Shutterstock
'Oumuamua in de ruimte

Dit zijn de theorieën over ‘Oumuamua

Sinds de ontdekking in 2017 heeft het sigaarvormige ruimteobject 'Oumuamua wetenschappers hoofdbrekens bezorgd. Dankzij nieuwe theorieën hebben we nu een verklaring voor het bijzondere uiterlijk en gedrag van ‘Oumuamua.

Wat is ‘Oumuamua?

‘Oumuamua is een ruimteobject dat op 19 oktober 2017 werd ontdekt toen de Canadese astronoom Robert Weryk aan het werk was bij de Pan-STARRS-telescoop op Hawaii. Hij dacht eerst dat het gewoon om een planetoïde ging, maar het kleine stipje gedroeg zich vreemd.

Het object bewoog zich ongewoon snel en het leek geen elliptische baan te volgen net als andere objecten in het zonnestelsel. Robert Weryk keek naar het juiste stukje hemel op het juiste moment en ontdekte zo als eerste een interstellair object dat zich niet in een baan om onze zon of een andere ster bevond.

De officiële naam van dit mysterieuze ruimteobject is 1I/2017 U1, maar het wordt ook ‘Oumuamua genoemd, wat in het Hawaiiaans 'verkenner' betekent.

Oumuamua gezien door een telescoop

Het kleine stipje met de blauwe cirkel erom is ‘Oumuamua, gezien door diverse telescopen. ‘Oumuamua wordt omringd door zwakke sterren die worden uitgerekt, terwijl de telescopen de bewegingen van ‘Oumuamua volgen.

© ESO/K. Meech et al.

‘Oumuamua was eigenlijk alweer op weg om ons zonnestelsel te verlaten toen hij werd ontdekt. Uit berekeningen van zijn baan blijkt dat hij oorspronkelijk van buiten ons zonnestelsel komt en dat hij vermoedelijk ook niet meer terugkeert. Dit komt onder andere door zijn extreme snelheid.

‘Oumuamua raast namelijk met een snelheid van 300.000 km/h door de ruimte. Dit betekent dat hij niet wordt ‘ingevangen’ door de aantrekkingskracht van de zon en dat hij dus ook geen ellipsvormige baan rond onze eigen ster volgt. In plaats daarvan wordt 'Oumuamua verder de ruimte in geslingerd volgens een zogeheten hyperbole baan.

©

‘Oumuamua is door zijn snelheid een gast in ons zonnestelsel

Planetoïden en kometen hebben doorgaans een snelheid van 70.000 km/h, maar ‘Oumuamua is een echte snelheidsduivel met zijn 300.000 km/h.

Dankzij deze enorme snelheid komt hij niet in een baan rond de zon terecht, maar vervolgt hij zijn reis het zonnestelsel uit, nadat zijn baan werd afgebogen door de aantrekkingskracht van de zon. Afgezien van manen bewegen alle andere objecten in het zonnestelsel zich in meer of mindere mate in een ellipsvormige baan rond de zon.

Wetenschappers dachten eerst dat ‘Oumuamua een merkwaardige komeet was. Na diverse observaties werd echter duidelijk dat ‘Oumuamua geen coma had, wat kenmerkend is voor een komeet.

Een coma is een kegel van verdampt ijs die rondom een komeet ontstaat als het ijskoude oppervlak wordt verwarmd door de zon. Als we een komeet vanaf aarde zien, zien we eigenlijk de coma.

Op basis hiervan concludeerde men dat ‘Oumuamua een planetoïde was. Toen ‘Oumuamua dichter bij de zon in de buurt kwam, begon hij echter te versnellen. Dat is weer abnormaal voor een plantoïde en daarom werd de komeettheorie weer van stal gehaald. In tegenstelling tot planetoïden kunnen kometen versnellen als het ijzige oppervlak verdampt. De afwezigheid van de coma bij ‘Oumuamua bleef echter een mysterie.
Hetzelfde geldt voor de vorm van ‘Oumuamua. Variaties in de lichtsterkte wijzen erop dat ‘Oumuamua langgerekt is en ongeveer 10 keer zo lang als hij breed is. Nooit eerder werd er een hemellichaam waargenomen met deze verhoudingen en ‘Oumuamua is daarom echt op alle mogelijke manieren uniek.

'Oumuamua in de ruimte

Wetenschappers denken dat ‘Oumuamua een karakteristieke sigaarvorm heeft en dat hij een paar honderd meter lang is.

© Shutterstock

Theorieën over ‘Oumuamua

‘Oumuamua verdween in januari 2018 uit het blikveld van de telescopen, maar wetenschappers zijn nog steeds in de ban van het sigaarvormige hemellichaam. Eens in de zoveel tijd duikt er weer een nieuwe theorie op over de oorsprong van ‘Oumuamua.

