Coronavaccins - dit zijn de goedgekeurde vaccins en de vaccins die onderweg zijn

Op de onderstaande lijst staan de coronavaccins die door de EU zijn goedgekeurd, door andere landen zijn goedgekeurd en vrijwel zeker ook door de EU worden goedgekeurd, en de coronavaccins die de EU op voorhand wil afnemen.

Coronavaccins die door de EU zijn goedgekeurd

• Pfizer – BioNTech (goedgekeurd op 21 december 2020)
• Moderna (goedgekeurd op 6 januari 2021)
• Oxford – AstraZeneca (goedgekeurd op 29 januari 2021)

Coronavaccins die in andere landen zijn goedgekeurd

• Gamelaya (Rusland, goedgekeurd op 11 augustus 2020 in Rusland, en vervolgens versneld goedgekeurd in Algerije, Argentinië, Armenië, Belarus, Bolivia, Guinea, Hongarije, Iran, Mexico, Nicaragua, Palestina, Paraguay, Servië, Tunesië, Turkmenistan, Verenigde Arabische Emiraten, Venezuela.)
• Sinopharm (China, goedgekeurd in de zomer van 2020 in China, en vervolgens versneld goedgekeurd in Bahrein, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Hongarije, Jordanië, Pakistan)

Hieronder vind je meer informatie over de goedgekeurde coronavaccins, hoe ze werken en welke bijwerkingen ze hebben.

Verderop in het artikel lees je ook meer over de coronavaccins die nog in ontwikkeling zijn.

• Producent/naam: Pfizer – BioNTech/Comirnaty
• Land: VS, Duitsland
• Type: mRNA
• Effectiviteit: 95 procent
• Dosering: Twee doses, drie weken na elkaar
• Bewaren: -70 graden Celsius.
• Mogelijke bijwerkingen: De volledige lijst met geregistreerde bijwerkingen werd na de goedkeuring openbaar gemaakt. Bijwerkingen zijn: Pijn en zwellingen bij de injectieplaats, vermoeidheid, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, rillingen, koorts, roodheid, misselijkheid en malaise.

Het eerste coronavaccin dat door de EU werd goedgekeurd is afkomstig van farmagigant Pfizer en het Duitse BioNTech. Zij hebben een vaccin ontwikkeld op basis van mRNA – een genetisch molecuul van het nieuwe coronavirus.

Een coronavaccin op basis van mRNA bevat een stukje genetisch materiaal – messenger RNA of mRNA – van SARS-CoV-2. Eenmaal in het lichaam wordt het genetische materiaal vrijgegeven, zodat de cellen het oppervlakte-eiwit produceren dat bij een normale coronavirusinfectie de cellen binnendringt. Het lichaam leert zo hoe het de eiwitten kan herkennen.

BioNTech begon het onderzoek met vier mogelijke kandidaten, waarvan het uiteindelijke vaccin het meest veilig bleek te zijn.

Het coronavaccin wordt geproduceerd met behulp van speciale colibacteriën die hebben geleerd hoe ze DNA kunnen kopiëren, buiten hun eigen reproductie om.

Het DNA wordt verzameld en als sjabloon gebruikt om grote hoeveelheden mRNA te kweken, dankzij een proces dat we transcriptie noemen. Dit proces wordt ook gebruikt bij coronatesten.

Pfizer verwacht in 2021 twee miljard doses te kunnen produceren.

Controverses: Productieproblemen hebben ertoe geleid dat Pfizer – net als hun goedgekeurde concurrenten – hun coronavaccins langzamer aan de EU leveren dan beloofd.

• Producent/naam: Moderna/mRNA-1273
• Land: VS
• Type: mRNA
• Effectiviteit: 94,5 procent
• Dosering: Twee doses, vier weken na elkaar
• Bewaren: 30 dagen in de koelkast, zes maanden bij -20 graden Celsius.
• Mogelijke bijwerkingen: De volledige lijst met geregistreerde bijwerkingen werd na de goedkeuring openbaar gemaakt. Bijwerkingen zijn: Pijn, gevoeligheid bij de injectieplaats, zwelling, roodheid, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, rillingen, misselijkheid en koorts.

