Kan er leven ontstaan en gedijen op planeten met een sterke zwaartekracht? Hoe zouden twee zonnen de evolutie beïnvloeden? En hoe overleeft een intelligente beschaving een stervende ster?
Die vragen stelt Netflix in zijn nieuwe documentairereeks Alien Worlds, die de klassieke natuurdocumentaire verplaatst naar de kosmos en schetst hoe het leven zich kan ontwikkelen op planeten buiten ons zonnestelsel.
In de zoektocht naar buitenaards leven richt Netflix zich op vier exoplaneten, elk in een aflevering: een planeet met een sterke zwaartekracht, een tweeledige planeet vlak bij een rode dwergster, een planeet in een baan om twee sterren en een bewoonde planeet rond een stervende ster.
Pionier leidt je rond
De documentaire begint goed met Nobelprijswinnaar Didier Queloz, die in 1995 de eerste exoplaneet vond.
Inmiddels zijn er meer dan 5000 exoplaneten gevonden, en Didier Queloz legt uit hoe wetenschappers er voortdurend nieuwe vinden door licht en schaduw te bestuderen.
Wanneer een planeet langs zijn ster trekt, wordt het licht daarvan een beetje gedimd, en dat is hier op aarde waarneembaar.
NASA’s ruimtetelescoop Kepler is niet meer in gebruik, maar heeft van 2009 tot 2018 verschillende exoplaneten ontdekt met behulp van de zogeheten microlenstechnologie. Als een planeet voor een ster langstrekt, wordt het licht van de ster iets gedimd, gezien vanaf de aarde.
De makers van de serie hebben het verhaal verdeeld in vier afleveringen, die elk de omstandigheden op andere exoplaneten behandelen.
Helaas zijn dit geen echte exoplaneten, dus planeten die we vanaf de aarde hebben waargenomen, maar fantasievoorbeelden.
Twee telescopen brengen exoplaneten dichterbij
TESS spot exoplaneten
In 2018 werd de nieuwste generatie planetenjagers gelanceerd door NASA. De Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) gaat 200.000 sterren op exoplaneten onderzoeken. Wetenschappers schatten dat de ruimtetelescoop zeker 300 aardeachtige planeten zal vinden.
Webb lost Hubble af
In 2021 staat de volgende stap in de zoektocht naar kennis van verre planeten gepland. De James Webb-ruimtetelescoop moet de Hubble vervangen en is zo krachtig dat hij de atmosfeer van exoplaneten kan analyseren – en misschien kan onthullen of ze leven huisvesten.
De serie toont afwisselend adembenemende computergegenereerde beelden van verre planeten en voorbeelden van soortgelijk leven op aarde. Daarbij leggen wetenschappers uit welke natuurkundewetten hier op aarde regeren en hoe het leven zich daaraan aanpast.
Animaties zijn saaie voorbeelden van de aarde
Helaas blijkt al snel dat de serie de meeste tijd op aarde doorbrengt, en niet op de spannende vreemde planeten. Rond 80 procent van de tijd wordt zelfs besteed aan de aardse voorbeelden, terwijl de geanimeerde landschappen telkens worden hergebruikt.
De serie ‘Alien Worlds’ introduceert een groot aantal mogelijke levensvormen en ecosystemen.
Al is de wetenschappelijke uitleg over dieren die op de meest extreme plekken op aarde gedijen goed, informatief en interessant, er is niet altijd een verband met de denkbeeldige voorbeelden van de vreemde planeten.
Prachtige planeten met fouten
Over het algemeen zijn de vier exoplaneten echter mooi en wetenschappelijk geloofwaardig. Netflix vermijdt de meeste fouten die in dergelijke series vaak voorkomen en toont meer realistische voorbeelden dan we gewend zijn.
Op de planeet Atlas maken enorme vliegende wezens elkaar het hof terwijl ze door een extreem dikke atmosfeer zweven en worden achtervolgd door agressieve gasballonnen met tanden.
Op de planeet Janus, waar de ene kant altijd wordt verschroeid door het zonlicht en de andere zich in constante duisternis hult, vechten vijfpotige mierenwezens om de schaarse hulpbronnen door zich aan te passen aan de extreme wereld.
Een voorbeeld van een realistische exoplaneet zie je wanneer je in het tweede deel een planeet bezoekt die in een baan om een rode dwergster draait. De planeet heeft een gebonden rotatie, waardoor de ene kant constant naar de ster wijst, net zoals één kant van de maan altijd naar de aarde is gericht.
Veruit de meeste exoplaneten die we kennen, draaien rond rode dwergsterren. Maar planeten moeten zich heel dicht bij de zwakke, rode sterren bevinden, wil er leven kunnen ontstaan. Bij zo’n korte afstand vertraagt de zwaartekracht de rotatie van de planeet, waardoor de ene kant altijd in het licht baadt en de andere kant donker is. Dit brengt Netflix correct en mooi in beeld.
Wel gaat de serie er makkelijk aan voorbij dat een planeet die zo dicht bij een rode dwergster staat, wordt bestookt met dodelijke straling.
Eenzijdige biosferen zijn versimpeld
De serie stapt ook heel snel in een andere valkuil, net als sciencefictionfilms als Star Wars en Star Trek.
De planeten in zo’n heelal hebben altijd nogal versimpelde biosferen, waarbij de hele planeet bijvoorbeeld een woestijn, een ijsvlakte of één grote jungle is.
Maar van de aarde weten we dat het klimaat een enorme betekenis heeft voor de biodiversiteit, en dat er een enorm verschil is in dieren- en plantenleven tussen Europa en Afrika. De biosfeer op aarde is zeer gevarieerd, dus waarom zou dat ook niet zo zijn op een vreemde planeet?
Een planeet met één atmosfeer en één klimaat zou nooit zo homogeen zijn. Er zouden afwijkingen zijn tussen de polen en de evenaar.
De Star Wars-films hebben veel planeten die uit 100% woestijn, jungle of sneeuw bestaan. Dit is Luke Skywalker op de planeet Tatooine.
Al met al is de nieuwe Netflix-serie wetenschappelijk geloofwaardig, maar hij slaat de plank mis in de verbeelding van buitenaardse werelden. De serie maakt de klassieke fout om iets dat we kennen te vergelijken met iets totaal vreemds en onbekends.
Het was interessanter geweest om de onderzoekers ruim baan te geven en te laten bedenken hoe vreemd het leven in het heelal eruit zou kunnen zien – en dan de aarde te laten voor wat hij is.