Dit zijn drie van de meest gangbare theorieën:

1. ‘Oumuamua is een zonnezeil

In 2018 beweerde astrofysicus Avi Loeb van Harvard University dat ‘Oumuamua een kunstmatig object was dat niet door de natuur was geschapen, maar door intelligente wezens. Hij dacht bijvoorbeeld dat ‘Oumuamua ruimteafval was of misschien wel een zonnezeil dat door de straling van de zon werd aangedreven.

Nu krijgt de alientheorie steun van een nieuw onderzoek van 17 augustus 2020. Astrofysici van het Korea Astronomy and Space Science Institute menen dat het feit dat ‘Oumuamua geen coma of staart heeft, betekent dat het object niet op natuurlijke wijze is ontstaan.

Volgens hen kan ‘Oumuamua niet geheel of gedeeltelijk uit waterstofmoleculen (H2) bestaan, zoals sommige onderzoekers denken. H2-objecten zouden op hun reis van hun ontstaansplek naar bijvoorbeeld een ander plantenstelsel worden verwoest door gas, stof, kosmische en interstellaire straling en uiteindelijk sublimatie – het proces waarbij een vast materiaal overgaat naar gas, concluderen de Koreanen.

Andere wetenschappers denken echter dat deze theorie over ruimtewezens niet klopt en dat ‘Oumuamua weliswaar een mysterieus, maar natuurlijk object is.

2. ‘Oumuamua is een actieve planetoïde

In het voorjaar van 2020 kwam een internationaal team van wetenschappers met de theorie dat ‘Oumuamua is ontstaan toen een groter object kapot werd getrokken door een ster. Volgens computersimulaties kan de aantrekkingskracht van een ster een object uiteenrukken in lange, smalle stukken die lijken op de karakteristieke sigaarvorm van ‘Oumuamua.

Deze theorie verklaart meteen ook hoe het komt dat ‘Oumuamua kan versnellen.

Toen ‘Oumuamua werd losgerukt, verdampten de meeste vluchtige stoffen zoals water, vanwege de warmte van de ster. Wellicht bleef er toen echter nog water diep binnenin ‘Oumuamua achter. Toen ‘Oumuamua dichter bij onze zon in de buurt kwam, was die warmte wellicht voldoende om het overgebleven water te laten verdampen en ‘Oumuamua een zetje te geven.

Het team noemde 'Oumuamua daarom een actieve planetoïde.

3. ‘Oumuamua is een ruimte-ijsberg

In juni 2020 presenteerden Amerikaanse wetenschappers van de University of Chicago en Yale University weer een nieuwe theorie - ‘Oumuamua is geen komeet, planetoïde of zonnezeil van buitenaardse wezens, maar een bevroren stuk waterstof, oftewel een ruimte-ijsberg.

Deze hypothese is gebaseerd op sublimatie, een scheikundige term voor de overgang van een stof van een vaste vorm naar damp.

Als bevroren waterstof van een vaste vorm naar damp wordt omgezet, bijvoorbeeld door warmte, kan er een versnelling optreden die vergelijkbaar is met die van ‘Oumuamua. Daarnaast is de versnelling onzichtbaar voor telescopen, omdat sublimatie van waterstof geen licht produceert of reflecteert. De wetenschappers denken dat we daarom niet hebben kunnen zien dat ‘Oumuamua sneller gaat.

De vorm van ‘Oumuamua kan wellicht ook het gevolg zijn van sublimatie, omdat dit proces zorgt voor langzame erosie van het materiaal waarin de waterstof zit opgesloten en er uiteindelijk een dunne, lange structuur overblijft. De wetenschappers achter deze theorie vergelijken ‘Oumuamua met een stuk zeep dat eerst vierkant was, maar door veelvuldig gebruik op een gegeven moment dunner en langwerpig is geworden.

‘Oumuamua kan volgens de wetenschappers zijn ontstaan in een zogeheten galactische moleculaire wolk die onder andere bestond uit bevroren waterstof en die ook de basis vormt voor de geboorte van sterren.

Sonde moet ‘Oumuamua een bezoek brengen
© Shutterstock & claus lunau

Wetenschappers willen ‘Oumuamua bezoeken

Terwijl de planeten, planetoïden en kometen in ons zonnestelsel netjes in een baan rond de zon draaien, vloog het interstellaire object in 2017 ‘Oumuamua overal dwars doorheen. Het object vliegt vlak langs Saturnus als het op weg gaat om ons zonnestelsel te verlaten.

Een groep Britse ingenieurs heeft nu berekend dat het theoretisch mogelijk is om een sonde te lanceren met zo'n hoge snelheid dat deze onze gast binnen een aantal decennia kan inhalen.

De missie heet Project Lyra.

  • Snelheid: 55,6 km/s
  • Lancering: 2033?
  • Aankomst bij ‘Oumuamua: 2052?