Het kwam als een donderslag bij heldere hemel toen de wereld op 31 december 2019 voor het eerst hoorde van het nieuwe coronavirus. Sindsdien zijn er meer dan 300.000 mensen gestorven aan het virus en zijn hele landen ontwricht.
Ondertussen maken wetenschappers overuren om methoden te ontwikkelden die de pandemie een halt kunnen toeroepen. En een van de eerste grote doorbraken is gebaseerd op een oeroude vaccinatiemethode.
Onderzoekers van het Chinese farmaceutische bedrijf Sinovac publiceerden onlangs de resultaten van een proef met een coronavaccin in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science.
Coronavirus uitgeroeid bij vaccinproef
Bij muizen, ratten en – het allerbelangrijkst – acht makaken vormde het vaccin PiCoVacc antistoffen die de proefdieren volledig immuun maakten voor meerdere mutaties van het coronavirus toen ze drie weken later aan besmetting werden blootgesteld. Bij de apen, die de hoogste dosis van het vaccin kregen, kon er na afloop geen enkel virusdeeltje worden vastgesteld.
Dit resultaat is in meerdere opzichten baanbrekend:
- Het is de eerste keer dat een vaccin apen immuun heeft gemaakt voor het nieuwe coronavirus.
- Het vaccin heeft geen bijwerkingen.
- De methode is simpel en goedkoop.
- Het vaccin beschermt tegen meerdere mutaties van het coronavirus.
De eerste proeven met mensen zijn begonnen: 144 vrijwilligers worden geïnjecteerd met het vaccin.
Afweer valt het hele virus aan
Op het moment worden er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie acht verschillende coronavaccins op mensen getest.
Veel van deze nieuwe vaccins zorgen ervoor dat er een antistof wordt aangemaakt die het specifieke eiwit op het nieuwe coronavirus blokkeert dat menselijke cellen binnendringt.
PiCoVacc zet daarentegen het immuunsysteem aan tot het aanvallen van het binnendringende virus als geheel. De methode is een variant van de traditionele manier waarop vaccins sinds de 19e eeuw worden gemaakt. Dergelijke vaccins bestaan uit een injectie met een gecontroleerde hoeveelheid gedeactiveerd virus, dat de afweer voortaan herkent en tegenhoudt.
Zo werkt een vaccin
Eerste immuunrespons
Een vaccin bestaat uit dode of levende delen van een virus of bacterie. Het immuunsysteem reageert erop door antistoffen tegen de ziekte op te bouwen, plus geheugencellen, die de ziekte onthouden voor een volgende keer.
Tweede immuunrespons
Als het lichaam het virus of de bacterie nogmaals tegenkomt, herkent het immuunsysteem de indringer meteen en worden de antistoffen aangemaakt die hem bestrijden.
Uit bloedmonsters van de proefdieren bleek dat het vaccin tot tien keer zoveel antistoffen in het bloed had aangemaakt als er worden aangetroffen in het bloed van genezen COVID-19-patiënten.
Makaken die het vaccin niet kregen, ontwikkelden symptomen die volgens de wetenschappers op het ziektebeeld bij mensen leken.
Andere wetenschappers zijn enthousiast over de resultaten en noemen de methode old school – vooral vanwege het ontbreken van bijwerkingen.
Vaccins als PiCoVacc bevatten doorgaans een immuunversterker, in dit geval aluminiumhydroxide – die de afweer aanzet tot het produceren van allerlei antistoffen. Die zijn niet allemaal bruikbaar om virussen te bestrijden, waardoor het immuunsysteem ‘oververhit’ raakt en er bijwerkingen ontstaan. Maar volgens de onderzoekers traden er geen onbedoelde bijeffecten op na toediening van PiCoVacc aan de proefdieren.
Simpel vaccin biedt uitkomst voor alle landen
PiCoVacc bood bescherming tegen meerdere mutaties van het nieuwe coronavirus, wat erop duidt dat SARS-CoV-2 te bestrijden is met één vaccin.
Hoewel de proeven een doorbraak vormen, kan het nog wel anderhalf jaar duren voordat het vaccin op de markt komt. Eerst moet PiCoVacc drie klinische testfasen doorlopen, waarbij het getest wordt op mensen. De tweede fase begint in mei, en aan deze proef doen meer dan 1000 mensen mee.
In ieder geval tonen de proeven met de makaken aan dat een vaccin waarschijnlijk tot de mogelijkheden behoort en dat het niet heel moeilijk hoeft te zijn om er een te maken. Dankzij de eenvoudige methode waarmee PiCoVacc wordt geproduceerd, zal het vaccin niet alleen door rijke landen kunnen worden gemaakt.