Het immuunsysteem kan soms zo heftig reageren dat het een grotere bedreiging voor de patiënt vormt dan de ziekte die het bestrijdt.
Een van de gevaarlijkste voorbeelden van een overactief immuunsysteem is een cytokinestorm.
Cytokinen zijn een groep signaaleiwitten die het lichaam afgeeft in het kader van een immuunreactie. Cytokinen activeren onder andere verschillende soorten witte bloedcellen en veroorzaken bepaalde symptomen, zoals koorts.
Een cytokinestorm ontstaat als het immuunsysteem overreageert en te veel cytokinen afgeeft, waardoor een zichzelf versterkende reactie ontstaat die op hol kan slaan. Sommige cellen die de cytokinen activeren produceren namelijk zelf ook weer cytokinen.
De hoge concentraties cytokinen kunnen zo’n hevige ontsteking veroorzaken dat het lichaam in shock raakt of er organen uitvallen. Als het bijvoorbeeld leidt tot nier- of leverfalen, kan de patiënt uiteindelijk overlijden.
Overactief immuunsysteem kan dodelijk zijn
Afweer registreert virus
Witte bloedcellen als macrofagen en monocyten zijn de eerste verdedigingslijn van het lichaam. Ze spotten virussen en bestrijden de infectie met o.a. cytokinen.
Cellen versterken reactie
De cytokinen alarmeren de rest van het immuunsysteem. Er worden meer immuuncellen geactiveerd, die ook weer cytokinen produceren. Een gezond lichaam kan die hoeveelheden reguleren.
Cytokinen veroorzaken ontstekingsreactie
Bij sommige mensen slaat de reactie op hol en ontstaat er een cytokinestorm. De cytokinen kunnen zo’n heftige ontstekingsreactie veroorzaken dat de storm dodelijk wordt.
Cytokinestormen komen vooral veel voor bij luchtweginfecties als gevolg van coronavirussen zoals SARS-CoV-2 en het griepvirus.
De Spaanse griep, die in 1918-1919 een pandemie veroorzaakte, was de eerst bekende ziekte waarbij cytokinestormen bijdroegen aan het hoge sterftecijfer.
Het ging vooral mis tijdens de tweede golf in september 1918, toen een op de 40 besmette mensen stierf.
Om te onderzoeken of cytokinestormen hier mede verantwoordelijk voor waren, gaven onderzoekers in 2005 een groep makaken de Spaanse griep.
De resultaten waren duidelijk: het immuunsysteem van de apen sloeg op hol en ze stierven binnen een paar dagen.