Negen maanden.
In zo’n korte tijd hebben wetenschappers van het Gamaleja-instituut in Moskou een vaccin tegen COVID-19 ontwikkeld, getest en in massa geproduceerd – als hun preparaat zoals aangekondigd in oktober op de markt komt.
Ter vergelijking: het ontwikkelen van een vaccin tegen mazelen in de jaren 1960 duurde vier jaar, wat te boek staat als de tot nu toe snelste productie van een vaccin.
De eerste vaccins tegen COVID-19 breken hoogstwaarschijnlijk alle records, maar een jaar zal het zeker duren, zo verwachten de meeste zorgautoriteiten.
De grote vraag is: is het Russische tijdpad wetenschappelijk überhaupt haalbaar?
Vaccinatiemethode is bekend
Het zogeheten vectorvaccin van de Russische wetenschappers bestaat uit een onschuldig virus, een vector, waaraan een gen is toegevoegd dat het immuunsysteem moet leren om het gewenste virus aan te vallen.
Meer dan 25 andere teams doen ook proeven met vectorvaccins.
Zo werkt een vaccin
Eerste immuunrespons
Een vaccin bestaat uit dode of levende delen van een virus of bacterie. Het immuunsysteem reageert erop door antistoffen tegen de ziekte op te bouwen, plus geheugencellen, die de ziekte onthouden voor een volgende keer.
Tweede immuunrespons
Als het lichaam het virus of de bacterie nogmaals tegenkomt, herkent het immuunsysteem de indringer meteen en worden de antistoffen aangemaakt die hem bestrijden.
De Russische methode is in theorie wetenschappelijk mogelijk, maar de voortgang is moeilijk te controleren, want de wetenschappers hebben hun resultaten niet openbaar gemaakt.
Testfasen zijn versneld
Het ontwikkelen van een vaccin begint in het laboratorium met tests op onder meer proefdieren. Deze stap heeft bijvoorbeeld het Amerikaanse Moderna overgeslagen.
Om goedgekeurd te worden voor gebruik moet een geneesmiddel drie klinische testfasen op mensen doorlopen.
- Fase 1: Test op bijwerkingen
- Fase 2: Test op gunstige werking
- Fase 3: Test voor effectiviteit op grote schaal
Het Russische vaccin heeft volgens het persbureau TASS deze drie fasen doorlopen en is goedgekeurd door de autoriteiten.
Van de overige circa 140 vaccins die wereldwijd in ontwikkeling zijn, zijn er slechts drie begonnen aan fase 3-proeven, die onder normale omstandigheden een jaar duren.
Zeldzame bijwerking kan 100.000 mensen treffen
Het Russische vaccin moet dan ook hier en daar een wetenschappelijke sluiproute hebben genomen, en er zijn berichten dat de onderzoekers het op zichzelf hebben getest.
Vanwege de versnelde procedure wordt het vaccin in veel landen waarschijnlijk niet goedgekeurd. Er bestaat onzekerheid over bijwerkingen op de lange termijn, de beschermingsgraad is niet duidelijk en er is een kans dat het vaccin de pandemie verergert – zoals gebeurde met een SARS-vaccin bij muizen.
Als slechts één op de 10.000 mensen ernstige bijwerkingen ondervindt, zullen er 100.000 slachtoffers zijn als het vaccin aan een miljard mensen wordt toegediend. Daarom zijn fase 3-tests zo belangrijk – en zo tijdrovend.
Het Russische vaccin moet volgens plan in het Midden-Oosten verkocht gaan worden.