Expert: Daarom zijn apenpokken mogelijk besmettelijker geworden

Hoe bezorgd moeten we zijn?

We maken ons nog geen zorgen. Hoewel er een grotere verspreiding mogelijk is, is de verwachting dat dit virus in toom kan worden gehouden.

Op basis van de genen van het virus lijkt het erop dat dit één enkel geval is dat zich in een besmettingsketen heeft verspreid, en dat dit vooral is gebeurd middels seksuele overdracht tussen mannen. Er is dus nog geen sprake van verspreiding in de hele samenleving.

Het vermoeden is dat de verspreiding heeft plaatsgevonden tijdens enkele van de Prides die na de lockdowns in veel landen zijn gehouden. Dat zou de oorzaak kunnen zijn. En het moet mogelijk zijn het virus in te dammen door niet meer onveilig te vrijen en degenen die ziek en besmettelijk zijn, te isoleren.

Tijdens de incubatieperiode ben je niet besmettelijk, waardoor het virus veel makkelijker op te sporen en in te dammen is dan bijvoorbeeld SARS CoV-2, dat wel besmettelijk is voordat je klachten krijgt.

Waarom vindt de verspreiding plaats in deze milieus?

Dat weten we niet. Maar het is een ziekte die wordt overgedragen door zeer nauw contact – en natuurlijk ook seksueel contact.

Het zou kunnen dat een aantal Pride-feesten superspreader-events zijn geworden, doordat daar veel mensen dicht bij elkaar zijn en soms wellicht de grens oversteken om van het ene feest naar het andere te gaan.

Het kan dus een samenloop van ongelukkige omstandigheden zijn, boven op de lockdowns. Dat verklaart wellicht ook waarom het nu gebeurt en niet een jaar geleden.

Waarom verspreidt de ziekte zich juist nu naar de rest van de wereld?

Het apenpokkenvirus is een DNA-virus dat niet snel verandert of muteert.

Toch zijn er enkele mutaties gevonden die erop wijzen dat mogelijk al in Afrika enkele kenmerken van het virus zijn veranderd. En die veranderingen zouden de overdracht van mens op mens makkelijker kunnen maken.

Men denkt dat er een mutatie kan zijn opgetreden in enkele genen die te maken hebben met het enzym APOBEC3, een soort antivirusenzym in onze cellen. Dat kan het iets moeilijker maken om weer van het apenpokkenvirus af te komen dan voorheen. Daar wordt nu over gesproken.

Daarbij wordt er sinds ongeveer 1980 niet meer gevaccineerd tegen de pokken. Dat betekent dat mensen jonger dan circa 50 jaar niet beschermd zijn tegen de apenpokken en de pokken.

De infectie moet in West-Afrika op de een of andere manier zijn overgegaan van een (knaag)dier op een mens, waarna de ziekte zich naar de rest van de wereld heeft verspreid.

Dat kan zijn gebeurd door iemand die Afrika heeft bezocht en daar contact had met een dier, of door illegale export van dieren.

Zo importeerde een Amerikaanse dierenwinkel in 2003 Gambiaanse buidelratten in de VS. De dieren waren besmet met de apenpokken en alle medewerkers van de dierenwinkel plus enkele klanten en hun contacten, werden ziek. Dat is dus ook een mogelijke verklaring: dat er Afrikaanse dieren, zoals knaagdieren, zijn geëxporteerd.

Hoe gevaarlijk is de ziekte voor mensen in een risicogroep?
Kinderen, zwangeren en mensen met een verzwakte afweer zouden als ze besmet raken iets ernstigere klachten kunnen krijgen.

Beperkte cijfers uit Afrika duiden erop dat zo’n 10-15 procent van de mensen die besmet raken, een ernstiger verloop riskeren. Maar er zijn maar heel weinig voorbeelden, en daardoor weten we ook niet hoe het virus zich buiten Afrika gedraagt.

Dat kan namelijk best anders zijn. Zo kregen de inmiddels ruim 150 geïnfecteerden alleen milde klachten.

De ziekte is veel milder dan de pokken. En veel makkelijker in te dammen, doordat de apenpokken niet besmettelijk zijn tijdens de relatief lange incubatietijd van ongeveer 10 dagen.

Maar deskundigen zeiden in het begin ook dat we ons geen zorgen hoefden te maken over het coronavirus. Hoe kun je daar zeker van zijn?

Als we achteroverleunen en niets doen, heeft de ziekte de potentie zich te verspreiden en veel schade aan te richten.

Maar de reden dat we nog niet erg bezorgd zijn, is dat we denken dat het zin heeft wat we doen: de bevolking voorlichten, besmettingen opsporen, isoleren, enz. Als het op termijn niet blijkt te werken, moet je het me dan nog maar eens vragen.

Hoe moet een gewone burger hiermee omgaan?
Vermijd nauw contact met iemand die ziek is, vlekken op de huid heeft en kan zijn blootgesteld aan de apenpokken.

Zorg er ook voor dat je beschermde seks hebt, en ga in isolatie als je last hebt van vermoeidheid, spierpijn en opgezwollen lymfeklieren. En let op de karakteristieke uitslag, die op waterpokken kan lijken, en neem contact op met je arts als je het niet vertrouwt.

De uitslag verschijnt op dag drie of vier en het aantal vlekken kan sterk variëren, van een paar tot enkele duizenden – bijvoorbeeld op het gezicht en over het hele lichaam.

Blaasjes doorlopen diverse stadia

De karakteristieke blaasjes doorlopen een aantal stadia voor ze verdwijnen.