Het coronavaccin van Moderna werd als eerste getest op mensen, al in maart 2020, en is ook gebaseerd op mRNA-technologie. Deze Amerikaanse geneesmiddelenproducent heeft al eerder geëxperimenteerd met mRNA-vaccins.

Een vaccin op basis van mRNA bevat een stukje genetisch materiaal – messenger RNA of mRNA – van SARS-CoV-2. Eenmaal in het lichaam wordt het genetische materiaal vrijgegeven, zodat de cellen het oppervlakte-eiwit produceren dat bij een normale coronavirusinfectie de cellen binnendringt. Het lichaam leert zo hoe het de eiwitten kan herkennen.

Het Moderna-vaccin is het tweede vaccin dat werd goedgekeurd door de EU. Het is anders dan het Pfizer-vaccin, omdat het niet bij extreem lage temperaturen hoeft te worden bewaard.

Uit onderzoek is gebleken dat dit vaccin ook werkzaam is tegen de Britse en Zuid-Afrikaanse coronavarianten.

Volgens Moderna zelf beschermt hun vaccin minimaal drie maanden lang tegen COVID-19.

Moderna hoopt in 2021 een miljard doses te produceren.

Hun coronavaccin wordt nu getest op kinderen in de leeftijd van 12-18 jaar om te bepalen hoe effectief het besmettingen voorkomt bij deze leeftijdsgroep.

Controverses: Productieproblemen hebben ertoe geleid dat Moderna – net als hun goedgekeurde concurrenten – hun coronavaccins langzamer aan de EU leveren dan beloofd.

• Producent/naam: Oxford – AstraZeneca/AZD1222
• Land: Groot-Brittannië, Zweden
• Type: Verzwakt virus
• Effectiviteit: 62-90 procent – 82,4 procent bij doses die 12 weken na elkaar zijn toegediend
• Dosering: Twee doses, vier weken na elkaar
• Bewaren: Zes maanden in de koelkast.
• Mogelijke bijwerkingen: De volledige lijst met geregistreerde bijwerkingen werd na de goedkeuring openbaar gemaakt. Bijwerkingen zijn: Pijn, gevoeligheid bij de injectieplaats, hoofdpijn, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, malaise rillingen, misselijkheid en koorts.

Dit coronavaccin is een vectorgebaseerd vaccin: een verzwakt verkoudheidsvirus dat chimpansees op elkaar overdragen.

Dit type vaccin borduurt voort op bijvoorbeeld het verkoudheidsvirus, zonder dat dit zich kan reproduceren. De zogeheten vector wordt genetisch gemodificeerd met een stukje van de genetische code van SARS-CoV-2, zodat het vaccin dezelfde immuunwerking bij de ontvanger produceert.

De vector ChAdOx1 werd al voor de pandemie ontwikkeld en is bijvoorbeeld al gebruikt in vaccins tegen MERS en het zikavirus.

Dankzij deze vector konden Oxford en AstraZeneca snel aan de ontwikkeling van hun vaccin beginnen.

AstraZeneca staat met 54.500 proefpersonen in de top 3 voor wat betreft het grootste aantal tests op mensen.

Het voordeel van dit vaccin is dat het niet op extreem lage temperatuur hoeft te worden bewaard.

AstraZeneca onderzoekt ook of de werkzaamheid kan worden verhoogd door een van de beide doses door het vergelijkbare Spoetnik V-vaccin te vervangen.

Het bedrijf wil in 2021 twee miljard doses leveren.

Controverses: Vanwege problemen met de dosering tijdens de fase-III-onderzoeken zijn er twijfels ontstaan over de werkzaamheid van het vaccin bij mensen boven de 55 . Meerdere landen hebben er daarom voor gekozen om dit vaccin niet aan ouderen te verstrekken.

Nieuw onderzoek zaait nu ook twijfel over de effectiviteit van het coronavaccin tegen de Zuid-Afrikaanse variant van corona.

Een beperkt onderzoek duidt er namelijk op dat het vaccin van AstraZeneca bij deze variant milde tot matige klachten niet kan voorkomen. De effectiviteit is in die gevallen slechts 21,9 procent.

Maar volgens onderzoekers over de hele wereld is het te vroeg om het vaccin af te schrijven, onder andere omdat het ernstige klachten en overlijden wel lijkt te kunnen voorkomen.

