Nazi’s hielpen de ruimtevaart op weg

Nerveus volgt Von Braun het aftellen via de luidsprekers. En dan gebeurt het: een gigantische vlam schiet uit de staart van de raket terwijl die zich langzaam verheft, en dan zijn spierballen laat zien en brullend opklimt.

Terwijl een oorverdovend geraas over de basis rolt, helt de V2-raket vier seconden na de liftoff over en zet hij koers naar de Oostzee. Na 25 seconden gaat de raket door de geluidsbarrière en is er aan de horizon alleen nog een kleine, gloeiende vlek van te zien.

‘Brennschluss’ [het staken van de brandstoftoevoer], klinkt het na een minuut via de luidspreker, en meteen slaat de motor af.

Nu barst het gejubel los. Von Braun en zijn collega’s zijn opgetogen, maar het is nog niet zeker of de missie wel volledig zal slagen.

De V2 moet volgens plan klimmen naar 85 kilometer hoogte, de drempel tot de ruimte, waarna hij met een snelheid van ongeveer 5000 km/h – vierenhalf keer de snelheid van het geluid – de daling zal inzetten.

Vijf ondraaglijk lange minuten na de lancering kan Von Braun proeven van het zoete succes: het signaal van de raket wordt afgebroken ten teken dat hij na een vlucht van 190 kilometer volgens plan in de Oostzee is geplonsd.

En dat belooft veel goeds voor de nazi’s.

Hitler wordt besmet met de raketkoorts

Voor het eerst in de geschiedenis heeft een door mensen gemaakt voorwerp op de deur naar de ruimte geklopt, en dat voorwerp is iets volslagen nieuws.

Tot dan toe gebruikten raketten vaste brandstof, die erg zwaar en niet bijster efficiënt is, maar de V2 vliegt op vloeibare brandstof (zuurstof en alcohol). De verbrandingstemperatuur en daarmee de efficiëntie zijn zeer hoog: de raket levert veel meer stuwkracht per kilo brandstof.

Met spectaculaire resultaten: de raket vliegt als eerste sneller dan het geluid, en zijn bereik is wel 320 kilometer – verder dan zelfs de beste artillerie.

DE TECHNOLOGIE – Ga op ontdekking in de V2-raket:

Voor de hoofdontwikkelaar is de geslaagde test een triomf. De 31-jarige Wernher von Braun experimenteert al met raketten sinds zijn jeugd, in de hoop dat de mens op een goede dag de ruimte kan veroveren en naar de maan of zelfs naar Mars kan afreizen.

Maar Von Brauns raket is geenszins bedoeld voor een avontuurlijk uitstapje naar de ruimte.

De V van V2 staat voor Vergeltungswaffe oftewel ‘vergeldingswapen’; de raket moet dan ook wraak nemen vanwege de alsmaar zwaardere bombardementen van de geallieerden op Duitse steden.

Slechts een maand na de geslaagde lancering geeft de Duitse rijkskanselier Adolf Hitler, die niet erg warmliep voor Von Brauns creatie, zijn goedkeuring aan de serieproductie van de V2.

Hij geeft het kostbare project nu zelfs de hoogste prioriteit, in de hoop dat de raket de nazi’s de overwinning kan bezorgen in de inmiddels langdurige wereldoorlog. Om Von Braun voor zijn inzet te belonen staat Hitler erop de hoofdontwikkelaar in hoogsteigen persoon te feliciteren.

‘Professor, ik wil u graag gelukwensen met uw succes,’ zegt Hitler als hij de lange, blonde man met de priemende blauwe ogen de hand reikt.

## Bommenregen vertraagt terreurplannen

Maar zelfs met de loftuitingen van de Führer kan Von Brauns wapenprogramma geen wonderen verrichten.

De raket bevindt zich nog in de experimentele fase en heeft te kampen met allerlei kinderziekten. Zo heeft de motor moeite om de krachten van de vloeibare brandstof te beteugelen, en bij supersonische snelheden is de aero­dynamica problematisch.

Alleen al in de maand oktober na de geslaagde proeflancering gaat het wel vijf keer achter elkaar fout met de raket, die hetzij op het platform explodeert, hetzij in de lucht, op weg naar het doelwit, zwaar beschadigd raakt.

‘Het duurt een half jaar om een raket te bouwen, en maar een halve seconde om hem te vernietigen,’ stelt Von Braun tijdens de pogingen mistroostig vast.

