Harvardprofessor doet al 30 jaar onderzoek naar kankerpreventie: Met simpele tips kunnen we vaak ernstige ziekten voorkomen
We kunnen vaak veel doen om de ziekte te voorkomen – maar veel mensen volgen het simpele maar effectieve advies niet op, zegt de onderzoeker.
De 62-jarige Timothy Rebbeck is al zo lang hij zich kan herinneren geïnteresseerd in de genetische puzzel van de mens: Wat maakt ons ziek en waarom?
En toen de Harvard-onderzoeker uit de VS zich ruim 30 jaar geleden verdiepte in kanker, werd hem één ding steeds duidelijker.
Kanker omvat een breed scala aan ziekten – sommige zijn omgevingsbepaald en andere zijn erfelijk – en wat werkt voor de ene soort kanker, werkt niet per se voor de andere.
Maar veel vormen van kanker worden veroorzaakt door een paar eenvoudige oorzaken, die we mogelijk kunnen voorkomen.
Hier zijn zijn beste tips voor het voorkomen – en vroegtijdig opsporen – van de gevreesde ziekte.
Wat zou iedereen moeten weten over kanker?
Het belangrijkste is dat kanker te voorkomen is. Er zijn effectieve strategieën om te verhinderen dat kanker ontstaat of om kanker vroeg op te sporen, zodat de ziekte behandeld kan worden.
Zelfs als je aanleg hebt voor het ontwikkelen van verschillende vormen van kanker, zijn er veel manieren waarop je je kans om aan kanker te overlijden, kunt verkleinen.
Over de expert ...
- Timothy Rebbeck is hoogleraar kankerpreventie aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health en hoogleraar medische oncologie aan het Dana-Farber Cancer Institute.
- Hij doet al 30 jaar onderzoek naar kanker en preventie.
- In zijn onderzoek heeft hij zich speciaal gericht op preventie van kanker bij mensen met een extreem hoog risico op de ziekte.
Wat kun je concreet doen om je risico op kanker te verkleinen?
De primaire preventie bestaat uit vaccins, omdat veel vormen van kanker worden veroorzaakt door resistente infecties die we kunnen voorkomen. We weten bijvoorbeeld dat het HPV-vaccin onder meer baarmoederhalskanker kan voorkomen, en er zijn ook vaccins tegen onder andere leverkanker.
Een andere effectieve strategie is vermijden. Het lijkt misschien voor de hand liggend, maar rook vooral niet, want roken is de meest voorkomende oorzaak van kanker.
Je moet ook alcohol zoveel mogelijk vermijden, hoewel dit moeilijk kan zijn omdat we alcohol vaak associëren met gezelligheid, en dat geef je niet graag op. Maar tegenwoordig weten we zeker dat alcohol kankerverwekkend is.
Daarnaast worden bepaalde voedingsmiddelen in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker. Dit zijn onder andere bewerkte voedingsmiddelen, vooral vlees – en met name zwartgeblakerd vlees. Tot slot is obesitas een belangrijke risicofactor voor kanker, dus het is ook belangrijk om je gewicht op een gezond niveau te houden.
En dan zijn er nog strategieën voor vroegtijdige opsporing die goed werken. Deze omvatten regelmatige coloscopieën voor darmkanker, mammogrammen voor borstkanker en CT-scans voor longkanker.
Hoeveel wordt bepaald door onze genen?
Alle kankersoorten zijn verschillend, sommige zijn grotendeels omgevingsgebonden, zoals longkanker, die meestal ontstaat door roken en ander tabaksgebruik. Maar al speelt genetica een rol bij de ontwikkeling van de meeste vormen van kanker, dat betekent niet dat je niets kunt doen om te voorkomen dat je ziek wordt.
Denk maar aan vrouwen die mutaties hebben geërfd in een van de twee genen BRCA1 en BRCA2, die een extreem hoog risico op borst- en eierstokkanker met zich meebrengen.
Kanker verliest het van maatmedicijn
Elk geval van kanker heeft zijn eigen kenmerken en als artsen die kennen, kunnen ze de behandeling op maat maken en de kankercellen raken waar het het meeste pijn doet.
Als dit op tijd wordt ontdekt, kunnen we deze kennis gebruiken om de kans van vrouwen op kanker te classificeren – en ze te begeleiden om net even andere dingen te doen dan iemand met een veel lager risico op die bepaalde vorm. Vaak bieden we jaarlijkse controles aan, of het verwijderen van de borsten of eierstokken en eileiders.
Genetica speelt dus een heel belangrijke rol, maar het bepaalt niet of je daadwerkelijk kanker zult krijgen of aan kanker zult overlijden. Het is eerder informatie die we kunnen gebruiken om te begrijpen hoe we de individuele risico’s van mensen het beste kunnen hanteren.
Wat heeft je het meest verrast in je onderzoek?
Ik weet niet of het me per se verrast heeft, maar ik ben heel enthousiast over het vooruitzicht van bloedmonsters die we kunnen testen op allerlei vormen van kanker, nog voordat de symptomen zich voordoen. Dit is een van de boeiendste ontwikkelingen op het gebied van vroegtijdige opsporing van kanker van de afgelopen tijd, en naarmate bloedmonsters meer worden gebruikt, kunnen we kanker veel vroeger opsporen – een radicale verandering.
Wat me ook verbaast: zelfs met de enorme kennis die we tegenwoordig hebben over kankerpreventie zijn er nog steeds veel mensen die de gebruikelijke adviezen in de wind slaan.
Daar kunnen veel redenen voor zijn: gebrek aan kennis, de rompslomp of het ongemak van testen – coloscopieën kunnen bijvoorbeeld ongemakkelijk zijn. En de voordelen van preventie zijn soms moeilijk te begrijpen. De ziekte die we weten te voorkomen, voelen we immers niet.