Bovendien is er meer en langduriger onderzoek nodig om definitieve conclusies te kunnen trekken over de algehele effectiviteit van het vaccin tegen de Zuid-Afrikaanse variant.

Controverses: Productieproblemen hebben ertoe geleid dat AstraZeneca – net als hun goedgekeurde concurrenten – hun coronavaccins langzamer aan de EU leveren dan beloofd.

Inentingen met het AstraZeneca-vaccin zijn op 11 maart 2021 opgeschort in Denemarken, Estland, Letland, Litouwen, Luxemburg en Oostenrijk. Dit naar aanleiding van gemelde gevallen van trombose bij enkelen die het vaccin ontvangen hebben.

Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) is een grondig onderzoek gestart naar de zaak, maar tot nu toe is er geen verband tussen het vaccin en de trombosegevallen aangetoond.

Er zijn in totaal 22 meldingen van trombose onder de 3 miljoen mensen die het AstraZeneca-vaccin hebben gekregen.

• Producent/naam: Gamaleya/Spoetnik V
• Land: Rusland
• Type: Verzwakt virus
• Effectiviteit: 91,6 procent
• Dosering: Twee doses, drie weken na elkaar.
• Bewaren: Diepvries.
• Mogelijke bijwerkingen: Onvolledige lijst: hoofdpijn, vermoeidheid, spierzwakte, gevoeligheid bij de injectieplaats en koorts.

Het Gamaleya-onderzoeksinstituut heeft het Spoetnik V-vaccin ontwikkeld. Het bestaat uit verschillende verzwakte virussen en wordt in twee doses toegediend.

Dit kan verklaren waarom het zo effectief is vergeleken met het vaccin van AstraZeneca, dat gebruikmaakt van dezelfde methode maar met slechts één verzwakt virus.

Dit type vaccin borduurt voort op bijvoorbeeld het verkoudheidsvirus, zonder dat dit zich kan reproduceren. De zogeheten vector wordt genetisch gemodificeerd met een stukje van de genetische code van SARS-CoV-2, zodat het vaccin dezelfde immuunwerking bij de ontvanger produceert.

Spoetnik V was het eerste coronavaccin dat officieel werd goedgekeurd. De Russische overheid keurde het in augustus 2020 goed na een versneld goedkeuringsproces.

In februari 2021 werden de resultaten van de fase-III-onderzoeken openbaar gemaakt, zodat de geneesmiddelenbureaus in andere landen de wetenschappelijke methode konden beoordelen.

De Duitse overheid heeft inmiddels aangegeven dat het Russische vaccin kan worden goedgekeurd als het in Duitsland wordt geproduceerd.

De Russen willen in februari om formele goedkeuring in de EU vragen.

Het Europees Geneesmiddelenbureau is aan het onderzoeken of het vaccin een spoedgoedkeuring kan krijgen.

Het bureau is een rolling review gestart, wat inhoudt dat het gegevens beoordeelt zodra die binnenkomen. Als er voldoende bewijs is dat het vaccin veilig is, volgt er een spoedgoedkeuring.

Het Gamaleya-instituut probeert ook een nieuwe variant van hun vaccin te ontwikkelen – Sputnik Light – die in de koelkast kan worden bewaard en waarvan slechts één dosis nodig is.

Controverses: Dit vaccin werd al goedgekeurd voordat de fase-III-onderzoeken waren begonnen.

• Producent/naam: Sinopharm/BBIBP-CorV
• Land: China
• Type: Inactief virus
• Effectiviteit: 79,34 procent
• Dosering: Twee doses, drie weken na elkaar
• Bewaren: Onbekend
• Mogelijke bijwerkingen: Onvolledige lijst: De enige bekende bijwerking is koorts.

Het Chinese vaccin van Sinopharm ontleent zijn werkzaamheid aan het injecteren van geïnactiveerde coronavirusdeeltjes in het lichaam.

Traditionele vaccins werken op deze manier, door virusdeeltjes te gebruiken die zijn geïnactiveerd of "gedood". Een geïnactiveerd virus weet veel antistoffen in het lichaam te ontlopen, zodat ons lichaam het actieve bestanddeel niet meteen aanvalt.

