De zon, de aarde en Jupiter staan op een rechte lijn, met de zon en Jupiter aan weerszijden van de aarde.
Dit verschijnsel, oppositie geheten, heeft twee grote voordelen wanneer we de planeet willen bestuderen: de afstand van de aarde tot Jupiter is minimaal en de planeet is de hele nacht zichtbaar.
79 manen heeft Jupiter. De grootste, Ganymedes, is de grootste maan van het zonnestelsel en groter dan de planeet Mercurius.
Jupiter is de grootste en zwaarste planeet in ons zonnestelsel: hij weegt ruim dubbel zoveel als alle andere bij elkaar. En hij heeft ook nog eens de meeste manen van alle planeten in het zonnestelsel.
Astronomen blijven zelfs nieuwe manen vinden – 15 stuks in 2015, twee in 2016 en tien in 2018 – en nu is het aantal bekende manen 79.
Lees ook:
Grote manen met verrekijker te zien
De recentelijk ontdekte manen zijn echter zo miniem dat ze alleen met krachtige telescopen te zien zijn.
De vier grootste manen – Europa, Io, Ganymedes en Callisto – zijn dan weer zo groot dat we ze al met een verrekijker kunnen waarnemen. Ze werden ontdekt door Galileo Galilei in 1610 en worden daarom de Galileïse manen genoemd.
Het oppervlak van de Jupiter-maan Io is getekend door vele vulkanen. De maan is het hemellichaam met de meeste vulkanische activiteit van het zonnestelsel, en de vulkanen spuwen hun materiaal meer dan 400 kilometer de ruimte in.
Als je Jupiter een aantal nachten volgt, zie je de vier manen dansen rond de planeet. Af en toe zullen er een of meer verdwijnen omdat ze achter Jupiter langs gaan of omdat ze wegvallen in zijn licht.
Achter het verschijnsel: Manen verplaatsen zich snel
Jupiters vier grootste manen (Europa, Io, Ganymedes en Callisto) draaien om de planeet met zo’n grote snelheid dat je ze per dag ziet verschuiven.
Gids voor manen van Jupiter
Je vindt Jupiter 20 graden boven de zuidelijke horizon.
WANNEER?
Als Jupiter op 20 augustus in oppositie staat, kun je de planeet en zijn vier grootste manen het grootste deel van de nacht goed zien.
WAAR?
Jupiter staat om 1.27 uur het hoogst aan de hemel, in het zuiden. Links van Jupiter staan Ganymedes (buitenste) en Io (binnenste) en rechts zie je Europa (binnenste) en Callisto (buitenste).
HOE?
Jupiter is met het blote oog te zien: hij straalt feller dan de sterren aan de hemel. Om de manen te vinden heb je alleen een gewone verrekijker nodig. Leun ergens op met je ellebogen voor een rustig beeld.
MEER OVER DE MANEN VAN HET ZONNESTELSEL
Extreme weersomstandigheden op manen van het zonnestelsel
Toen Neil Armstrong op 21 juli 1969 op de maan landde, zette hij voet op een dorre, grijze vlakte van gesteenten en een fijn laagje stof.
Maar zo vredig is het op de overige manen van het zonnestelsel niet. De satellieten van onze buurplaneten zijn gigantisch, ijzig en soms regelrecht vijandig.
De manen van het zonnestelsel in cijfers
VERKENNING
Sinds de Apollo 17 bijna 48 jaar geleden naar de aarde terugkeerde, zijn er geen astronauten op de maan geweest, maar nu staat de mens misschien voor een nieuwe reuzensprong.
In 2017 ondertekende de Amerikaanse president Donald Trump een decreet waarmee de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA het programma kan hervatten om de mens terug naar de maan te brengen.
MIJLPALEN
1610: Galileo ontdekt vier nieuwe manen
De astronoom Galileo Galilei ontdekt als eerste objecten die om iets anders dan de aarde en de zon draaien, als hij de vier manen van Jupiter waarneemt.
1846: Astronoom vindt grote Neptunusmaan
De Britse astronoom William Lassell observeert de grootste maan van Neptunus, Triton, slechts 17 dagen nadat Neptunus zelf is ontdekt.
1959: Sovjet-Unie werpt licht op donkere maankant
De Russische maansonde Loena 3 maakt de eerste foto van de achterkant van de maan. De bodem heeft meer inslagkraters dan aan de voorkant.
1989: Neptunus krijgt er zes manen bij
De sonde Voyager 2 ontdekt zes nieuwe manen rond de planeet Neptunus. Inmiddels hebben astronomen rond de planeet 14 manen ontdekt.
1993: Ruimteschip vindt maan bij planetoïde
Het ruimteschip Galileo maakt een foto van het maantje Dactyl van de planetoïde Ida. Tot dan toe was het niet bekend dat ook planetoïden manen hebben.
2016: Maangeisers bieden meer kans op leven
De Hubbletelescoop maakt foto’s van Jupitermaan Europa, die via geisers zuilen van water uitstoot. Ze komen uit een oceaan die leven kan bevatten.
2019: Saturnus op nummer 1 qua aantal manen
Amerikaanse onderzoekers vinden 20 manen rond Saturnus, waarmee de planeet met zijn minstens 82 manen Jupiter van de troon stoot.
TOEKOMST
Astronomen gaan achter leven op vreemde manen aan
8000 lichtjaar hiervandaan vinden we de maan Kepler-1625 b I in een baan om Kepler-1625 b.
Ze draaien om een ster zoals de zon en bevinden zich in de bewoonbare zone, waar in theorie leven kan ontstaan.
Als het een rotsmaan is, is er kans op buitenaardse levensvormen.
Drone speurt naar leven op reuzenmaan
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zal in 2026 naar de grootste Saturnusmaan, Titan, gaan. Hier moet de drone Dragonfly zoeken naar sporen van water en andere organische materialen die hier mogelijk vroeger waren.
Radar zoekt naar water op ijsmaan
Als NASA volgens plan in 2025 het ruimteschip Europa Clipper lanceert, zal dit koers zetten naar de ijsmaan Europa van Jupiter. Onder de bevroren bodem bevindt zich vermoedelijk een oceaan, die een of andere vorm van leven zou kunnen huisvesten.
Sonde zoekt naar leven in de zee op jupitermaan
Volgens plan lanceert de ruimtevaartorganisatie van Europa, ESA, de sonde JUICE in 2021. Die moet na een reis van 7,6 jaar om Jupiter gaan draaien en onder meer vastleggen of de oceaan onder de bodem van de maan Ganymedes leven kan huisvesten.
De ontdekking van Kepler-1625 b I is sensationeel, want nu weten we dat het in ons zonnestelsel wemelt van de exomanen met potentieel leven.
Maar Kepler-1625 b I is niet de enige maan die astronomen in de kijker hebben bij hun zoektocht naar leven in de ruimte.
Drie toekomstige ruimtemissies zullen de komende jaren een aantal bekende manen van ons stelsel uitkammen.
