De wereld is verdeeld over drie laagjes stof.
Er zijn mensen die beweren dat mondkapjes op dit moment het belangrijkste wapen zijn in de strijd tegen corona. Anderen vinden dat ze inbreuk maken op onze grondrechten, terwijl niet eens is bewezen dat ze werken.
Wij kijken wat de wetenschap zegt over mondkapjes.
1. Beschermen mondkapjes tegen het coronavirus?
Eerst waren veel landen terughoudend om mondkapjes te adviseren in verband met de bestrijding van het coronavirus SARS-CoV-2, omdat uit onderzoek niet duidelijk bleek of ze wel of niet werkten.
Maar nu heeft een grootschalige analyse gekeken naar de onderzoeksresultaten in 172 wetenschappelijke artikelen over het effect van mondkapjes bij SARS-CoV-2, en naar 44 andere onderzoeken naar vergelijkbare virussen zoals MERS en SARS.
De conclusie is duidelijk: met een mondkapje loop je gemiddeld 85 procent minder kans dat je besmet raakt met corona.
De beste kwaliteit – de zogenoemde FFP3-maskers of ademhalingsbescherming – is het veiligst en vermindert het risico op besmetting met wel 96 procent.
Andere maskers – die we 'mondkapjes' noemen – verkleinen het risico met 67 procent, en ook zelfgemaakte mondkapjes kunnen besmetting voorkomen.
Daarom beweert de Amerikaanse gezondheidsorganisatie CDC dat een mondkapjesplicht in de openbare ruimte het COVID-19-virus in de VS binnen vier tot acht dagen zou uitroeien.
De meta-analyse geeft echter ook aan dat zelfs de allerbeste maskers niet alle virusdeeltjes kunnen tegenhouden.
In Azië droegen veel mensen snel een mondkapje, zoals hier in Hongkong.
Het nut van mondkapjes blijkt uit de praktijk
Mondkapjes zijn in combinatie met andere maatregelen om verspreiding tegen te gaan, getest op echte mensen in alledaagse situaties. En de statistieken spreken duidelijke taal.
Vier onderzoeken benadrukken het effect van mondkapjes, respectievelijk op landelijk en stedelijk niveau, in een ziekenhuis en bij een kapper.
2. Welk mondkapje moet ik gebruiken?
Maskers zijn er in alle soorten en maten: van de effectieve FFP-maskers tot zelfgemaakte stoffen exemplaren. Sommige soorten beschermen voornamelijk jezelf, terwijl andere vooral de mensen in je omgeving beschermen tegen besmetting.
Het coronavirus heeft een gemiddelde doorsnede van 0,125 micrometer – een micrometer is een duizendste millimeter.
Zelfs de allerbeste mondmaskers kunnen zulke kleine deeltjes niet tegenhouden, maar het coronavirus zweeft nooit alleen door de lucht.
De deeltjes zitten op druppeltjes speeksel of microscopische aerosolen, en die zorgen ervoor dat het virus zich van persoon tot persoon verspreidt.
En die druppels en aerosolen worden – in meer of mindere mate – tegengehouden door mondmaskers.
Er bestaan drie soorten maskers:
- Ademhalingsbescherming – ook wel FFP-maskers genoemd
- Chirurgische maskers – de bekende mondkapjes
- Stoffen maskers
Niet alle maskers zijn hetzelfde. Je hebt ademhalingsbeschermingsmaskers, mondkapjes en stoffen maskers.
Welk mondmasker heb je nodig? Dit zijn de drie soorten
De meeste mondkapjes bestaan uit drie lagen van verschillende materialen. Hoe effectief ze zijn wordt onder andere bepaald door de gebruikte materialen en de dichtheid.
In tegenstelling tot ademhalingsbeschermingsmaskers sluiten mondkapjes niet perfect aan op je gezicht, en dus kunnen speekseldruppeltjes nog steeds naar binnen en buiten komen.
In laboratoriumtests is aangetoond dat ademhalingsbeschermingsmaskers het meest effectief zijn, maar uit praktische experimenten is gebleken dat mondkapjes even goed beschermen.
En een zelfgemaakt mondkapje is beter dan niets, blijkt uit diverse coronagerelateerde onderzoeken.
In een nieuw onderzoek uit de VS heeft men gekeken hoeveel speekseldruppels de verschillende soorten mondkapjes tegenhouden.
FFP-maskers en medische mondkapjes hielden het allergrootste deel van de druppels tegen, maar alle geteste maskers – met uitzondering van een fleece sjaal – hielden tenminste de helft van de druppels tegen.
Zie hier waarom je een sjaal niet als mondkapje kunt gebruiken:
Hoe meer groene lichtpuntjes, hoe meer deeltjes er door werden gelaten bij: geen masker, een katoenen masker, een medisch mondkapje en een fleece sjaal.
De WHO raadt zelfgemaakte maskers alleen aan als er een tekort aan mondkapjes is en als de overige coronamaatregelen worden opgevolgd.
