De Amerikaanse president Joe Biden volgt het voorbeeld van zijn voorganger en eist dat de Chinese autoriteiten voor eens en voor altijd duidelijkheid scheppen over de oorsprong van het coronavirus.
De aanleiding is een gelekt rapport dat suggereert dat het virus door mensen gemaakt kan zijn.
Bewering: COVID-19 is gemaakt in een Chinees laboratorium
De oorsprong van het virus SARS-CoV-2 is een van de grootste en belangrijkste open vragen in de huidige pandemie.
In 2020 stelden de Chinese autoriteiten dat een virus van een vleermuis kon zijn overgesprongen op een ander organisme op de Huanan Seafood Market in Wuhan.
Daarnaast deden er complottheorieën de ronde, die suggereerden dat het virus was ontwikkeld als biologisch wapen in een laboratorium op 14 kilometer afstand van de vis- en vleesmarkt in Wuhan.
Toen was het antwoord: Nee, nee en nog eens nee.
Maar na een bezoek aan China in januari concludeerde een delegatie virusdetectives van de WHO dat de markt vermoedelijk niet de bron was, waarmee de oorsprong opnieuw een raadsel was.
Een recent rapport blaast de theorieën nieuw leven in.
Feit 1: Viruslab is extreem goed beveiligd
De berichten komen van een anonieme bron, die lid was van de regering van de voormalige president Donald Trump. Het rapport blies de geruchten over een ‘lablek’ meteen nieuw leven in.
Vooraanstaande Republikeinen in de VS zien het rapport als bewijs dat het virus uit een laboratorium afkomstig is.
De twijfel is ontstaan doordat een hoop gegevens op dit moment niet openbaar zijn. Dat heeft geleid tot theorieën dat het virus:
– ofwel kunstmatig is gemaakt in een laboratorium als biologisch wapen.
– ofwel per ongeluk is ontsnapt.
Volgens prominente virologen zijn er geen aanwijzingen dat het virus kunstmatig is. Als het als wapen gemaakt was, zouden verdedigingsmechanismen ontbreken omdat virussen uit een lab die doorgaans niet hebben. Het genoom zou ook sporen vertonen van andere virussen, die in SARS-CoV-2 waren aangebracht. Dan blijft er een mogelijkheid over dat de Chinezen een voor de wereldwijde wetenschap onbekende techniek hebben gebruikt, maar dat is pure speculatie.
Op basis van de nu bekende informatie kunnen we niet uitsluiten dat het virus in het laboratorium is ontstaan en per ongeluk is ontsnapt. Er is echter een aantal argumenten tegenin te brengen.
Ten eerste stelt de hoofdonderzoeker van het lab op het gebied van vleermuisvirussen, Shi Zhengli, in een interview met het wetenschappelijke tijdschrift Science dat het lab de laatste 15 jaar drie aan SARS verwante coronavirussen heeft geïsoleerd en opgeslagen. Deze delen niet meer dan 79,8 procent van hun volledige genoom met SARS-CoV-2.
Bij virussen spreken we bij een verschil van 20 procent van verre verwanten. Het coronavirus dat de pandemie veroorzaakt heeft, accumuleert maar zo’n twee mutaties per maand in zijn 30.000 ‘letters’ lange genetische code.
Ten tweede hebben de drie onderzoekers zich niet aan de voorschriften gehouden als ze op hun werk besmet zijn geraakt. Het lab is een van de ruim 50 faciliteiten wereldwijd met bioveiligheidsniveau 4 (BSL-4).
Dat houdt onder meer in:
- Medewerkers dragen drukpakken in het laboratorium.
- De lucht wordt door zeer fijnmazige filters gepompt.
- Water en afval van proeven worden gesteriliseerd onder hoge temperaturen en druk.
Elk BSL-4-laboratorium wordt jaarlijks getest door een onafhankelijke partij. Het lab in Wuhan is opgebouwd en wordt gerund in samenwerking met universiteiten in de VS en Frankrijk.
Het hoge veiligheidsniveau is echter geen garantie dat medewerkers niet met SARS-CoV-2 besmet zijn geraakt. Bovendien waarschuwde de Amerikaanse ambassade in Peking dat het personeel in het lab onvoldoende opgeleid was.
Ten derde is het volgens medisch ecoloog Peter Daszak eenvoudigweg statistisch onwaarschijnlijk dat personeel van een BSL-4-lab besmet is geraakt met een dodelijk virus.