Hongarije keurde het vaccin op 29 januari als eerste EU-land goed. Sinopharm is daarmee het eerste Chinese vaccin dat is goedgekeurd in een Europees land.

In september 2020 keurden de Verenigde Arabische Emiraten dit vaccin ook al goed. Overheidspersoneel in China krijgt het vaccin al sinds de zomer van 2020 toegediend.

Volgens de Chinese wetenschappers achter het vaccin werkt het ook redelijk goed tegen de Zuid-Afrikaanse variant.

Sinopharm speelt vermoedelijk een sleutelrol in de ambitie van China om voor half februari 50 miljoen mensen te vaccineren.

Controverses: De Verenigde Arabische Emiraten stelden de effectiviteit vast op 86 procent. De Chinese overheid heeft dit echter niet kunnen bevestigen.

Hieronder vind je een lijst met coronavaccins die nog worden ontwikkeld en in een aantal landen nog niet zijn goedgekeurd.

Ze zijn verdeeld in vaccins die al zijn besteld en vaccins die nog in de ontwikkelingsfase zitten.

Coronavaccins die door de EU zijn besteld

• Johnson & Johnson
• Novavax
• Sanofi-GSK
• CureVac
• Valneva

Lees hieronder meer over de coronavaccins die er nog aan komen.

Op dit moment worden er 67 coronavaccins getest op mensen, terwijl er minimaal 89 in de preklinische fase zitten. In deze fase worden ze bijvoorbeeld getest op dieren.

Coronavaccins die in landen buiten de EU zijn goedgekeurd, maar voorlopig nog niet worden goedgekeurd door de EU:

• CanSinoBio/Convidecia, China – vaccin gebaseerd op een verzwakt virus, versneld goedgekeurd in de zomer van 2020 voor gebruik door het leger
• Vektor Research Center/EpiVacCorona, Rusland – vaccin gebaseerd op eiwitten, versneld goedgekeurd op 14 oktober 2020 in Rusland
• SinoVac/CoronaVac, China – vaccin gebaseerd op een geïnactiveerd virus, versneld goedgekeurd in China in juli 2020, vervolgens versneld goedgekeurd in Azerbeidzjan, Brazilië, Chili, Indonesië en Turkije.
• Sinopharm Wuhan Institute of Biological Products/Naam onbekend, China – vaccin gebaseerd op een geïnactiveerd virus, beperkt gebruikt in China en de Verenigde Arabische Emiraten.
• Bharat Biotech/Covaxin, India – vaccin gebaseerd op een geïnactiveerd virus, versneld goedgekeurd op 3 januari in India.

• Producent/naam: Johnson & Johnson/Ad26.COV2.S
• Land: VS, België
• Type: Verzwakt virus
• Effectiviteit: 57-72 procent
• Dosering: Eén dosis
• Bewaren: Drie maanden in de koelkast, twee jaar bij -20 graden Celsius.
• Mogelijke bijwerkingen: Onvolledige lijst: hoofdpijn, pijn in het lichaam, gevoeligheid bij de injectieplaats en koorts.

De Amerikaanse geneesmiddelenproducent Johnson & Johnson had al ervaring met een ebolavaccin op basis van een verzwakt virus en heeft zijn vaccin daarom op dezelfde manier ontwikkeld.

De effectiviteit varieert, maar ligt gemiddeld rond de 85 procent tegen ernstige ziektegevallen en kan met een enkele injectie worden toegediend.

Johnson & Johnson heeft hun vaccin op een recordaantal proefpersonen getest, namelijk 90.000. Het bedrijf verwacht in februari 2021 de goedkeuring aan te kunnen vragen bij het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA).

De EU heeft 400 miljoen doses besteld bij Johnson & Johnson.

Controverses: Uit voorlopige conclusies blijkt dat dit vaccin niet in alle delen van de wereld dezelfde mate van effectiviteit biedt. Dit is bijvoorbeeld 72 procent in de VS en 57 procent in Zuid-Afrika, wat vermoedelijk te maken heeft met de verschillende virusvarianten die de ronde doen.

• Producent/naam: Novavax / NVX-CoV2373
• Land: VS
• Type: Eiwit
• Effectiviteit: 89,3 procent
• Dosering: Twee doses, drie weken na elkaar
• Bewaren: Koelkast
• Mogelijke bijwerkingen: Onbekend, maar volgens Novavax 'zelden'.