VIDEO – Kijk hoe de V2-raket in de testfase ontploft en te pletter slaat:

Pas in april 1943 weten hij en zijn staf een raket af te vuren die de gewenste afstand van 270 ­kilometer bereikt, maar die komt 38 kilometer rechts van de beoogde baan neer.

En de techniek is niet het enige waar de Duitse wetenschapper mee te kampen heeft.

De Britten hebben lucht gekregen van de Duitse wapenproductie in Peenemünde, en in de nacht van 18 op 19 augustus 1943 gooien 600 zwaarbeladen Royal Air Force-bommenwerpers de raketbasis plat.

Het doel is om het brein achter het wapensysteem te doden, maar Von Braun blijft buiten schot. Wel vinden twee ingenieurs en 735 dwangarbeiders de dood. En het bombardement krijgt gevolgen voor de productie van raketten in Duitsland zelf.

Fabriek des doods spuwt raketten uit

Wetend dat de basis in Peenemünde te kwetsbaar is, besluit de nazitop met instemming van Von Braun om de productie van raketten te verplaatsen naar een geheime, ondergrondse installatie bij het plaatsje Nord­hausen in de Harz.

Hier bevindt zich een stelsel van tunnels, een voortvloeisel van de mijnbouwindustrie, en de Duitsers beginnen er met de bouw van een grote lopendebandfabriek, Mittelwerk, die maandelijks 900 raketten moet uitspuwen.

Dwangarbeiders vanuit het concentratiekamp ­Dora-Mittelbau zwoegen in de koude, vochtige onderwereld om de fabriek af te krijgen.

Dag en nacht weergalmen de geluiden van de persluchthamers en de kreten van de gevangenen, die door de wrede SS-bewakers geslagen worden als ze niet meer op hun benen kunnen staan.

Dit is de hel op aarde.

Rond nieuwjaar 1944 rollen de eerste V2-raketten uit de mijn.

Von Braun en zijn collega’s hebben de gebreken van de raket zo veel mogelijk verholpen.

Ze hebben de motor versterkt en het besturingssysteem vernieuwd, en de aerodynamica reageert nu ook goed bij supersonische snelheden. Het terreurwapen is klaar voor de strijd.

Raketregen op Londen

In september 1944 regent het V2-raketten met een springkop van rond een ton op Groot-Brittannië. De V2’s vertrekken van mobiele lanceerplatforms en slaan vijf minuten na de liftoff al in de hele stad in.

De zwaarste aanval op Londen vindt op zaterdag 25 november 1944 plaats als er zonder aankondiging een verblindende lichtflits verschijnt in de winkels vlak bij warenhuis Woolworth. Een tel later klinkt er een oorverdovende knal die alle ramen eruitblaast en muren en vloeren doet trillen.

Voor de klanten en medewerkers is er geen ontkomen aan; het hele gebouw stort in.

Er vallen 168 doden – kinderen en volwassenen – en 123 gewonden bij de aanslag, die Londen trof als een allesverwoestende bliksemschicht. Geen slachtoffer weet wat er gebeurd is, want de raket vliegt sneller dan het geluid en je hoort hem niet vóór hij inslaat.

Als hoofdontwikkelaar weet Wernher von Braun natuurlijk dat de V2 is bedoeld als een terreurwapen van het leger, maar dat had hij graag anders gezien.

De nazi’s vuren zo’n 3500 V2-raketten op geallieerde doelwitten af, maar het nieuwe superwapen kan de krijgskansen niet keren. Aan het eind van de oorlog, in mei 1945, heeft de bouw van de V2 meer mensenlevens gekost dan het aantal oorlogsslachtoffers dat de raket heeft gemaakt.

Rond de 20.000 dwangarbeiders zijn bij de productie omgekomen, terwijl er circa 5500 mensen zijn gedood bij de raketaanvallen.

VS krijgt V2 te pakken

Wernher von Braun geeft zich over aan de Amerikanen, die de beste rakettechnicus ter wereld en zijn deskundige staf maar al te graag het land in laten.

De Amerikanen hopen dat ze via de Duitsers een beslissende voorsprong in de wapenwedloop kunnen krijgen, maar Von Braun heeft heel andere ambities: hij wil het liefst de kunst van raketten bouwen een treetje hoger tillen en de ruimte in gaan – om te beginnen naar de maan.

Onder codenaam Operation Paperclip komen Von Braun en zijn team van ruim 100 raketwetenschappers in september 1945 in het geheim aan bij het militaire oefengebied White Sands in New Mexico.

