Wat is griep?
Griep is een terugkerende virusziekte die de bovenste luchtwegen aanvalt.
Onder de symptomen van griep vallen:
- Hoge koorts
- Gewrichts- en spierpijn
- Hoesten
- Keelpijn
- Koude rillingen
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Loopneus
De symptomen van griep lijken daarom op de symptomen van het coronavirus, maar het verloop van de griep is meestal milder, vooral onder gezonde mensen jonger dan 65 jaar.
Griep komt in principe in bepaalde seizoenen voor, en daarom is er elk jaar aandacht voor het zogenoemde seizoen met griep, dat in de winter steeds in golven van een paar weken optreedt.
Het griepseizoen begint gewoonlijk in oktober, en dan komt ook de griepprik van dat jaar beschikbaar.
Het is nog onbekend welke typen griep in 2021 dominant zullen zijn, en daarom weten gezondheidsinstanties ook nog niet hoe effectief het vaccin tegen griep zal zijn.
Influenza A zit achter de ergste epidemieën
Er zijn drie hoofdsoorten griep:
- Influenza A: de heftigste symptomen
- Influenza B: iets mildere symptomen
- Influenca C: de mildste symptomen
Achter de ergste griepepidemieën zit de zogeheten influenza A. Dit type griep is vooral gevaarlijk omdat het vele varianten kent, die jaar na jaar veranderen om langs het immuunsysteem te kunnen glippen.
Op het oppervlak van de virusdeeltjes zitten de eiwitten hemagglutinine, H, en neuraminidase, N. Aan de variant ontleent het virus zijn naam, zoals H1N1, de meest voorkomende variant. Maar de eiwitten van het virus kunnen zeer snel muteren, waardoor ze iets van uiterlijk veranderen.
Elk jaar heeft het lichaam daardoor te maken met een nieuw type griep, dat het immuunsysteem daarom ook moeilijk kan herkennen en bestrijden.
Influenza A zat o.a. achter de varkensgriep-epidemie (H1N1) in 2009. Geschat wordt dat tot wel 575.400 mensen eraan zijn gestorven.
De oorzaak is dat de antistoffen die het lichaam bij een infectie van griep vormt, op maat zijn gemaakt om bepaalde gebieden op de H- en N-eiwitten te vinden, maar dat geldt niet per se voor de gemuteerde variant van de griep.
Artsen ontwikkelen elk jaar een vaccin ter bestrijding van de virusvarianten die vroeg in het seizoen worden aangetroffen en dus de meeste kans maken om tot griep-epidemieën uit te groeien.
Als de artsen de juiste varianten van griep kiezen, biedt het vaccin dat jaar een goede bescherming tegen de griep. Maar het jaar daarop werkt het niet meer: dan heeft de griep weer een nieuwe vermomming.
Griep is een meestervermommer
De griep muteert elk jaar en leidt daarmee het immuunsysteem om de tuin. Zelfs jaarlijks inenten helpt niet tegen besmetting.
Eiwitten bepalen het type griep
Griepvarianten ontlenen hun naam aan de variant van de twee eiwitten H en N op de buitenste schil, zoals H1N1.
Kleine details van de griep veranderen
Van jaar tot jaar kunnen details in de eiwitten van de schil muteren, waardoor het lichaam de griep niet herkent.
Griep heeft een sleutel nodig
Een variant van griep kan slechts cellen besmetten wanneer receptoren op de cel passen bij de eiwitten van het virus.
Vaccin tegen griep 2020/2021
In Nederland wordt sinds 2019 voornamelijk een zogenaamd quadrivalent vaccin gebruikt, dat werkt tegen twee typen influenza A en twee typen influenza B.
Als het vaccin tegen griep de juiste grieptypen aanvalt, zal het vaccin bij jonge, gezonde mensen tot wel 90 procent bescherming bieden tegen griep. Voor personen die ouder zijn dan 65 jaar is de effectiviteit lager. Dat komt onder andere doordat hun immuunsysteem vaak slechter werkt.
Het vaccin tegen griep beschermt vanaf twee à drie weken na de inenting, en blijft ongeveer zes maanden werken. Daarom is het een goed idee om je in het begin van de herfst te laten vaccineren tegen griep, omdat het seizoen met griep vaak van oktober tot februari duurt - en soms zelfs tot mei.
Je kunt het vaccin tegen griep zelf halen bij je arts of apotheek. Mensen boven de 60 en/of in de risicogroep krijgen het vaccin tegen griep gratis.
Universeel griepvaccin is mogelijk in aantocht
Met behulp van een computeralgoritme identificeerden wetenschappers vier gebieden in het griepvirus die niet variëren tussen de verschillende typen en die bovendien niet vaak muteren.
Ze ontwikkelden een vaccin, FLU-v, dat de T-cellen van het immuunsysteem activeert en voor deze gebieden traint.
Met het nieuwe vaccin zijn klinische tests uitgevoerd bij mensen, en vooral het laatste experiment is opvallend. Bij de 175 proefpersonen verbeterde de afweer significant ten opzichte van de controlegroep. En het effect was zelfs zes maanden na toediening nog meetbaar.