Het vaccin van het Amerikaanse Novavax plaatst de spike-eiwitten van het coronavirus op microdeeltjes die een immuunrespons opwekken in het lichaam.

Dit vaccintype plaatst spike-eiwitten op een nanodeeltje dat zich vervolgens hecht aan lichaamscellen, net als SARS-CoV-2 dat zou doen. Zonder de aanwezigheid van een virusdeeltje reproduceert het eiwit zich niet, maar het lichaam leert wel hoe het dit eiwit kan herkennen.

Het bedrijf heeft eerder griepvaccins gemaakt met dezelfde technologie.

Het coronavaccin van Novavax werd tijdens fase-III-onderzoeken getest in de VS, Groot-Brittannië en Zuid-Afrika.

De definitieve fase-III-resultaten worden vermoedelijk in maart bekendgemaakt. De EU onderhandelt met de producent over een pre-order van 200 miljoen doses.

Controverses: Onderzoeken met dit vaccin hebben tot bijzonder wisselende resultaten geleid. Novavax beweert dat hun vaccin 89,3 procent effectief is, maar bij proefpersonen in Afrika kwam de effectiviteit vaak niet boven de 50 procent uit.

• Producent: Sanofi-GSK
• Land: Frankrijk
• Type: Eiwit
• Effectiviteit: Onbekend
• Dosis: De werking is getest met één of twee doses
• Bewaren: Onbekend
• Bijwerkingen: Onbekend

Sanofi-GSK heeft aangegeven dat het een miljard coronavaccins wil produceren in 2021. De EU heeft alvast 300 miljoen doses besteld.

Dit vaccintype plaatst spike-eiwitten op een molecuul dat zich vervolgens hecht aan lichaamscellen, net als SARS-CoV-2 dat zou doen. Zonder de aanwezigheid van een virusdeeltje reproduceert het eiwit zich niet, maar het lichaam leert wel hoe het dit eiwit kan herkennen.

Controverses: In december 2020 kondigde Sanofi-GSK aan dat hun vaccin onvoldoende werkzaam was en dat ze terug moesten naar de tekentafel met een nieuw recept en fase-II-onderzoeken in februari 2021.

• Producent/naam: CureVac / CVnCoV
• Land: Duitsland
• Type: mRNA
• Effectiviteit: Onbekend
• Dosis: Twee doses, vier weken na elkaar
• Bewaren: Drie maanden in de koelkast
• Mogelijke bijwerkingen: Uit eerdere onderzoeken kwamen naar voren: vermoeidheid, hoofdpijn, rillingen, spierpijn en lichte koorts.

CureVac heeft een mRNA-vaccin ontwikkeld dat ze in samenwerking met auto-ontwerper Tesla wereldwijd willen produceren in microfabrieken.

In tegenstelling tot andere mRNA-vaccins hoeft dit vaccin niet bij zeer lage temperaturen te worden bewaard.

De EU heeft 225 miljoen doses besteld.

Voor dit vaccin zijn de resultaten van het fase-III-onderzoek, dat in december 2020 begon, nog niet gepubliceerd.

Controverses: Donald Trump probeerde in maart 2020 tevergeefs om CureVac te betalen om de ontwikkeling van het vaccin naar de VS te verplaatsen.

• Producent: Valneva
• Land: Frankrijk
• Type: Inactief virus
• Effectiviteit: Onbekend
• Dosis: Twee doses
• Bewaren: Onbekend
• Mogelijke bijwerkingen: Onbekend

De Franse farmaceut Valneva hoopt in de tweede helft van 2021 goedkeuring te krijgen voor hun vaccin.

De EU onderhandelt met Valneva over de aanschaf van 60 miljoen doses.

Controverses: Valneva maakt als enige producent in de westerse wereld gebruik van de onder vaccinsceptici gevreesde techniek met een geïnactiveerd virus als actief bestanddeel.

Traditionele vaccins werken op deze manier, door virusdeeltjes te gebruiken die zijn geïnactiveerd of "gedood". Een geïnactiveerd virus weet veel antistoffen in het lichaam te ontlopen, zodat ons lichaam het actieve bestanddeel niet meteen aanvalt.