Op het noordelijk halfrond luidt maart het begin van de lente in – en er zijn redenen te over om naar de sterrenhemel te kijken, die op dit moment van alles wat te bieden heeft.
Gebruik onze gids voor de sterrenhemel in maart 2021, want de eerste lentemaand van het jaar heeft allerlei astronomische belevenissen in petto.
Zichtbare sterrenbeelden in maart 2021
Vanwege de rotatie van de aarde om haar eigen as en haar reis rond de zon bewegen de meeste sterren en dus sterrenbeelden. Daarom zijn er verschillende sterrenbeelden die we alleen op bepaalde tijden van het jaar kunnen zien.
De sterrenhemel in maart biedt bijvoorbeeld:
- Lynx: Lynx is een sterrenbeeld met zwakke sterren. De makkelijkste manier om Lynx te vinden, is door het sterrenbeeld Grote Beer te zoeken. Grote Beer is het hele jaar door te zien op het noordelijk halfrond en omvat de Steelpan. Het sterrenbeeld Lynx bevindt zich tussen Grote Beer en het sterrenbeeld Tweelingen.
- Kleine Hond: Volg de twee bovenste sterren van Orion in een horizontale lijn. Zo kom je uit bij Kleine Hond, waar vooral de ster Procyon oplicht. Je ziet het sterrenbeeld het beste rond 21.00 uur.
- Kreeft: Kreeft vind je pal onder Lynx en linksboven Kleine Hond. Net als Lynx bestaat Kreeft uit zwakke sterren.
Het sterrenbeeld Lynx is een verzameling zwakke sterren, die het beste te zien is in maart.
Sterrenbeelden die het hele jaar zichtbaar zijn
Van de 88 officiële sterrenbeelden zijn er ook een paar die je het hele jaar kunt zien.
Dat komt doordat de sterren in deze sterrenbeelden circumpolair zijn, wat betekent dat ze dicht bij het noordelijke of zuidelijke centrum van de beweging van de hemellichamen staan.
De sterrenbeelden die je in maart en de rest van het jaar aan de sterrenhemel kunt zien, zijn:
- Cassiopeia - Dit sterrenbeeld vind je makkelijk doordat het op een W lijkt.
- Cepheus - Dit sterrenbeeld staat naast Cassiopeia en bevindt zich dicht bij de poolster Polaris.
- Kleine Beer - Kleine Beer bevat de Polaris en lijkt erg op de Steelpan – maar dan met de steel omhoog in plaats van omlaag.
- Grote Beer - De Steelpan is onderdeel van Grote Beer, dus als je dat herkenbare sterrenpatroon hebt gevonden, heb je het sterrenbeeld ook.
- Draak - Dit sterrenbeeld staat naast Cepheus en onder Kleine Beer.
Bijzondere verschijnselen in maart 2021
Draaikolkstelsel verschijnt in het voorjaar
Terwijl de dieren op aarde een half miljard jaar geleden hun eerste stapjes op de zeebodem zetten, knalde het stelsel NGC 5195 op zijn grote broer, het Draaikolkstelsel.
Honderden miljoenen jaren later doen de twee stelsels dit nog eens dunnetjes over.
Het aanhoudende gevecht van de twee stelsels heeft waarschijnlijk de opvallende spiraalarmen van het Draaikolkstelsel veroorzaakt.
En de zwaartekracht van NGC 5195 stuurt nog steeds golven door de gaswolken van zijn buur, zodat die zich samentrekken tot compacte, roze brokken waaruit in hoog tempo sterren tevoorschijn komen.
Deze nieuwe, blauwige sterren blazen mettertijd het roze gas weg.
Het Draaikolkstelsel heeft een diameter van circa 60.000 lichtjaar en is daarmee slechts een derde keer zo groot als de Melkweg.
NGC 5195 bevindt zich vandaag de dag net achter het Draaikolkstelsel, gezien vanaf de aarde, en de twee stelsels worden verbonden door een brug van stof. Ze bevinden zich op zo’n 25 miljoen lichtjaar van ons vandaan, maar je kunt ze op een donkere avond met een gewone verrekijker te zien krijgen. Vooral de kern van het Draaikolkstelsel is goed zichtbaar.
Het geeft ongeveer 100 miljoen keer zo veel licht als de zon – deels doordat de concentratie sterren extreem hoog is, deels doordat het zwarte gat in het midden van het stelsel ertoe leidt dat er bergen energie worden afgestaan.
