Sinds het Europees Parlement enkele jaren geleden plastic wegwerpproducten, zoals rietjes, heeft verboden, is er een aantal alternatieven op de markt gekomen.
Een daarvan is het papieren rietje, dat minder schadelijk moet zijn voor de natuur en milieu dan de miljoenen plastic rietjes die voorheen dagelijks werden gebruikt.
Maar Belgische onderzoekers stelden onlangs vast dat tot 90 procent van de papieren alternatieven schadelijke stoffen kan bevatten – zowel voor het lichaam als voor het milieu.
Het onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Food Additives and Contaminants, is het eerste in zijn soort in Europa en pas het tweede wereldwijd.
De aanleiding was de ontdekking door Amerikaanse onderzoekers in 2021 van pfas, ook wel ‘eeuwige chemicaliën’ genoemd, in plantaardige drinkrietjes in de VS.
Hierop vroeg een groep onderzoekers van de Universiteit van Antwerpen zich af of hetzelfde geldt in België.
Dus kochten ze 39 merken rietjes van vijf verschillende materialen: papier, bamboe, glas, roestvrij staal en plastic.
De rietjes werden gekocht bij verschillende winkels, supermarkten en fastfoodrestaurants in België en in twee rondes getest op 29 pfas-stoffen.
De analyses toonden aan dat maar liefst 69 procent van de merken pfas bevatten, en dat papieren rietjes de meeste kans hadden om de chemicaliën te bevatten.
De onderzoekers detecteerden deze hardnekkige chemicaliën in 90 procent van de geteste merken, zij het in sterk variërende concentraties.
Slechts één rietje heeft de test doorstaan
Een van de meest voorkomende pfas-stoffen in rietjes is ook een van de best bestudeerde: perfluoroctaanzuur, dat sinds 2020 niet meer gemaakt en toegepast mag worden. En de onderzoekers ontdekten ook trifluorazijnzuur en trifluormethaansulfonzuur.
De bamboerietjes presteerden slechts iets beter dan de papieren rietjes in de test: de onderzoekers vonden naar eigen zeggen pfas in 80 procent van de geteste merken. Bij de plastic rietjes vonden ze de chemicaliën in 75 procent van de gevallen, en bij de glazen exemplaren ging het om 40 procent.
De onderzoekers troffen geen pfas-stoffen in de geteste stalen rietjes.
De wetenschappers benadrukken dat de pfas-concentraties laag waren en dat ze waarschijnlijk een beperkt gezondheidsrisico vormen, omdat de meeste mensen niet zo vaak een rietje gebruiken.
Ze merken echter ook op dat de ‘eeuwige stoffen’ jaren in het lichaam kunnen blijven en zich in de loop der tijd kunnen ophopen.
‘Hoewel kleine hoeveelheden pfas op zichzelf niet schadelijk zijn, kunnen ze de chemische belasting die al in het lichaam aanwezig is, verhogen,’ zegt dr. Thimo Groffen, lid van het onderzoeksteam in een persbericht.
De onderzoekers weten niet of pfas-stoffen aan de producten worden toegevoegd tijdens de productie of dat ze het resultaat zijn van verontreiniging, bijvoorbeeld van de grond waarin de materialen zijn verbouwd of het water dat is gebruikt om ze te produceren.
Verder weten de onderzoekers nog niet of de eeuwige chemicaliën uit de rietjes in de vloeistof terechtkomen.