Het archief over zijn hoogvlieger is al vooruitgezonden; daarnaast duiken er in oktober honderden goederenwagons met V2-onderdelen op die over de Atlantische Oceaan naar de haven van New Orleans zijn gebracht.

Het is zo veel dat alle rangeerterreinen tot 350 kilometer in de wijde omtrek van de stad tot de nok toe gevuld zijn.

Het is echter al gauw duidelijk dat de Amerikanen geen ruimteraketten gaan maken met de Duitse raketonderdelen en wetenschappelijke kennis.

In het oosten dreigt het communisme, en Von Braun en zijn collega’s moeten, net als in nazi-Duitsland, militaire raketten ontwikkelen die de vijand kunnen doden.

De koppige Duitser geeft zich echter niet zomaar gewonnen. Hij probeert zijn nieuwe werkgevers te manipuleren en komt met het ene ongelofelijke ruimteproject na het andere.

Zo presenteert hij in 1954 zijn Project ­Orbiter, dat de eerste satelliet in een baan om de aarde moet brengen, en voor dat doel heeft hij de V2 al doorontwikkeld.

Redstone heet de raket, die krachtiger en nauwkeuriger is dan de V2 en bovendien is uitgerust met een neus die tijdens de vlucht kan worden afgekoppeld om de satelliet in zijn baan te brengen. Ondanks zijn kant-en-klare pakket komt zijn idee er niet doorheen.

Pas als de Duitse raketuitvinder hulp uit onverwachte hoek krijgt, vindt hij gehoor voor zijn ruimtevaartdromen.

VIDEO – Kijk hoe Wernher von Braun zijn visionaire maanplannen ontvouwt op tv:

‘Flopnik’ geeft Von Braun een kans

Op 4 oktober 1957 betreedt de aartsvijand Sovjet-Unie geheel onverwacht het ruimtetijdperk met de lancering van de Spoetnik, ’s werelds eerste satelliet.

Indirect zit Von Braun achter dit hoogstandje van technologie: in de laatste oorlogsuren hebben de Russen een aantal lanceerklare V2’s en detailtekeningen weten te bemachtigen, en het Sovjet-raketprogramma is een voortzetting van de erfenis van de Duitsers.

Maar voor Von Braun en de rest van de VS komt de lancering van de Spoetnik als een klap in het gezicht.

Als de rakettechniek van de Russen zo vergevorderd is dat ze een satelliet in een baan om de aarde kunnen sturen, hebben ze waarschijnlijk ook de technologie om de VS met kernwapens te bestoken, vrezen de deskundigen. De paniek slaat toe bij de Amerikaanse politici, die zich verslagen en machteloos voelen.

TIJDLIJN – Volg de strijd tussen de grootmachten om dominantie in de ruimte:

Ze willen de voorsprong van de Sovjet-Unie zo snel mogelijk goedmaken – hoe eerder hoe beter uiteraard.

De eerste, overhaaste, poging om een satelliet naar de ruimte te sturen is de lancering van de Vanguard-raket in december 1957. Miljoenen Amerikanen volgen op tv live hoe de raket zich een paar centimeter boven het platform verheft – en explodeert tot een rokende schroothoop.

Het oordeel is genadeloos. Men spreekt van ‘Flopnik’ en ‘Kaputnik’, en de wens om de ruimte te veroveren vóór de Russen dat doen, wordt sterker. Dan krijgt Von Braun eindelijk zijn kans.

Op 31 januari 1958 is hij klaar om zijn 21 meter hoge draagraket Jupiter af te vuren, met aan boord de eerste satelliet van de VS, Explorer 1.

De Redstone-­raket is de eerste trap van de Jupiter, en als de uitlaatvlammen uit het slanke, sigaarvormige vaartuig de raketlanceerbasis Cape Canaveral om 22.48 uur in het licht laten baden, houdt iedereen gespannen zijn adem in.

Het internationale aanzien van de VS staat of valt met Von Brauns raket, en wanneer de lancering perfect verloopt en de Explorer 1 na enkele minuten in een baan om de aarde is gebracht, wordt Wernher von Braun – Mister Space Man volgens de pers – tot held van de VS en de hele westerse wereld uitgeroepen.

Gigant moet wereldruim veroveren

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA is in juli 1958 opgericht als reactie op de schok van de Spoetnik.

Daar krijgt de nu gevierde ruimtevorser Von Braun de verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van de grootste raket ter wereld: Saturnus. Hiermee moeten de VS de heerschappij over de ruimte krijgen. Dat is de kern van het geplande ruimtevaartprogramma, dat in 1961 nieuwe hoogten bereikt.