Zijn onderzoeken wijzen erop dat 3 procent van de mensen die dicht bij grote vleermuiskolonies wonen antistoffen hebben tegen vleermuisvirussen. Dat houdt in dat tussen de 1 en 7 miljoen mensen in Zuidoost-Azië jaarlijks besmet raken met een vleermuisvirus.
De kans dat ‘patiënt 0’ een van de circa zes medewerkers van het lab in Wuhan was die met vleermuisvirussen werkten, is bijna nul.
Feit 2: Virus ontstond lang voor eerste berichten uit China
Volgens kritische geluiden is de timing van de veronderstelde besmetting van personeel met COVID-19 verdacht. Pas op 31 december 2019 waarschuwde China de wereld voor het virus.
Maar door een momentopname van virusdeeltjes van verschillende patiënten te vergelijken, hebben wetenschappers de ‘moleculaire klok’ teruggedraaid en vastgesteld wanneer het genoom van de deeltjes identiek was.
Hun onderzoek toont volgens hen aan dat het virus zeker twee maanden eerder ontstond.
Of de labmedewerkers echt COVID-19 onder de leden hadden, is moeilijk te zeggen. Volgens het gelekte rapport lijken de symptomen op die van COVID-19, maar ook op die van ‘andere veelvoorkomende seizoensgebonden ziekten’.
Ze kunnen dus COVID-19 hebben gehad, maar ook een flinke verkoudheid.
Het overzicht laat zien hoe vaak de verschillende symptomen van corona, verkoudheid en griep zich voordoen.
Volgens Shi Zhengli van het laboratorium is het bloed van alle medewerkers in de lente van 2020 getest op sporen van een eerdere SARS-CoV-2-besmetting. Er werden geen antistoffen gevonden.
In theorie kan het labpersoneel in november met COVID-19 besmet zijn geraakt. Maar zelfs als dat zo is, is nog niet bewezen dat de epidemie uit het superlaboratorium afkomstig is.
Feit 3: Beschikbare gegevens wijzen niet op het lab
De Amerikaanse president Joe Biden heeft zijn inlichtingendiensten 90 dagen gegeven om de zaak te onderzoeken. Ondertussen zegtl het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken dat China alle bekende gegevens over het virus openbaar heeft gemaakt.
De directie van het lab is bereid mee te werken, net als toen de delegatie coronaspeurneuzen van de WHO het land bezocht. Toen gaf het lab echter geen inzage in zijn gegevens.
Maar terwijl inlichtingen en data foutief kunnen zijn, liegt erfelijk materiaal niet.
De conclusie die op dit moment te trekken is over de oorsprong van SARS-CoV-2, is dat er geen aanwijzingen zijn dat delen van het genoom gemodificeerd zijn.
Het eerste volledige overzicht van het genoom van het coronavirus toont een structuur die op die van natuurlijke coronavirussen lijkt. Hier is het genoom ingedeeld naar de eiwitten waar de basenparen voor coderen. Zo staat S voor de spike-eiwitten waarmee het coronavirus menselijke cellen binnendringt, en M is het membraan van het virus.
Het nauwst verwante vleermuisvirus in de database van het lab in Wuhan van ruim 2000 virusgenomen is RaTG13, dat 96,2 procent van zijn erfelijk materiaal met SARS-CoV-2 deelt. Voor de 4 procent verschil is volgens onderzoekers 20 tot 50 jaar van evolutie nodig. Als RaTG13 zich heeft ontwikkeld tot SARS-CoV-2, is dat dus niet op natuurlijke wijze gebeurd, maar analyses van het genoom duiden erop dat de mutaties van SARS-CoV-2 natuurlijk zijn.
De evolutie kan wel een kortere route nemen (virale verschuiving genoemd), bijvoorbeeld als een ander dier dan de oorspronkelijke gastheer besmet raakt.
Zo ontstaat virale verschuiving
Virussen vallen cel aan
Twee of meer virussen vallen een cel aan.
Virus-RNA gekopieerd
In de celkern wordt het RNA van de virussen gekopieerd.
Een nieuw virus ontstaat
Dit creëert een nieuw virus met kenmerken van de oorspronkelijke.
Volgens veel onderzoekers is SARS-CoV-2 ontstaan via een ‘tussensoort’, zoals een schubdier. Dat duidt niet op een lablek.
Omdat de oorsprong van het coronavirus nog onbekend is, roepen 18 wetenschappers in Science op om het laboratorium ondersteboven te halen om de bewering dat de epidemie door de mens is veroorzaakt voor eens en voor altijd te bevestigen of te ontkrachten.