Je genen bepalen voor een groot deel hoe oud je wordt, maar ze bepalen niet je lot. Hoe lang je leeft, wordt bepaald door de wisselwerking tussen genen en omgeving, en volgens onderzoekers heeft je omgeving drie keer meer invloed op je levensduur dan je genen.
Er kunnen allerlei dingen in je omgeving gebeuren waar je geen vat op hebt, zoals ongelukken en rampen, maar er zijn ook een aantal dingen die je wel in de hand hebt. Dus als je durft, kun je nog vele jaren aan je leven toevoegen.
In deze gids kijken we naar de meest voorkomende doodsoorzaken in elke leeftijdsgroep en geven we je adviezen om ze te vermijden. Als je het advies opvolgt – en verder geluk hebt met je genen en het vermijden van ongelukken – maak je een goede kans om de 100 te halen.
- De cijfers in het artikel gelden voor Scandinavië en komen uit een database die is samengesteld door de Universiteit van Washington.
0-4 jaar
Kleine kinderen zijn kwetsbaar
Top 3 doodsoorzaken
- Ziekte bij zuigelingen en trauma’s door vroeggeboorte: 17-28 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Aangeboren afwijkingen en chromosoomfouten: 13-25 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Wiegendood: 1,6-3,0 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
De zuigelingensterfte in Noord-Europa is relatief laag. De meeste sterfgevallen onder jonge kinderen in Scandinavië houden verband met complicaties bij de geboorte of vroeggeboorte. Wereldwijd zijn luchtweginfecties de grootste doodsoorzaak onder zuigelingen, goed voor 671.928 sterfgevallen per jaar of 101 sterfgevallen per 100.000 kinderen.
De dood vermijden
Niet alle geboorteafwijkingen en complicaties kunnen worden vermeden, maar het risico kan wel worden verminderd, waardoor de kans op een gezonde baby toeneemt. Zwangere vrouwen moeten sigaretten, alcohol en drugs vermijden, en een gezonde levensstijl volgen met een BMI onder de 30 en extra vitamine B9 – foliumzuur – innemen. Een foliumzuursupplement kan het risico van geboorteafwijkingen met wel 70 procent verminderen.
5-9 jaar
Kanker treft jongere kinderen
Top 3 doodsoorzaken
- Hersenkanker: 0,7-1,2 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Aangeboren geboorteafwijkingen en chromosoomfouten: 0,7-1,3 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Verkeersongevallen: 0,6-0,8 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Kanker wordt gezien als ouderdomsziekte, maar het is ook de voornaamste doodsoorzaak onder kinderen tussen de 5-9 jaar. Niet alleen in Scandinavië, maar ook in de rest van Europa en in Noord-Amerika en Azië. De twee meest voorkomende vormen zijn hersenkanker en leukemie (bloedkanker). Gelukkig overleven veel kinderen het, ongeveer 80%.
De dood vermijden
Onderzoekers hebben geen verband gevonden tussen levensstijl en kanker bij kinderen. De ziekte is daarom moeilijk te vermijden. Een andere veelvoorkomende doodsoorzaak, verkeersongevallen, is wel te voorkomen. Bestuurders die op hun telefoon kijken, veroorzaken vaker auto-ongelukken, dus dit moet worden aangepakt. Te hard rijden en rijden onder invloed – twee andere veel voorkomende oorzaken van verkeersongevallen – moeten ook worden aangepakt.
10-24 jaar
Jongeren sterven onnatuurlijke dood
Top 3 doodsoorzaken
- Zelfmoord: 5,9-6,7 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Verkeersongevallen: 3,8-4,4 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Drugsmisbruik en overdoses: 2,3-3,0 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Onder jongeren tussen 10-24 jaar is zelfmoord de meest voorkomende doodsoorzaak. Dit geldt vooral voor mannen; zelfmoord komt bij hen ruim twee keer zo vaak voor als onder vrouwen. Ook in de andere categorieën, verkeersongevallen en drugsgerelateerde sterfgevallen, zijn mannen sterk oververtegenwoordigd vergeleken met vrouwen.
De dood vermijden
Onder mensen die aan zelfbeschadiging doen en zelfmoord plegen is het aandeel tieners en twintigers erg hoog. Onderzoekers hebben geprobeerd de oorzaken hiervan te achterhalen en komen tot de conclusie dat depressie, pesten, een onrustige opvoeding en stress risicofactoren zijn. Zoek hulp als je een van deze dingen meemaakt – praten en een behandeling kunnen het risico op zelfmoord verminderen.
25-34 jaar
Drugs halen het verkeer in
Top 3 doodsoorzaken
- Zelfmoord: 15 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Drugsmisbruik en overdosis: 9,3-10 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Kanker: 6,3-10 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Zelfmoord is de belangrijkste doodsoorzaak in de leeftijdsgroep van 25-34 jaar. Verkeersongevallen worden ingehaald door drugs en kanker. Ook hier zijn mannen verantwoordelijk voor het merendeel van de sterfgevallen door zelfmoord en drugsmisbruik. Kanker treft vrouwen echter heel hard en in deze leeftijdsgroep is borstkanker de grootste boosdoener.