Na deze veelbelovende resultaten worden er nu meer tests uitgevoerd met FLU-v. Zo zullen we erachter komen of dit middel de verschillende griepvirussen die elk jaar miljoen mensen besmetten, de das om kan doen.
Hoe lang duurt de griep?
De griep duurt meestal een week, maar met de naweeën van griep kun je nog weken zoet zijn.
Dag 1-2: Besmet met griep
Hatsjoe! Je collega heeft niet eens de tijd om haar hand voor haar mond te houden, want een wolk speekseldruppeltjes schiet naar buiten met meer dan 100 km/h.
In die druppeltjes zitten miljoenen virusdeeltjes, die het kantoor door vliegen op zoek naar het volgende slachtoffer, dat over een paar dagen zelf in de lappenmand zal liggen met griep.
Zo werkt besmetting met griep
Griep verspreid door niezen
De virusdeeltjes verlaten het zieke lijf in een grote groep om de kans op besmetting te vergroten. Twee weken na besmetting word je ziek.
Griep reist in druppels
De deeltjes reizen in snotdruppels die 1 meter kunnen afleggen. Sommige liften mee op piepkleine druppeltjes, aerosolen, die urenlang kunnen rondzweven.
Griep infecteert nieuw slachtoffer
De griep bereikt nieuwe luchtwegen, waar het zich vermeerdert in de slijmvliescellen. Hoe meer deeltjes, des te groter de kans op griep.
Dag 3-7: Griep valt aan
De eerste halte voor binnendringende virusdeeltjes bestaat uit cellen in de slijmvliezen in neus en keel.
Het virus gebruikt het productieapparaat in de cel om virusdeeltjes bij te maken. Die verspreiden de infectie naar cellen dieper in de luchtwegen.
Maar dat gaat niet zonder slag of stoot.
Als het virus met de griep een cel treft, herkennen gevoelige eiwitten daarop meteen het vreemde uiterlijk van het deeltje. De eiwitten sturen een waarschuwing over de aanval naar de kern van de cel, die dan gif uitscheidt.
Tegelijk zendt de cel een signaal uit dat witte bloedlichaampjes in het immuunsysteem activeert. Zogeheten T-cellen en natuurlijke killercellen vergiftigen de besmette cellen en voorkomen dat de griep zich vermeerdert en de ziekte zich verspreidt.
Als het lichaam eerder dat type griep heeft gehad, weet het al welke antistoffen de griep kunnen stoppen. Maar als het virustype onbekend is, gaat de strijd langer door. Dan moet het lichaam eerst een nieuwe antistof uitvinden die past bij het binnendringende griepvirus.
De afweer is belastend voor het lichaam en lokt symptomen uit, zoals een loopneus, koorts en pijn. De griep is uitgebroken.
Strijd tegen de griep maakt je lichaam ziek
De strijd van het lichaam tegen griep veroorzaakt symptomen als een loopneus, hoesten en koorts. De virusdeeltjes moeten het opnemen tegen het immuunsysteem om zich te kunnen verspreiden. Hun strijd is de oorzaak van de meeste symptomen van griep.
Lichaam zweet de griep uit
Het eerste wapen van de afweer tegen de griep is het verhogen van de temperatuur tot 38-39 graden koorts. De warmte vertraagt het werk van het griepvirus in het lijf.
Signalen geven je pijn
De witte bloedlichaampjes coördineren de strijd tegen griep met signaalstoffen (cytokinen). De signalen activeren de pijnzenuwen, waardoor griep kan leiden tot spierpijn in de ledematen.
Strijd van de afweer vermoeit
De strijd van het lichaam tegen griep kost bakken energie, dus je wordt moe en moet meer slapen.
Snot reinigt de luchtwegen
De neusslijmvliezen scheiden snot uit, dat griepvirusdeeltjes wegspoelt en hun weg naar binnen blokkeert.
Week 2-3: Naweeën van griep
Na een week heeft het immuunsysteem de griep er meestal wel onder.
Maar de strijd tegen griep heeft sporen nagelaten, waardoor symptomen als opgezette slijmvliezen, gewrichtspijn en vermoeidheid nog zeker twee weken kunnen aanhouden.
De griep zorgt er ook voor dat je snel een andere ziekte oppikt. Als de immuuncellen zich op één vijand (griep) richten, zien ze soms andere virussen en bacteriën over het hoofd.
Een gevolgziekte als longontsteking kan levensgevaarlijk zijn, maar bij de infectie van griep kunnen de aangevallen cellen ook te sterk reageren en zo veel gifstoffen uitscheiden dat er een cytokinenstorm ontstaat: een overdreven immuunrespons die op een hevige allergische reactie lijkt.
Die storm kan het mechanisme zijn achter enkele van de dodelijkste griep-epidemieën, zoals de Spaanse griep in 1918.
Wat helpt tegen griep?
Omdat griep een virusziekte is, werken antibiotica niet. In ernstige gevallen wordt de griep behandeld met een speciaal antiviraal medicijn.
In veruit de meeste gevallen kan griep echter het beste bestreden worden met rust, veel vocht en koortswerende en pijnstillende medicijnen zoals paracetamol.