Je hart gaat tekeer en je hyperventileert. Het bloed trekt uit je huid weg en je voelt het koude zweet over je rug lopen. Je krijgt kippenvel, je mond is droog en je spieren zijn zo gespannen dat je ervan begint te trillen.
Je lichaam is klaar om te vluchten of te vechten om te overleven, een toestand die ontstaan is door de evolutie van je verre voorouders. Het kan je leven redden in een levensbedreigende situatie, maar voor miljoenen mensen kan de situatie zware gezondheidsproblemen veroorzaken.
70 procent van de Britse volwassenen heeft weleens stress gehad.
De aandoening, bekend als stress, kan ontstaan in gewone dagelijkse situaties – wanneer er een nieuwe mail in je inbox belandt, wanneer je baas in je nek staat te hijgen of wanneer je ineens rood staat.
Stress treft veel Europeanen. Zo bleek uit een onderzoek uit 2018 dat zeker 70 procent van de Britse volwassenen ooit stress heeft gehad, tegenover 64 procent van de Duitse volwassen bevolking.
Vaak is stress tijdelijk, maar sommige mensen krijgen last van de chronische variant: een ernstige aandoening die vitale organen als de hersenen en het hart kan aantasten. Gelukkig kun je chronische stress vroegtijdig signaleren – en zelf veel doen om het te voorkomen of bestrijden.
Het lichaam slaat alarm
De stressrespons van je lijf begint zodra je een potentieel gevaar waarneemt – of het nu een auto is die hard op je afkomt of een niet te overziene taak. De amygdala, het angstcentrum van je hersenen, wordt geactiveerd en stuurt een bericht naar het commandocentrum, de hypothalamus.
Dit orgaan is verantwoordelijk voor het autonome zenuwstelsel, dat onwillekeurige lichaamsfuncties regelt, zoals bloeddruk, ademhaling en verwijding van bloedvaten. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het sympathische en het parasympathische zenuwstelsel.
Het sympathische zenuwstelsel is als het gaspedaal in een auto, dat je lichaam laat reageren. En het parasympathische zenuwstelsel is de rem die je lichaam laat ontspannen als het gevaar is geweken.
Het autonome zenuwstelsel bereikt het grootste deel van het lichaam en stuurt organen, bloedvaten en zweetklieren aan.
Stress ontstaat door grote activiteit in het sympathische zenuwstelsel. Via de zenuwverbindingen regelt het stelsel dat de bijnieren het hormoon adrenaline uitpompen. Zo ontstaat een kettingreactie van veranderingen in het lichaam.
Het bloed trekt van de huid naar een paar belangrijke inwendige organen. De hartslag neemt toe en de ademhaling wordt sneller om de spieren en hersenen van meer zuurstof te kunnen voorzien. De suiker- en vetvoorraden geven hun inhoud vrij, zodat je lijf vol energie zit.
Dit alles gebeurt in een fractie van een seconde en je hele lichaam staat op scherp, al vóór de hersenen klaar zijn met het verwerken van de gewaarwordingen die de reactie uitlokken. Dan bereidt de hypothalamus zich voor op de volgende fase. Het hersencentrum scheidt nu meer van het stresshormoon cortisol af uit de bijnieren, waardoor de intense toestand langer aanhoudt.
Stress ontstaat in het dagelijks leven
Een van de meest voorkomende oorzaken van hoge cortisolspiegels bij volwassenen is werk dat je boven het hoofd groeit – al is de stressrespons ooit ontstaan om je te weren bij fysieke bedreigingen, zoals een aanval van een leeuw, nu slaat hij aan bij een heel ander soort bedreiging.
Wat je als een bedreiging ervaart, de stressfactor, hangt onder meer af van je persoonlijkheid, balans, capaciteiten, middelen en normen. Sommige mensen ervaren een nieuwe mail bijvoorbeeld als een stressfactor waardoor hun hart gaat bonzen, hun ademhaling versnelt en hun handen gaan zweten.
Niet alleen je werk, ook je financiën kunnen bijvoorbeeld stress veroorzaken. En bij kinderen leidt mishandeling, een scheiding of verwaarlozing tot stress.
Stressfactoren zijn vaak onvoorziene gebeurtenissen die je op de proef stellen. Zoals gezegd: werk dat je boven het hoofd groeit, of verwachtingen die ingaan tegen je wensen en normen.
Het parasympathische zenuwstelsel kan de stressreactie vaak temperen als de dreiging voorbij is, maar bij sommige mensen gebeurt dat niet. Zij krijgen dan chronisch verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol, wat hun lijf op de lange termijn van binnenuit opvreet.
