Over Zwaan
Op het noordelijk halfrond is Zwaan een van de helderste sterrenbeelden. Vooral de ster Deneb, die de staart van de zwaan vormt, is goed te herkennen.
Deneb is 1500 lichtjaren ver, maar doordat het een van de felste sterren in de Melkweg is – met 200.000 keer zo fel licht als dat van onze zon – staat hij helder aan de hemel.
In de rechtervleugelpunt van de zwaan vind je het dubbelstersysteem Mu Cygni, en in het midden van de vleugel de resten van een 5000 jaar oude supernova: de Sluiernevel.
Maar het indrukwekkendst zijn de enorme rode gasnevels, de Noord-Amerikanevel en de Pelikaannevel, midden in het ‘lijf’ van de Zwaan.
De Noord-Amerikanevel dankt zijn rode kleur aan waterstofatomen, die zijn geladen met energie uit de uv-straling van de sterren.
Waterstof en kosmische straling kleuren de lucht rood
De gasnevels danken hun naam aan hun vorm, die doet denken aan respectievelijk een continent en een vogel. Eigenlijk vormen beide nevels samen één nevel, maar tussen de nevel en de aarde zit een wolk van komsisch stof, die het licht blokkeert.
Het stof vormt een groot gebied midden in de nevel, waardoor het lijkt alsof er twee nevels zijn. Het krachtige rode licht komt door de waterstof waaruit de nevel bestaat.
De krachtige uv-straling van de sterren in het gebied scheiden de atoomkernen van de waterstof van de elektronen. Ze vinden elkaar echter weer snel en zijn dan veel energierijker. Als ze teruggaan naar hun oorspronkelijke stadium, komt de overtollige energie vrij en die vormt het rode licht.
De nevels van Zwaan zijn als het donker is met een gewone verrekijker te zien, maar de beste ervaring krijg je met een kleine telescoop.
Gids voor Zwaan
WAAR EN WANNEER?
Ga rond 5 uur in de ochtend naar buiten in de dagen rond nieuwemaan op 2 maart. Je vindt het midden van de Zwaan, inclusief de Noord-Amerikanevel, 40 graden boven de horizon op het oostnoordoosten.
ZICHTBAARHEID?
Met het blote oog kun je onder donkere omstandigheden zien dat de Zwaan (Cygnus) zich midden in de witte sterrenband van de Melkweg bevindt.
De rode Noord-Amerikanevel zie je het best met een lichtsterke telescoop met een diafragma van circa f/4 en een geringe vergroting. Een lichtfilter kan het contrast vergroten.
Kun jij de Poolster spotten? Met onze gids vind je de iconische ster aan de nachtelijke hemel.