- Waar en wanneer: Het Draaikolkstelsel is het hele jaar te zien, maar in het voorjaar staat het vrij hoog en is de hemel nog donker genoeg. Vooral bij nieuwemaan op 13 maart heb je een goede kans het stelsel te zien. Je vindt het Draaikolkstelsel rechts boven de buitenste ster van de steel van de Steelpan. Om 23.00 uur staat het stelsel op circa 60 graden boven de oostelijke horizon.
- Zichtbaar: Zonder lichtvervuiling kun je het Draaikolkstelsel en zijn metgezel met een gewone verrekijker waarnemen als wazige lichtvlekjes. Met een kleine telescoop zie je de markante spiraalarmen.
Zo vind je het Draaikolkstelsel aan de nachthemel in maart.
Krabnevel verschijnt in maart
De Krabnevel is een overblijfsel van een exploderende ster – een supernova – in het sterrenbeeld Stier, circa 6000 lichtjaar ver. Het supernovarestant werd voor het eerst waargenomen in 1054 door Chinese astronomen.
Toen de Franse astronoom Charles Messier in 1758 zijn catalogus van hemellichamen publiceerde, werd de Krabnevel geregistreerd als een komeet onder de naam Messier 1.
In de 1000 jaar dat de Krabnevel bekend is, is hij alleen maar groter geworden aan de hemel.
Toen de ster explodeerde als supernova, stootte hij waterstofgassen uit, die een roodachtig licht aan de hemel geven.
Dit komt doordat de materie die na de explosie is weggeslingerd, met 1500 km/s van het centrum af beweegt.
Midden in de Krabnevel bevindt zich een neutronenster die elke seconde 30 keer om zichzelf draait.
Met elk rondje worden radiogolven en röntgenstralen op de aarde afgestuurd.
- Waar en wanneer: Op 13 maart is het nieuwemaan, en in de dagen rond die datum is de hemel ’s nachts relatief donker. Als het helder weer is, zijn de omstandigheden gunstig voor waarnemingen. Rond 23.00 uur vind je de Krabnevel op circa 30 graden boven de horizon in het westen, niet ver van het sterrenbeeld Orion. Daarna trekt hij omlaag naar de horizon in noordwestelijke richting.
- Zichtbaar: Zet je verrekijker op een statief. Zoek de drie sterren van de Gordel van Orion en ga schuin naar rechtsboven tot je zo hoog zit als de top van Orion. Daar vind je de Krabnevel.
Zo vind je de Krabnevel in maart
Zie airglow gloeien aan de nachthemel
Het lichtfenomeen airglow of lichtgloed bestaat uit een dunne, lichtgevende laag aan de horizon, die verschillende kleuren kan hebben, waarvan de eigenschappen worden bepaald door de moleculen in de lucht.
Bij airglow splitsen de luchtmoleculen zich door de intense straling van de zon.
Wanneer de moleculen ’s nachts weer bijeenkomen, geven ze een zwakke, vaak groenige of roodachtige gloed af, waardoor de nachthemel nooit helemaal zwart is.
Groene airglow aan de nachthemel in Utah, VS.
Op circa 80 kilometer hoogte zorgt zuurstof voor groene airglow, op ongeveer 95 kilometer hoogte voor een vage, blauwe gloed en op 200-300 kilometer hoogte voor een rode tint.
Naar beneden toe, op 80-90 kilometer hoogte, kunnen zuurstof- en waterstofmoleculen ook een rode kleur geven. Een gelige airglow wordt veroorzaakt door natrium.
Onder gunstige omstandigheden kun je het verschijnsel met het blote oog waarnemen.
- Waar en wanneer: Om airglow te zien, ga je rond nieuwemaan op 13 maart naar een donkere plek. Het verschijnsel begint op z’n vroegst een uur na zonsondergang, en het houdt de hele nacht aan. Airglow zie je meestal op een hoogte van circa 20 graden boven de horizon. Door de schuine invalshoek kijk je door een dikkere laag airglow dan wanneer je recht omhoog kijkt.
- Zichtbaar: Om airglow te fotograferen belicht je je foto lang, bijvoorbeeld 30 seconden. De camera vangt veel meer licht op dan het oog en geeft kleuren en structuren ook beter weer.