Ook moet je ervoor zorgen dat je zelfgemaakte mondkapjes op de juiste manier gebruikt.
3. Wat is de juiste manier om een mondkapje te gebruiken?
Je mag medische mondkapjes maar één keer gebruiken, en je mag ze niet op je hoofd, om je hals of om je pols dragen, omdat er dan virusdeeltjes op kunnen komen.
De WHO en gezondheidsinstanties van 160 landen verplichten of adviseren de bevolking om mondkapjes te dragen op plaatsen met een verhoogd besmettingsrisico of als het onmogelijk is om gepaste afstand te houden, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer of de supermarkt.
Uit onderzoek blijkt dat virusdeeltjes met name op de voorkant van het mondkapje komen te zitten, en dus is het heel belangrijk om ze op de juiste manier te gebruiken.
Anders loop je het risico dat mondkapjes het virus verspreiden, in plaats van tegenhouden.
Zo gebruik je een mondkapje
De WHO heeft richtlijnen opgesteld, die beschrijven hoe je een mondkapje op de juiste manier gebruikt.
Voorbereiding
Was je handen goed voordat je een mondkapje omdoet.
Opzetten
Zorg ervoor dat de gekleurde kant van het mondkapje naar buiten wijst, trek de metalen strip over je neus en de touwtjes achter je oren.
Aanpassen
Zorg ervoor dat het mondkapje je mond en neus volledig afdekt, en dat het goed aansluit aan de zijkant.
Gebruik
Raak de voorkant van het mondkapje niet aan. Doe het mondkapje af met de elastiekjes of touwtjes.
Weggooien
Gooi het mondkapje in de vuilnisbak en was daarna je handen goed.
Stoffen mondkapjes kun je opnieuw gebruiken, maar je moet ze na gebruik echt grondig wassen en drogen.
4. Hoe koop ik het juiste mondkapje?
De CE-markering geeft aan dat het mondkapje voldoet aan de Europese regels voor beschermingsmiddelen. De markering houdt onder andere in dat de fabrikant technische documentatie beschikbaar heeft gesteld en het product heeft laten testen door een door de EU erkende, externe partij.
FFP3-maskers bieden waarschijnlijk de beste bescherming, maar om te voorkomen dat er een tekort aan deze maskers ontstaat, adviseert de WHO dat ze vooral gebruikt worden door medewerkers in de gezondheidszorg en bepaalde risicogroepen.
Stoffen maskers worden alleen geadviseerd in noodgevallen.
Voor dagelijks gebruik zijn medische mondkapjes van het type I, II en IIR het meest effectief – en voldoen ruimschoots, mits de overige maatregelen, zoals regelmatig de handen wassen en afstand houden, in acht worden genomen.
Europese autoriteiten hebben in maart 34.000 valse of niet-goedgekeurde mondkapjes in beslag genomen. Deze maskers zijn niet effectief en kunnen in het ergste geval bijdragen aan de verspreiding van het virus.
Als je een mondkapje koopt, moet je erop letten dat:
- medische mondkapjes voorzien zijn van een CE-markering.
- de mondkapjes in een ongeopende verpakking zitten, met een gebruiksaanwijzing in jouw taal. Het is niet toegestaan om mondkapjes los te verkopen.
- je weet wie de mondkapjes gemaakt heeft. Dat zou duidelijk op de verpakking moeten staan. Ook moeten er een zogenoemd lot-nummer en referentienummer op staan, zodat het product geïdentificeerd kan worden.
5. Kan ik ziek worden van een mondkapje?
Het internet staat vol met samenzweringstheorieën over de mogelijke gevaren van mondkapjes.
Zo wordt beweerd dat ze zorgen voor zuurstoftekort en een verhoogde CO2-waarde in het bloed, en tot ophoping van vloeistof of het ontstaan van schimmels in de longen.
Voor deze beweringen is echter geen enkel bewijs.
Mondkapjes zijn ontworpen om zuurstofmoleculen binnen, en CO2 buiten te sluiten, en tegelijkertijd grotere deeltjes tegen te houden.
In een onderzoek, waarbij onder zorgpersoneel een uur lang regelmatig de hartslag, het zuurstof- en CO2-gehalte in het bloed, en vochtophoping in de longen werden gemeten, zagen wetenschappers geen verschil tussen de medewerkers die wel en geen mondkapje droegen.
Kijk welk effect zes verschillende mondkapjes hebben op het zuurstofgehalte van het bloed:
Er is echter een onderzoek dat aangeeft dat ongeveer een derde van de mensen die gedurende een langere tijd een FFP3-masker dragen, last kan krijgen van hoofdpijn.
Ook krijgen sommige mensen last van hun huid.
De meeste landen hebben regels opgesteld voor hoe lang medewerkers ademhalingsbeschermingsmaskers mogen dragen.
De WHO adviseert om FFP3-maskers niet langer dan vier uur achter elkaar te dragen.