De belangrijkste tips van een stresswetenschapper én ervaringsdeskundige

Christian Gaden Jensen doet al ruim 15 jaar onderzoek naar stress. Gelukkig kun je zelf veel doen, benadrukt hij, ter voorkoming en ter genezing.

Ga de natuur in als je merkt dat je last hebt van stress, en vertel het de mensen om je heen.

© Shutterstock / Ken Ikeda

Toen Christian Gaden Jensen op zijn 12e begon met mediteren, was hij gefascineerd door de slaapachtige trance waarin sjamanen terecht kunnen komen.

Hij leerde zichzelf aan om elke dag af te sluiten door in zijn eentje op bed te zitten en zijn geest tot rust te laten komen, totdat het zachte kussen hem riep.

15 jaar later kwam Christian als psychologiestudent thuis te zitten met stress toen zijn gezin werd getroffen door een ernstige crisis. Toen hij hulp zocht, stuitte hij op lange wachttijden in de zorg en zorgwekkend weinig aanbod.

Heft in eigen hand

Omdat Christian de kracht van meditatie had ervaren, nam hij het heft in eigen hand en ontwikkelde hij samen met een aantal stresswetenschappers ‘Åben og Rolig’ (open en kalm), een van de succesvolste programma’s in Denemarken voor mensen die leiden aan stress.

Meditatie is een belangrijk onderdeel van het programma, maar dankzij zijn ervaring als onderzoeker aan de Harvard University en als psycholoog, doctor, universitair docent en nu directeur van de Fonden Mental Sundhed (stichting voor geestelijke gezondheid), weet Christian als geen ander dat stress met brede strategieën en op verschillende manieren moet worden aangepakt.

Hij brengt ideeën van verschillende scholen op het gebied van psychologie en meditatie bij elkaar, en Wetenschap in Beeld zet zijn beste adviezen op een rij voor wie stress wil voorkomen of genezen.

***Wat moet iedereen weten over stress?

Dat er allerlei verschillende remedies zijn. Ik kan er niet tegen als iemand een bepaalde techniek aanprijst als ‘hét nieuwe middel’ tegen stress.

Thema: Gezond leven volgens de wetenschap

Wat kun je zelf doen om veroudering tegen te gaan en kanker, stress, dementie en hartproblemen te voorkomen? En is er een recept voor een langdurige relatie of een goede opvoeding? In deze serie artikelen vragen we enkele van de beste onderzoekers en experts op hun vakgebied wat we zouden moeten weten over hun expertise.

Overzicht van de themapublicaties:
31-07 over relaties
03-08 over ouder worden
07-08 over stress
10-08 over de ontwikkeling van kinderen
14-08 over kanker
17-08 over hart- en vaatziekten
21-08 over dementie

Stress betekent in principe gewoon ‘overbelasting’, en die overbelasting kan overal door komen. Door werk, nog steeds de grootste bron van stress, maar ook door een studie, een familiecrisis, geldzorgen, sociale uitsluiting of onrecht en door heftige levensgebeurtenissen zoals ziekte, een scheiding, een faillissement enzovoort.

Daarom is er niet maar één middel tegen stress.

© PR / Christian Gaden Jensen

Over de expert ...

***Wat kun je doen om stress te verlichten?

De afgelopen jaren hebben we onderzoek gedaan naar activiteiten in de natuur en meditatie.

Natuur is gezond voor ons, of het nu gaat om uitzicht op de natuur, een stukje natuur in de stad of tijd doorbrengen in de natuur. Het is een supersimpele manier om je mentale gezondheid en welzijn te versterken.

Maak een wandeling langs het water of in een park. Of maak een wandeling op de parkeerplaats als je toch aan het bellen bent.

Gewoon even naar buiten gaan tijdens het werk kan je welzijn al een boost geven en stress verlagen. Sommige onderzoeken duiden erop dat ongeveer twee uur per week in de natuur genoeg is om effect te hebben.

