Het ‘wondermiddel’ was oorspronkelijk bedoeld voor de behandeling van diabetes, maar al snel werd het ingezet in de strijd tegen obesitas, hoewel veel onderzoekers sceptisch zijn.
Nu blijkt dat de zogeheten GLP1-agonisten, die worden verkocht als het geneesmiddel Ozempic, ook kunnen helpen om een ander ernstig probleem te verhelpen: alcoholverslaving.
In verschillende media over de hele wereld vertellen gebruikers van het middel hoe ze plotseling hun interesse in alcohol verloren nadat ze zichzelf het middel, dat het effect van het natuurlijke darmhormoon GLP-1 nabootst, gingen toedienen via injecties.
‘Ik beleefde er helemaal geen plezier meer aan,’ zei de 46-jarige Eva Monson tegen de New York Times over het gevoel dat ze had bij een glas rode wijn.
Ze vertelt aan het medium hoe ze tijdens de coronalockdowns geleidelijk aan een halve fles wijn per dag begon te drinken om te ontspannen en ‘de spanning te verzachten’ – ook al dronk ze daarvoor niet regelmatig alcohol.
Maar toen haar arts haar in augustus 2022 Ozempic voorschreef voor diabetes, verloor ze op wonderbaarlijke wijze haar interesse in alcohol – en vrijwel onmiddellijk.
En de Amerikaanse Eva Monson is lang niet de enige. Naarmate de populariteit van het middel als afslankmiddel toeneemt, treden er veel meer mensen naar buiten met het verschijnsel.
Daarom werken onderzoekers er hard aan om te begrijpen waarom meer gebruikers ervaren wat voor sommigen een positieve bijwerking kan zijn.
Een van de onderzoekers die het meeste weet over dit onderwerp is Anders Fink-Jensen, adviseur bij het Psychiatrisch Centrum Kopenhagen, klinisch hoogleraar aan de universiteit van Kopenhagen en hoofd van het Neuropsychiatrisch Laboratorium.
Samen met arts en promovenda Mette Kruse Klausen heeft hij de eerste klinische studie uitgevoerd om te onderzoeken hoe een op GLP-1 gebaseerd geneesmiddel, in dit geval Exanatide, een alcoholverslaving beïnvloedt.
Zo beïnvloedt alcohol de hersenen
Zelfs één of twee glazen beïnvloeden de hersenen al, en daarmee het lichaam. Binnen enkele minuten na het eerste drankje begint de alcohol de hersenen geleidelijk te verdoven, op dezelfde manier als verdovingsmiddelen.
Tientallen onderzoeken hebben al aangetoond dat muizen, ratten en apen die medicijnen met GLP-1 kregen minder alcohol wilden innemen en minder zin in alcohol hadden dan dieren die de medicijnen niet kregen.
In een onderzoek op apen in het Caribisch gebied zagen onderzoekers hoe de diabetesmedicatie ervoor zorgde dat de apen 25 procent minder alcohol wilden innemen dan apen die de medicijnen niet kregen.
Daarom besloten Anders Fink-Jensen en Mette Kruse Klausen om Exanatide zes maanden lang te testen op een groep alcoholafhankelijke mensen.
Eén groep proefpersonen kreeg de werkzame stof, en de andere groep een niet-werkzame stof – een zogeheten placebomedicijn.
En de resultaten waren opzienbarend.
‘We zagen een significante vermindering in alcoholinname van zo’n 50 procent,’ zegt Anders Fink-Jensen tegen Wetenschap in Beeld.
‘Maar dat gold voor beide groepen,’ voegt de hoogleraar eraan toe.
Er was geen meetbaar verschil in alcoholinname tussen de mensen die een injectie met zoutoplossing hadden gekregen en de mensen die Exanatide hadden gekregen.
Volgens Anders Fink-Jensen zou dat kunnen komen doordat beide groepen om ethische redenen cognitieve gedragstherapie kregen voor hun alcoholverslaving.
Lijkt niet te werken bij mensen met een gezond gewicht
Hersenscans toonden in beide groepen minder activiteit in het beloningscentrum van de hersenen wanneer de deelnemers naar foto’s van alcohol keken.
Bij patiënten die diabetesmedicatie hadden gekregen, was de afname in activiteit echter veel groter.
Anders Fink-Jensen en de rest van het team besloten de resultaten te analyseren aan de hand van specifieke criteria. En hier werd het pas echt interessant.
Het bleek dat deelnemers met een BMI boven de 25 significant minder dronken door de diabetesmedicatie dan de controlegroep.
‘Het lijkt er dus op dat het medicijn alleen werkt bij alcoholverslaving bij mensen met overgewicht,’ legt Anders Fink-Jensen uit.
Waarom dit zo is, weten ze nog niet.
‘Er is een overlap in de hersengebieden die betrokken zijn bij het verlangen naar voedsel en het verlangen naar alcohol, dus misschien ligt daar de sleutel,’ zegt hij.
Vereist veel meer onderzoek
Hij is met een aantal collega’s net een onderzoek gestart om te onderzoeken hoe semaglutide, de werkzame stof in Ozempic, werkt bij alcoholverslaafde mensen met een BMI van boven de 30.
Maar hij benadrukt dat het nog te vroeg is om GLP-1 aan te wijzen als een nieuw wapen tegen verslaving aan alcohol en andere drugs.
We weten dat het werkt bij dieren, maar we hebben nog lang niet aangetoond dat het werkt bij alcoholverslaving bij mensen – hoewel het er interessant uitziet,’ zegt hij.
Als blijkt dat de diabetesmedicatie de verslaving daadwerkelijk kan tegengaan, zou dat volgens de onderzoeker van groot belang kunnen zijn.
‘Het zou groots zijn – we hebben een aantal bestaande medicijnen die het verlangen bij een kleine groep kunnen wegnemen, en disulfiram, maar dat heeft niets te maken met het verlangen zelf. Daarom zou het nuttig zijn om het op de markt te krijgen,’ zegt hij.
Een van de uitdagingen van Ozempic kan echter zijn dat patiënten de medicatie wel voor een langere periode moeten innemen.
Dat zegt Jens Juul Holst, arts en hoogleraar op de afdeling Biomedicine van de universiteit van Kopenhagen, die in 1986 het darmhormoon GLP-1 ontdekte en daarmee de basis legde voor het medicijn waar iedereen het nu over heeft.
‘Een van de redenen dat mensen ermee stoppen is dat het leven zonder eetlust gewoon te naar wordt,’ vertelt hij aan Wetenschap in Beeld.
Anders Fink-Jensen, consulent-arts en klinisch professor psychiatrie aan de Universiteit van Kopenhagen, en zijn collega’s hebben eerder financiering ontvangen van Novo Nordisk, het bedrijf achter Ozempic, om te onderzoeken of GLP-1 obesitas en diabetes bij mensen met schizofrenie kan verlichten. Ze hebben geen geld van het bedrijf ontvangen voor onderzoeken met alcohol.