‘We worden vaker verkouden in de winter’

Waar

Als je het koud hebt, werkt je immuunsysteem slechter, waardoor je vatbaarder bent voor infecties met allerlei virussen en bacteriën.

Een van de redenen is dat de bloedvaten in de kou samentrekken om niet te veel warmte aan de omgeving te verliezen. Wanneer de doorbloeding vermindert, ontvangen de slijmvliezen van de luchtwegen minder immuuncellen en antistoffen uit het bloed. Hierdoor kunnen verkoudheidsvirussen de aanval van het immuunsysteem ontwijken, zodat ze weefselcellen kunnen infecteren en zichzelf vermenigvuldigen.

Of je verkouden wordt, hangt er echter niet alleen vanaf of het immuunsysteem de aangevallen cellen op tijd kan bereiken. Immunoloog Akiko Iwasaki van de Yale University in Connecticut in de VS toonde in 2015 aan dat de kou het immuunsysteem afremt en minder effectief maakt.

De onderzoeker kweekte onder gecontroleerde omstandigheden cellen van het neusslijmvlies van muizen in het lab en infecteerde ze met het rhinovirus, een van de meest voorkomende verkoudheidsvirussen. Uit de resultaten bleek dat alle afweerstoffen bij 37 graden aanzienlijk efficiënter werkten dan bij 33 graden en dat sommige bij de lagere temperatuur zelfs maar op halve kracht werkten.

Waar

Verkoudheid is niet te genezen met huismiddeltjes, en de vele tips over bijvoorbeeld warme melk met honing hebben geen simpele wetenschappelijke onderbouwing. Maar je kunt je er wel beter door voelen.

Je verliest veel vocht als je neus loopt en je constant moet niezen, en daarom is de beste remedie tegen verkoudheid uitrusten en voldoende drinken.

Je moet echter geen alcohol of cafeïnehoudende drankjes drinken, aangezien deze vochtafdrijvend zijn en het probleem juist verergeren. Sommige wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat honing en melk wel een gunstig effect kunnen hebben op de symptomen van een verkoudheid.

Voor honing geldt dit vooral voor hoest bij kinderen, maar sommige studies hebben ook uitgewezen dat honing het verloop van de verkoudheid verkort en keelpijn vermindert. De resultaten van deze studies lopen sterk uiteen, dus onderzoekers kunnen geen uitsluitsel geven over de effecten van honing.

Het mogelijke effect van melk is te danken aan het gehalte aan het eiwit lactoferrine, dat de natuurlijke immuunrespons van het lichaam tegen virussen stimuleert. De meeste proeven zijn echter uitgevoerd door het eiwit aan proefpersonen toe te dienen in zijn pure vorm of met andere geneesmiddelen. Het is daarom niet zeker of lactoferrine ook effect heeft wanneer het wordt toegediend in een glas warme melk, waarbij de concentratie van het eiwit kan variëren en de verhitting het effect kan verminderen.

Soortgelijke studies zijn uitgevoerd voor vitamine C en gember, maar hier wijzen de resultaten niet op een significant gunstig effect bij verkoudheid.

Niet waar

Verkoudheid wordt overgedragen als een virus van de bovenste luchtwegen van een zieke wordt overgebracht op iemands slijmvliezen in de neus, mond of ogen.

Verkoudheidsvirussen zijn zeer besmettelijk, wat betekent dat een volwassene gemiddeld twee tot drie keer per jaar verkouden wordt, terwijl dit voor kinderen 6-12 keer is. Het virus infecteert het neusslijmvlies, waardoor de neus gaat lopen met een waterige afscheiding die uiteindelijk gelig en stroperig wordt. De afscheiding, in de volksmond snot genoemd, is gevuld met nieuw gevormde virusdeeltjes die anderen kunnen besmetten. Dit kan op drie manieren gebeuren.

Meestal gebeurt het door direct lichamelijk contact van hand tot hand, wanneer een verkouden persoon zijn neus afveegt en de hand schudt van iemand die vervolgens in zijn ogen wrijft.

