Stress veroudert het lichaam – maar het tij valt te keren
Wetenschappers hebben factoren geïdentificeerd waardoor we sneller verouderen, maar gelukkig kan de biologische klok worden teruggedraaid.
Natuurlijk is er een geleidelijk chronologisch en biologisch verouderingsproces, maar deze experimenten laten zien dat het verouderingsproces niet altijd één kant op loopt.
De veroudering van dieren en mensen heeft de wetenschap altijd gefascineerd. Maar waar onderzoekers voorheen geloofden dat het een lineair proces was, waarbij het lichaam geleidelijk aftakelde, is er nu een nieuw licht op de zaak geworpen.
Een aantal onderzoeken toont aan dat we een kortdurend verouderingsproces kunnen ondergaan dat kan worden teruggedraaid. Met andere woorden, onze biologische veroudering volgt niet per se onze chronologische leeftijd.
In dit verband is aangetoond dat invloeden van buitenaf het tempo van de biologische veroudering kunnen veranderen.
Maatstaf van biologische veroudering
Stress blijkt het proces te versnellen. Maar de versnelde biologische veroudering die volgt in het kielzog van stressfactoren, kan ongedaan worden gemaakt, volgens een studie gepubliceerd in Cell Metabolism.
Een internationaal team van onderzoekers uit de VS, Zweden en Hongarije keek naar zogeheten DNA-methylering. Dit is een moleculair proces dat de activiteit van DNA verandert zonder de volgorde van de genen zelf te wijzigen.
Hoe meer DNA-methylering, hoe ouder de biologische (epigenetische) leeftijd wordt geschat. Met andere woorden, DNA-methylering fungeert als een soort maatstaf voor biologische veroudering.
Jonge en oude muizen aan elkaar genaaid
Door veranderingen in DNA-methylering bij mensen en muizen te meten in reactie op verschillende soorten stress, konden de onderzoekers duidelijk zien hoe de stressfactoren het organisme verouderden.
In een nogal radicaal experiment voerden de onderzoekers een speciale procedure uit die heterochronische parabiose wordt genoemd. Hierbij worden een jong en een oud dier aan elkaar genaaid en delen ze hun bloedsomloop.
Muizen verouderden maar kort
Vervolgens kunnen de onderzoekers meten hoe de jongere muizen reageren op het bloed van de oudere muizen. Door te kijken naar verschillende markers vonden ze aanwijzingen dat de biologische veroudering van de jongere muizen versnelde.
Nadat de muizen echter weer van elkaar gescheiden waren, keerde het proces terug naar af. De verhoogde DNA-methylering die werd waargenomen toen de dieren aan elkaar waren genaaid, werd vervolgens weer verminderd bij de scheiding.
‘Een toename van de biologische leeftijd als gevolg van blootstelling aan ouder bloed komt overeen met eerder onderzoek op dit gebied,’ zegt Jesse Poganik van het Brigham and Women’s Hospital, Harvard Medical School, die het onderzoek leidde.
Andere stressfactoren verouderen ook
Op basis van deze waarnemingen stelden de onderzoekers vervolgens de hypothese op dat verschillende van nature voorkomende situaties ook veranderingen in biologische leeftijd kunnen uitlokken.
Zoals verwacht ontdekten de onderzoekers dat potentieel stressvolle factoren zoals grote operaties, zwangerschap en ernstige gevallen van COVID-19 de biologische leeftijd van zowel mensen als muizen tijdelijk kunnen verhogen.
Bij traumapatiënten werd bijvoorbeeld direct na acute chirurgische ingrepen een duidelijke en snelle toename van de biologische leeftijd gemeten. De biologische leeftijd keerde echter binnen enkele dagen na de operatie terug naar de uitgangswaarde.
Beter inzicht in het totale verouderingsproces
Met deze experimenten is aangetoond dat veroudering niet zo simpel is als we denken. Natuurlijk is er een geleidelijk chronologisch en biologisch verouderingsproces, maar deze experimenten laten zien dat het verouderingsproces niet altijd één kant op loopt.
‘Belangrijk voor toekomstig onderzoek is om beter te leren begrijpen welke invloed dergelijke kortdurende fluctuaties in de biologische veroudering en vervolgens de terugkeer naar af hebben op de versnelde veroudering gedurende een mensenleven,’ schrijven de onderzoekers in Cell Metabolism.