Drenthe, waar je telefoon nooit een signaal zou vinden.
De LOFAR-telescoop bestaat uit duizenden antennes verdeeld over 44 stations in o.a. Nederland, Engeland en Frankrijk.
De telescopen pikten radiostraling op van de elektronen die het zwarte gat in het centrum van het Alcyoneus-stelsel uitzendt.
Zo zijn ze erin geslaagd het beeld van de twee plasmawolken vast te leggen, de grootste in hun soort.
Onderzoekers willen mysterie ontrafelen
Hoogleraar astrofysica aan de universiteit van Kopenhagen Johan Peter Uldall benadrukt dat de ontdekking niet moet worden opgevat als een ontdekking van een ’klassiek’ sterrenstelsel met miljoenen sterren, dat 16,5 miljoen lichtjaar bestrijkt.
‘De afstand tussen de twee plasmastralen geeft aan dat het zwarte gat al langer materiaal uitspuwt dan we normaal bij dit type sterrenstelsel zien,’ legt hij uit.
De volgende stap is volgens de onderzoekers om uit te zoeken waarom juist Alcyoneus zo gigantisch gegroeid is, want noch het zwarte gat, noch de zogeheten plasmajets lijken groter dan in kleinere sterrenstelsels.