Op 25 mei 1961 verkondigt president John F. Kennedy in een toespraak voor het Congres dat de VS in de nabije toekomst de buur van de aarde bezoeken.

Bij NASA’s afdeling op het Marshall Space Flight Center in Huntsville, Alabama, luisteren Wernher von Braun en zijn staf ademloos naar de presidentiële toespraak op de radio.

Zijn droom kan werkelijkheid worden. Met welhaast onbeperkte middelen en een sterke industrie in de rug kan Von Braun zich wijden aan de constructie van de raket voor het maanlandingsprogramma Apollo.

Om de mens vrij te maken van de zwaartekracht van de aarde en hem zo’n 400.000 kilometer naar de maan te brengen hebben de VS een gigantische, zeer krachtige draagraket nodig, die de 3000 ton ruimteapparatuur met de zogeheten ontsnappingssnelheid van 11,2 km/s of 40.000 km/h kan wegschieten. En daar komt de Saturnus in beeld.

De sleutel tot het overbruggen van de enorme afstand tussen de aarde en de maan is een meertrapsraket die trappen loost naarmate er meer brandstof is verbruikt.

Met dit soort raketten heeft Von Braun­­ al de nodige ervaring: in 1949 heeft hij met succes de eerste echte in zijn soort getest, RTV-G-4 Bumper, met de V2 als eerste trap.

Waar de V2-raket één motor had, heeft de ­Saturnus een ontwerp met meerdere motoren.

De eerste trap heeft er vijf, die niet minder dan 13 ton brandstof per seconde verbruiken en de raket op een snelheid van 8500 km/h brengen.

De tweede trap heeft eveneens vijf motoren en wordt aangedreven door vloeibare waterstof en zuurstof.

Daarmee zit hij na slechts zes minuten op zo’n 25.000 km/h, waarna de derde trap, die één motor heeft, het met twee ontstekingen overneemt.

Bij de eerste ontsteking komt de raket op 28.000 km/h: de snelheid die nodig is om in een baan om de aarde te komen. De tweede stuurt de raket verder naar de maan met de daarvoor vereiste 40.000 km/h.

Apollo 11 op de maan

Op woensdag 16 juli 1969 gonst het in het Kennedy Space Center in Florida van verwachting. Op het platform staat de 111 meter hoge Saturnus V-raket met het ruimtevaartuig Apollo 11 klaar voor vertrek, en terwijl de drie astronauten aan boord hun instrumenten nog eens nakijken, zitten miljoenen mensen wereldwijd aan de buis gekluisterd om de historische gebeurtenis te volgen.

Kennedy – en Wernher von Braun – moeten nu bewijzen dat ze een mens op de maan kunnen zetten.

Vanuit het lanceercentrum volgt Von Braun kalm het verloop van het project. Hij zet zijn koptelefoon op om naar het aftellen te luisteren, en vlak voor de lancering buigt hij het hoofd en bidt hij het Onzevader.

Dan gebeurt het: om 9.32 uur verheft de Saturnus V zich van de aarde in een wolk van witgloeiende gassen en vlammen. Over het lanceerterrein raast een kabaal als van duizenden onweersbuien, zo erg dat de grond ervan trilt.

Het volgende moment verdwijnt Von Brauns gigantische raket met de maanlandingsmodule in een zwarte en oranje vlammenzee, terwijl hij een boog in de lucht boven de Atlantische Oceaan beschrijft.

Vier dagen later, op zondag 20 juli, bereikt de Apollo 11 zijn verre bestemming, en de landingsmodule, ­Eagle, ploft neer in het maanstof. Een paar uur daarna slaat een geëmotioneerde Von Braun op zijn zwart-wit-tv
gade hoe astronaut Neil Armstrong de landingsmodule verlaat, de negen sporten van de ladder af klimt en zijn linkervoet op de onherbergzame maan plant.

VIDEO – Kijk hoe Neil Armstrong een kleine, maar toch enorme stap zet op 20 juli 1969:

Voor de inmiddels 57-jarige Von Braun komt er een jongensdroom uit.

In 1942 kwam zijn baanbrekende V2-raket 85 kilometer de lucht in om op de deur van de ruimte te kloppen, en nu, 27 jaar later, heeft de uit de kluiten gewassen opvolger van de V2 de mens helemaal naar een ander hemellichaam weten te brengen.

‘Het uiteindelijke lot van de mens is niet meer tot deze aarde beperkt,’ barst de visionaire Mister Space Man korte tijd na de maanlanding uit.