Een simpele bloedstaal kan binnenkort kanker vaststellen bij patiënten die de eerste symptomen nog niet eens hebben opgemerkt.
De methode is de afgelopen 13 jaar ontwikkeld door een internationaal onderzoeksteam en is een langverwachte mijlpaal binnen het kankeronderzoek.
De doorbraak bestaat uit een test, PanSeer genoemd, die in een bloedstaal vijf veelvoorkomende vormen van kanker kan opsporen: in de maag, slokdarm, dikke darm, longen en lever. De test kan voor toekomstige kankerpatiënten het verschil tussen leven en dood betekenen.
Patroon duidt op kankerrisico
De nieuwe test heeft een ander uitgangspunt dan ander kankeronderzoek, want hij richt zich op gezonde personen.
De onderzoekers hebben bloedstalen van 123.000 gezonde Chinezen verzameld die geregeld een gezondheidscheck ondergingen.
Bij circa 1000 proefpersonen werd na het begin van het onderzoek in 2007 kanker geconstateerd. Daarmee hadden de onderzoekers gegevens van deze personen uit de periode vóór ze de eerste symptomen opmerkten.
Tijdlijn: Zo ontstaat kanker
Een cel verandert
De cel kan plotseling gaan woekeren en luistert dan niet meer naar normale groeisignalen.
Cel slaat op hol
De cel repareert nieuwe mutaties in de genen niet meer, wat het risico verhoogt dat er ook gevaarlijke mutaties ontstaan.
Cel wordt onsterfelijk
Een mutatie maakt de cel onsterfelijk, waardoor het lichaam hem niet kan doden. De gemuteerde cellen hebben zich nu ontwikkeld tot een tumor.
Bloedvaten worden gevormd
De tumor bouwt nieuwe bloedvaten om aan genoeg zuurstof voor het kankerweefsel te komen, zodat hij nog verder kan groeien.
Lichaam wordt overgenomen
Kankercellen van de tumor trekken via de bloedbaan door het lichaam, waar ze nieuwe organen binnenvallen en uitzaaiingen vormen.
Bij de test wordt DNA van bloedcellen geïsoleerd, waarna 500 punten in de genetische code worden doorgenomen.
Die punten kunnen blootstaan aan een verschijnsel dat methylering heet, waarbij chemische verbindingen – zogeheten methylgroepen – zich op de DNA-strengen afzetten en genen en hun activiteit uitschakelen.
Methylering kan plaatsvinden op punten in het DNA die de lichaamseigen afweer tegen tumoren reguleren. In deze gevallen kunnen die specifieke punten volgens eerdere onderzoeken op kanker duiden.
De twee witte bolletjes illustreren methylering van een DNA-streng, wat tot kanker kan leiden.
Die punten worden ingevoerd in een machine learning-algoritme: een computerprogramma dat steeds slimmer wordt en eventuele patronen in de methylering opspoort.
Op basis daarvan berekent het algoritme een resultaat dat de kans op een beginnende tumor bepaalt.
PanSeer wist 91 procent van de gevallen van kanker op te sporen tussen één en vier jaar voordat de personen de eerste symptomen opmerkten.
Bloedtest kan routine worden
In de vroege fase, voordat de kanker zich heeft uitgezaaid, werkt kankertherapie beter en zijn tumoren makkelijker weg te snijden.
Het is daarom belangrijk om de diagnose zo vroeg mogelijk te stellen, en de onderzoekers hopen dat PanSeer in de toekomst deel zal uitmaken van een routinecheck bij de dokter.
In eerste instantie willen de onderzoekers risicogroepen testen, zoals ouderen, mensen met kanker in de familie, rokers en alcoholisten.