Dan is er nog meditatie, iets wat al lange tijd wordt gezien als een activiteit die stress voorkomt en verlicht.

Meditatie is een multitool. De belangrijkste dingen die meditatie volgens mij te bieden heeft, zijn ontspanning en meer verbinding met jezelf in een omgeving die niets van je verlangt. Bovendien is meditatie relatief gemakkelijk. En veruit de meeste mensen die het proberen, hebben er op de een of andere manier baat bij.

Meditatie brengt je lichaam in een toestand van ontspanning, die je hartslag en bloeddruk verlaagt, de opname van voedingsstoffen verbetert, de cellen nieuwe energie geeft, de ademhaling rustiger en regelmatiger maakt, de zweetproductie verlaagt en het algehele herstel bevordert.

En doordat je op een opener, kalmere manier in contact komt met jezelf, ga je door meditatie vaak ook meer leven zoals jij dat wilt. Betekenisvoller.

Zo mediteert Christian

  • Concentreer je op je ademhaling – zonder iets te forceren.
  • Zeg het woord ‘open’ tegen jezelf op een inademing en het woord ‘kalm’ op een uitademing (dus in gedachten).
  • Je kunt ook andere woorden kiezen die voor jou zinvol zijn. De precieze woorden maken niet uit, als je ze maar betekenisvol en kalmerend vindt.
  • 10 à 20 minuten is prima in het begin. Kies het aantal keren per week op basis van je stressniveau: Geringe stress: 2-3 keer. Gemiddelde stress: 3-5 keer. Veel stress: 5-7 keer per week – of meer. Eventueel één keer ’s ochtends en één keer ’s avonds.

Het bereiken van die ontspannen toestand is heel erg gezond. Het is goed voor je hersenen, immuunsysteem, focus, humeur en slaap.

Je kunt meditatie, gebed, ontspanning in de natuur of andere activiteiten gebruiken om die gezonde, ontspannen toestand van lichaam en geest op te wekken.

Het nieuwste onderzoek duidt erop dat regelmatig mediteren na verloop van tijd de manier waarop DNA wordt getranscribeerd helpt veranderen, waardoor je cellen beter bestand zijn tegen stress.

Welk advies geef je mensen die last hebben van stress?

Drie adviezen:

  1. Wees er open over. De klassieke fout die iedereen maakt, is wegkijken en het probleem te lang negeren. Praat met jezelf. Houd een dagboek bij. Praat met je partner, een vriend, een collega, een therapeut of je manager. Praat met je vader of moeder. Maar voorkom dat je rondloopt met het gevoel dat je continu moe, futloos of somber bent of lichamelijk klachten hebt, zonder dit met iemand te delen.

  2. Doe dingen die het makkelijker maken om jou te zijn. Alles waar je energie van krijgt, van ontspant of door oplaadt. Elke soort stress gaat op een bepaalde manier over overbelasting. Daarom moet je ontspannen en opladen. Je kunt een film kijken, een eind wandelen, mediteren of een lekkere maaltijd koken. Je kunt matig intensief sporten. Je kunt je meer verdiepen in een hobby of je aansluiten bij een community waar je iets mee hebt. Leg de lat lager en sta jezelf meer toe. Je moet ontspannen, jezelf verwennen en opladen.

  3. Houd bij hoe het gaat. Als je stress niet weggaat of zelfs erger wordt, zoek dan professionele hulp. Ga naar je huisarts of naar een psycholoog. Zorg voor een systematische aanpak. Stress is niet per se een ziekte, maar het kan wel een ziekte worden en grote gevolgen krijgen, in sociaal opzicht en voor je levensstijl. Gaat het de goede kant op? Mooi. Zo niet, zoek dan hulp of denk er zelf goed over na wat je kunt doen of wat ervoor nodig is om weer stappen in de juiste richting te zetten.