Hormonen maken het lichaam kapot
Tijdelijke stress zul je wellicht ervaren als heilzaam, omdat je zintuigen en focus in belangrijke situaties erdoor op scherp staan. Maar chronische stress is een constante toestand en allesbehalve heilzaam voor het lichaam.
Chronische stress kan zich op diverse manieren uiten. Veel symptomen zijn het gevolg van de veranderingen die in het lichaam optreden als de stresshormonen op hol slaan. Zo trekt het bloed van het maagdarmkanaal en de ledematen naar belangrijkere organen, wat na verloop van tijd kan leiden tot verstopping en koude handen en voeten.
Hartkloppingen, pijn op de borst en ademhalingsproblemen zijn typische symptomen die samenhangen met de verhoogde activiteit van het hart en de longen. Vermoeidheid en slaapproblemen zijn ook klassieke tekenen van stress door een overactieve hypothalamus, die naast het aansturen van de stressrespons ook belangrijk is voor het regelen van ons dag- en nachtritme.
De acute symptomen van stress vallen echter in het niet bij de langetermijngevolgen die de stoornis kan hebben.
Stress maakt je oud
Chronische stress tast de afweer aan die je DNA beschermt – met als resultaat dat je sneller veroudert. Gelukkig kan therapie de trend keren.
Veel immuuncellen zijn gevoelig voor stresshormonen, en langdurige stress kan leiden tot een aangetast immuunsysteem met een gering vermogen om wonden te helen en je te beschermen tegen infecties.
Verhoogde cortisolspiegels houden ook verband met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, ofwel doodsoorzaak nummer één. Cortisol verhoogt hartslag, bloeddruk en cholesterolgehalte, factoren die allemaal kunnen bijdragen tot hart- en vaatproblemen.
Stress tast ook de hersenen aan. Zo tasten hoge cortisolniveaus de geheugencentra aan, en met name ons ruimtelijk [geheugen], dat plaatsen en voorwerpen herkent. Studies met ratten tonen aan dat cortisol het kortetermijngeheugen beïnvloedt doordat het aantal zenuwverbindingen in de prefrontale cortex afneemt.
Chronische stress draagt ten slotte bij aan de ontwikkeling van verschillende soorten kanker en insulineresistentie, en versnelt het verouderingsproces van het lichaam. Gelukkig kun je ingrijpen voordat het zo uit de hand loopt.
Stressbehandeling zonder medicijnen
Stress wordt meestal niet met medicijnen behandeld, tenzij de ziekte zo erg wordt dat hij uitgroeit tot een depressie en er antidepressiva aan te pas moeten komen. Maar artsen zullen eerder maatregelen aanbevelen waardoor je met stress in het dagelijks leven kunt omgaan.
De eerste stap is het ontspannen van lichaam en geest. In ernstige gevallen van stress ben je geestelijk en lichamelijk zo gespannen dat je geen energie hebt om de problemen het hoofd te bieden, en daarom is ontspanning een voorwaarde voor de rest van de behandeling.
Een aantal ontspanningstechnieken kan het lichaam helpen te relaxen, terwijl meditatie of praten met een psycholoog geestelijke rust kan brengen.
Praten met een psycholoog kan helpen om de hoeveelheid stresshormonen in je bloed te verlagen.
De volgende stap is het identificeren van de stressoorzaken, zoals problemen op het werk of in je persoonlijke leven. Dan komt de laatste stap van het traject: het oplossen van je problemen. Zo kan een psycholoog manieren voorstellen om de onderliggende oorzaken van de stress aan te pakken, of je helpen om zelf met je problemen om te gaan.
Een goede techniek om de oorzaken aan te pakken is cognitieve therapie. Die biedt je een heel andere kijk op jezelf, je capaciteiten en je gevoel van eigenwaarde, zodat je een positiever beeld van jezelf krijgt. Het resultaat is dat je situaties die voorheen aanleiding gaven tot stress op een heel andere manier interpreteert.
Uiteindelijk kun je je baas misschien in je nek voelen hijgen zonder dat je hele lichaam zich voorbereidt op een gevecht om te overleven.
LEES MEER:
[DOE-HET-ZELFGIDS: VIJF TIPS VAN DE WETENSCHAP OM STRESS TE BESTRIJDEN].(https://wibnet.nl/geneeskunde/ziektes/gids-zo-overwin-je-je-stress)