De dood vermijden
Uit onderzoek blijkt dat het drugsgebruik van jonge volwassenen voor een deel te maken heeft met de mensen om hen heen. De houding tegenover en toegang tot drugs onder familie en vrienden, en een cultuur die drugs verheerlijkt, spelen een belangrijke rol in de perceptie van drugs door jongeren. Voorlichting over drugs kan het risico op drugsmisbruik verminderen.
35-49 jaar
Kankergevallen nemen toe
Top 3 doodsoorzaken
- Kanker: 18-60 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Hart- en vaatziekten: 6,8-28 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Zelfmoord: 11-19 doden per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Kanker is de voornaamste doodsoorzaak onder mensen tussen 35-49 jaar. De meest voorkomende vormen in deze leeftijdsgroep zijn borstkanker, huidkanker, baarmoederkanker, eierstokkanker, schildklierkanker, zaadbalkanker en darmkanker. Hart- en vaatziekten staan in deze leeftijdsgroep op twee en zelfmoord staat op plek drie.
De dood vermijden
Leefstijl speelt een rol bij kanker en dat betekent dat je de kans op kanker kunt verkleinen. Stop met roken en verminder je alcoholgebruik. Beoefen een sport, houd je BMI op peil en eet in het algemeen gezonde en gevarieerde voeding met veel vezels en weinig rood vlees. Gebruik ook zonnebrandcrème om je huid tegen uv-straling te beschermen en laat je inenten tegen het HPV-virus ter preventie van baarmoederhalskanker.
50-69 jaar
Het hart krijgt het zwaar
Top 3 doodsoorzaken
- Kanker: 278-297 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Hart- en vaatziekten: 136-147 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Maag- en darmziekten: 38-42 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Zowel kanker als hart- en vaatziekten zijn zeer frequente doodsoorzaken in deze leeftijdsgroep. Hart- en vaatziekten komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen – mogelijk omdat het vrouwelijk geslachtshormoon een beschermende werking heeft, maar dit verdwijnt na de menopauze. Onder diabetici zijn vrouwen kwetsbaarder voor hart- en vaatziekten dan mannen.
De dood te vermijden
Voldoende lichaamsbeweging maakt het hart sterker en voorkomt hart- en vaatziekten. Met 150 minuten matige tot intensieve lichamelijke activiteit per week verminder je het risico van hart- en vaatziekten met 14 procent. Stoppen met roken helpt ook, want roken beschadigt de bloedvaten. Gezonde voeding met weinig verzadigd vet en veel plantaardige vezels vermindert het risico van hart- en vaatziekten met 31 procent.
70-99 jaar
Kwetsbare hersenen
Top 3 doodsoorzaken
- Hart- en vaatziekten: 1751-2184 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Kanker: 1169-1378 sterfgevallen per 100.000 mensen.
- Alzheimer en dementie: 203-1006 sterfgevallen per 100.000 mensen.
Risico van overlijden
Onder ouderen staan kanker en hart- en vaatziekten nog steeds op één en twee, maar ook alzheimer en andere vormen van dementie zijn nu een belangrijke doodsoorzaak. Dementie treft vooral vrouwen – tweederde van alle gevallen is vrouw. Dit valt te verklaren doordat mannen over het algemeen korter leven dan vrouwen en dus niet lang genoeg leven om dementie te ontwikkelen. Onderzoekers denken echter ook dat de genen van vrouwen een rol spelen.
De dood vermijden
Dementie ontstaat wanneer hersencellen giftige eiwitten beginnen af te scheiden die de cellen langzaam doden. Er is momenteel geen remedie, alleen geneesmiddelen die de symptomen kunnen verlichten. Onderzoekers denken dat je de ziekte kunt proberen te voorkomen; zo is voldoende slaap belangrijk, zodat hersenen zich kunnen ontdoen van gifstoffen. Lichamelijke activiteit lijkt ook te helpen tegen dementie.
100+ jaar
3 tips om 100 jaar te worden
De kans dat iemand die in 1920 werd geboren, ouder wordt dan 100 is slechts 1-2%. Kinderen die nu worden geboren, hebben volgens sommige analyses ruim 30% kans om die mijlpaal te bereiken. Als je de 100 wilt halen, volg dan deze drie tips.
1. Stoppen met roken voegt tien jaar toe
Roken kan hart- en vaatziekten en kanker veroorzaken. Niet-rokers leven gemiddeld tien jaar langer dan rokers. Als je voor je veertigste stopt met roken, daalt de kans om te sterven aan ziekten die met roken te maken hebben met wel 90 procent.
2. Bewegen voegt vijf jaar toe
Onderzoek toont aan dat voldoende lichaamsbeweging de kans op bijvoorbeeld diabetes en hart- en vaatziekten met wel 30 procent verlaagt. Lichaamsbeweging kan je dus extra jaren opleveren – atleten leven vaak 5,5 jaar langer dan anderen.
3. Vis en vezels voor een langer leven
Mensen die ouder worden dan 100 hebben goede darmbacteriën en dat is waarschijnlijk te danken aan hun dieet. Onderzoekers denken dat een zogeheten mediterraan dieet, rijk aan plantaardige vezels, vis en noten, je leven kan verlengen.