Het hart van David Bennett deed het niet meer. De 57-jarige Amerikaan was volledig afhankelijk van een machine die zijn bloed van zuurstof voorzag en het rondpompte in zijn lichaam. Alleen een baanbrekende nieuwe behandeling kon zijn leven redden.
Net als 126 miljoen landgenoten leed Bennett aan hart- en vaatziekten. Elk jaar overlijden ruim een miljoen Amerikanen hieraan – één per halve minuut.
De artsen van David hadden echter andere plannen met hun patiënt. Ze wilden een controversiële methode uitproberen die nog nooit eerder op mensen was toegepast: zijn hart zou worden vervangen door een genetisch gemodificeerd varkenshart.
Op 7 januari 2022 kreeg de Amerikaan David Bennett als eerste mens ter wereld een hart van een genetisch gemodificeerd varken.
De nieuwe behandeling was niet goedgekeurd door de gezondheidsautoriteiten, maar de artsen kregen toch groen licht, omdat Bennett geen andere opties meer had.
Deze situatie wijst op een algemeen gebrek aan wapens in de strijd tegen hart- en vaatziekten.
Alle onderzoeksresultaten op dit gebied waren lange tijd zeer positief. Cholesterol werd geïdentificeerd als een van de voornaamste boosdoeners en nieuwe stamcelbehandelingen lieten veelbelovende resultaten zien. Helaas is gebleken dat deze vorderingen deels op leugens berusten.
Onderzoekers moesten helemaal opnieuw beginnen en Bennetts operatie was de eerste stap.
De grootste killer ter wereld
18 miljoen sterfgevallen – meer dan 30 procent van alle sterfgevallen wereldwijd – zijn het gevolg van hart- en vaatziekten. Daarmee zijn ze onbetwist de grootste killer ter wereld.
Ter vergelijking: de op één na grootste killer, kanker, treft ongeveer 10 miljoen mensen. De verhouding tussen de twee varieert per locatie. In verschillende Noord-Europese landen houden ze bijvoorbeeld gelijke tred.
Hart- en vaatziekten zijn vooral dodelijk onder ouderen. Onder jongeren zijn de meest voorkomende doodsoorzaken ongevallen, zelfmoord en drugsmisbruik.
DOE DE TEST: Bekijk de belangrijkste doodsoorzaken in jouw leeftijdscategorie
Voornaamste doodsoorzaak verschilt per land
Bij hart- en vaatziekten hebben we het over aandoeningen aan het hart en de bloedvaten. De meest voorkomende zijn ischemische hartziekte, waarbij de hartspieren te weinig zuurstof krijgen, en trombose in de hersenen. David Bennett leed aan hartfalen, waarschijnlijk door een ernstige ischemische hartziekte.
De meeste hart- en vaatziekten ontstaan als vet uit de bloedbaan zich ophoopt in de bloedvaten. Het stolsel, plaque genoemd, maakt het bloedvat nauwer waardoor er minder bloed door kan. Als het stolsel blijft groeien, raakt het bloedvat volledig geblokkeerd of scheurt het, waardoor elders bloedproppen ontstaan.
Vet verstikt de hartspieren
1. Vet hoopt zich op in het hart
Vetafzettingen (plaque) groeien in de kleine bloedvaten van het hart. Plaque vermindert de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de hartspieren en kan pijn op de borst veroorzaken, afhankelijk van de grootte en de locatie.
2. Plaque groeit en scheurt
Plaque die kan groeien, remt de bloedtoevoer af en kan scheuren. Er komen dan schadelijke stoffen en vetten vrij. Dit zorgt weer voor bloedpropjes en voor algemeen zuurstofgebrek en celdood in het hart.
3. Hart faalt en sterft
Het gebrek aan zuurstof kan het hartritme verstoren of de hartspieren zo verzwakken dat ze moeite hebben het bloed rond te pompen in het lichaam. In het ergste geval stopt het hart helemaal en helpt alleen een acute behandeling.
Wetenschappers dachten lang dat een eetpatroon met veel verzadigd vet een van de belangrijkste oorzaken van hart- en vaatziekten was. Volgens de theorie leidt verzadigd vet tot veel cholesterol in het bloed, dat zich ophoopt in de bloedvaten.
Het verband tussen cholesterol en hart- en vaatziekten wordt door velen gezien als wetenschappelijk bewezen en veel medicijnen zijn erop gebaseerd. Steeds meer wetenschappers hebben echter hun twijfels bij deze theorie.
Nieuw onderzoek toont aan dat mensen met een zeer hoog cholesterolgehalte langer leven dan mensen met een zeer laag gehalte.
De onderzoeken die een verband legden tussen cholesterol en hart- en vaatziekten, zijn opnieuw onder de loep genomen en men denkt dat resultaten werden gemanipuleerd – bijvoorbeeld doordat alleen cijfers werden geselecteerd die de theorie ondersteunden.
Critici wijzen er ook op dat nieuwe studies aantonen dat mensen met een zeer hoog cholesterolgehalte langer leven dan mensen met een zeer laag gehalte.
De cholesteroltheorie is echter nog niet van tafel. Er is veel degelijk onderzoek naar gedaan en veel wetenschappers denken nog steeds dat cholesterol een grote boosdoener is. De kritiek betekent echter dat onderzoekers een stap terug moeten doen en andere opties moeten overwegen – opties die tot nieuwe geneesmiddelen kunnen leiden.
Varkens kunnen levens redden
Als onderzoek naar cholesterol een doodlopende weg is, hebben wetenschappers een alternatieve route nodig. De meest veelbelovende lijkt tot nu toe te leiden naar stamcellen.
In 2001 toonden Amerikaanse onderzoekers aan dat beschadigde muizenharten met stamcellen konden worden gerepareerd. Het experiment ontketende een golf aan nieuwe experimenten.
Helaas waren de resultaten verzonnen en het enthousiasme voor stamcellen is nu zo goed als verdwenen.
De wetenschap moet echt helemaal opnieuw beginnen. Gelukkig zijn er allerlei nieuwe ideeën, waaronder het plaatsen van genetisch gemodificeerde varkensharten zoals bij David Bennett.
Normaal gesproken zou ons immuunsysteem een orgaan van een andere diersoort aanvallen, maar uit het varkenshart waren enkele genen verwijderd die normaal ons immuunsysteem zouden triggeren.
Niemand wist echter zeker of de aanpassing een hevige immuunreactie bij Bennett zou voorkomen. Dus wachtten artsen en wetenschappers na de operatie in januari 2022 in spanning af.
De procedure verliep boven verwachting en de situatie van Bennett verbeterde aanmerkelijk. Al snel kon hij beginnen met revalideren.
Helaas stierf hij twee maanden later – naar het schijnt als gevolg van een onontdekt virus in zijn nieuwe hart. Die twee maanden waren echter langer dan hij anders nog zou hebben geleefd en zijn verhaal biedt hoop.
Dat Bennett het zo lang overleefde met een varkenshart toont aan dat de methode de potentie heeft om miljoenen mensen met ernstige hartziekten te redden. Belangrijker is echter dat het de weg vrijmaakt voor andere vernieuwende wapens tegen ’s werelds voornaamste killer.