Indirect contact komt ook voor als virusdeeltjes op een oppervlak, zoals een deurklink, terechtkomen, waarna iemand anders het aanraakt. Verkoudheidsvirussen zijn echter vrij kwetsbaar en zijn buiten het lichaam slechts één tot twee uur besmettelijk.

De derde meest voorkomende manier is door niezen. Wanneer een zieke niest, vliegen er kleine druppeltjes met virusdeeltjes door de lucht en lopen mensen op maximaal twee meter afstand het risico de deeltjes in te ademen en besmet te raken.

De belangrijkste voorzorgsmaatregel tegen verkouden worden, is dus regelmatig je handen wassen of ontsmetten.

Niet waar

Honderden verschillende virussen veroorzaken verkoudheidsklachten.

Verkoudheid is een virale infectie van de bovenste luchtwegen, en terwijl we bijvoorbeeld alleen griep kunnen krijgen van drie nauw verwante virussen – influenza A, B of C plus hun subtypen – kunnen meer dan 200 virussen uit acht zeer verschillende virusfamilies tot verkoudheid leiden.

De reden waarom we over verkoudheid spreken als één ziekte, is dat de virussen grotendeels dezelfde symptomen veroorzaken. Meestal gaat het om keelpijn, een loopneus, hoesten en niezen, maar zelden om koorts, en de symptomen gaan meestal binnen twee tot tien dagen over.

Meestal wordt verkoudheid veroorzaakt door de zogeheten rhinovirussen, maar soms ook door coronavirussen. Dit is echter niet hetzelfde type coronavirus dat de wereld teistert met de coronapandemie, namelijk SARS-CoV-2.

Alle verkoudheidsvirussen infecteren de slijmvliezen van de bovenste luchtwegen, dus de neus, keel, sinussen en het strottenhoofd.

Het virus zelf brengt weinig schade toe aan het geïnfecteerde weefsel en de symptomen van de gewone verkoudheid zijn voornamelijk te wijten aan de ontsteking die het immuunsysteem veroorzaakt in een poging de infectie te bestrijden.

Waar

We kunnen verkouden worden in de zomer, maar het gebeurt veel vaker in de winter. Verder zijn er virussen die ons het hele jaar door ziek maken.

Verkoudheidsvirussen zijn vooral stabiel in de kou en kunnen daarom langer overleven op bijvoorbeeld een deurklink, waardoor de kans op besmetting stijgt.

Een Amerikaanse studie toonde aan dat een van de meest voorkomende verkoudheidsvirussen 91 procent kans heeft om 24 uur te overleven bij een wintertemperatuur van 6 °C. In de zomer, bij 23 °C, daalt de overlevingskans tot 3 procent, en als het virus bij een normale lichaamstemperatuur op de huid zit, is er slechts 0,03 procent kans dat het 24 uur overleeft.

De temperatuur is echter niet de hoofdreden waarom we in de winter het vaakst verkouden worden.

Als het buiten koud en donker wordt, gaan we naar binnen. Dit brengt ons dichter bij elkaar en in nauwer contact met fysieke voorwerpen, zoals deurklinken, afstandsbedieningen en lichtknopjes, die we allemaal aanraken.

Als een verkouden persoon binnenshuis niest, kan het virus urenlang in microscopisch kleine druppeltjes, aërosolen, in de lucht blijven hangen, waardoor andere mensen het risico lopen de druppeltjes in te ademen en besmet te raken.

De luchtvochtigheid is in de winter meestal lager dan in de zomer, zodat virusdruppeltjes langer in de lucht kunnen blijven hangen voordat ze als zeepbellen vergaan.

Je wordt ook sneller verkouden in de winter omdat veel van de virussen die de ziekte veroorzaken in deze tijd van het jaar aanwezig zijn. Hoewel rhinovirussen, de meest voorkomende veroorzakers van verkoudheid, enterovirussen en parainfluenzavirussen niet actief zijn tijdens de donkerste wintermaanden, zijn zij volop aanwezig in de lente en de herfst, wanneer veel mensen een zogeheten zomerverkoudheid oplopen.

Het respiratoir syncytieel virus (RSV), het coronavirus en het influenzavirus, die samen meer dan eenderde van de verkoudheden veroorzaken, zijn daarentegen alleen in de winter actief.